Pređi na sadržaj

Lekarska tajna

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Zakletva Lekarske komore Srbije

Zaklinjem se da ću lekarsku delatnost obavljati stručno i savesno i da ću se u svom radu pridržavati svih pravila lekarske profesije, zakona i drugih propisa, Statuta Komore i Kodeksa medicinske etike Komore.

Tekst zakletve Lekarske komore Srbije, oktobar 2009. kojom se lekari Srbije obavezuju na čuvanje lekarske tajne

Lekarska tajna, je obaveza svakog lekara da po saznanju nekih činjenica kroz anamnezu, objektivni pregled i ostala ispitivanja i lečenje o bolesniku, čuva neprekidno kao tajnu.[1]

Smatra se da je lekarska tajna pre svega ime i prezime bolesnika i bolest od koje on boluje.[2]

Definicije[uredi | uredi izvor]

Tajna — je saznanje nekih činjenica koje se ne mogu saopštiti drugim licima, a da se odavanjem tih činjenica drugoj osobi, ne povredi ličnost osobe od koje se saznalo za njih.[2] U pravnoj teoriji tajna se definiše uz pomoć dva elementa: faktičkog i normativnog.[3]

  • Faktički element se ogleda u tome što je podatak poznat samo određenom krugu lica,
  • Normativni element zahteva da podatak bude poznat samo određenom krugu lica, s tim da postoje određene (društvene) pravne norme koje zabranjuju i štite iznošenje podataka van tog kruga lica.

Lekarska tajna — je saznanje nekih činjenica tokom pružanja stručne pomoći. Potpuno i kvalitetno pružanje ove pomoći ponekad zahteva da lice koje pruža tu pomoć sazna za određene činjenice koje predstavljaju ličnu tajnu onoga ko tu pomoć traži.[4]

Istorijat i značaj[uredi | uredi izvor]

Hipokratova zakletva iz 12 veka napisana u obliku krsta.

Poznato je iz najstarijih medicinskih zapisa kao što je Hipokratova zakletva iz 4. vek p. n. e., da je lekar imao obavezu da čuva i neodaje drugim licima podatke koje je on prikupio o bolesniku tokom njegovog lečenja;

Sve što saznam prilikom vršenja moje profesije ili svakodnevnog poslovanja sa ljudima, a što ne treba širiti dalje, čuvaću kao tajnu i nikada neću otkriti.Hipokratova zakletva

Lekarska tajna, je jedan od najstarijih oblika profesionalne tajne, i strogo je povezana sa lekarskim pozivom. Međunarodna organizacija za standardizaciju (engl. International Organization for Standardization (ISO)) u svom standardu (ISO-17799)[5] reguliše... „da su povernjive (tajne) informacije dostupne samo ovlašćen licima koje imaju pristup tim informacijama“ i jedan je od ključnih propisa u svetu o bezbednosti informacija. Na spisku profesija na koje se odnosi primena ovog standarda je i lekarska.

Obaveza čuvanja tajne odnosi se i na drugo medicinsko i nemedicinsko osoblje (zdravstvene radnike) uključene u proces lečenja bolesnika, i koje po službenoj dužnosti dolaze do podataka o pacijentu koji su obuhvaćeni lekarskom tajnom. U nekim zemljama sveta kao što je Švajcarska i studenti medicine, podležu krivičnoj odgovornosti i sudskom kažnjavanju u slučaju da odaju podatke o nekom bolesniku, koje su prikupili u toku studentske prakse ili nastave.[2] Posebno se zakonom strože sankcioniše odavanje lekarske tajne u cilju sticanja materijalne koristi.

Poštovanjem lekarske tajne, lekar čuva ugled bolesnika i izgrađuje svoj lični autoritet, kroz poverenje koje iskazuje bolesnik u toku lečenja. Čuvanje lekarske tajne, nije samo regulisano lekarskim kodeksom esnafskih udruženja lekara, već i zakonskim propisima, po kojima se odavanje lekarske tajne smatra krivičnim delom.

Pravo na poverljivost[uredi | uredi izvor]

Poštovanjem lekarske tajne ostvaruje se pravo na poverljivost čuvanje podataka o zdravstvenom stanju pacijenta i profesionalna je ili službena)obaveza[6]. Lekar podatke mož davati samo onima koje je pacijent za to ovlastio. Pod poverljivim podacima podrazumevaju se ne samo dijagnoza i zdravstveno stanje, već i razlog i dužina boravaka pacijenta u zdravstvenoj ustanovi.[7]

Lekar je dužan da u potpunosti čuva tajnu o svemu što bi mogao saznati iz istoriji bolesti svog pacijenta, i njegove porodice čak i posle njegove smrti.

Lekarska tajna je pravno gledano istovremeno i profesionalna i službena tajna, jer bi njeno saopštavanje moglo da donese štetu pacijentu, ali i njegovoj porodici.

Dileme[uredi | uredi izvor]

Postoje i brojni izuzeci od pravila čuvanja lekarske tajne, koji su nastali tokom mnogo godina. Na primer, mnoge države zahtevaju od lekara da prijave policiji rane nanete vatrenim oružjem i povrede vozača nakon udesa motornim i drugim po život opasnim sredstvima. Poverljivost je problem i u slučajevima koji uključuju dijagnozu seksualno prenosivih bolesti kod pacijenta koji odbijaju da otkriju dijagnozu supružniku (čime ugrožavaju njegovo i zdravlje), nasilni prekid trudnoće maloletnih pacijenta, bez znanja roditelja ili izvršenje ili najava ubistva od strane pacijenata itd.[8]

Mnoge države u Svetu zakonom regulišu obavezno obaveštavanja roditelja o abortusu maloletnika ili zloupotrebi droge, ili obaveštavanju policije o povredama nanetim vatrenim oružjem, silovanju, nasilnom trovanju itd, čime se lekar (u određenim zakonom propisanim slučajevima) oslobađa obaveza čuvanja lekarske tajne.[9] Prenosom informacija na druga (zakonom određena lica) obaveza čuvanja lekarske tajne postaje i njihova obaveza, a pribavljene informacije mogu koristiti samo u okviru svoje profesije. Informacije koje je lekar saznao o pacijentu, kada nije na dužnosti i koje ne odnose na bolest i lečenje te osobe na smatraju se lekarskom tajnom.[8]

Kontrolisano otkrivanje tajne[uredi | uredi izvor]

Neovlašćeno otkrivanje lekarske tajne je kažnjivo zakonom, ali postoje određene situacije kada se lekar može osloboditi te obaveze:

  • ako otkrivanje zahteva ili odobri sam bolesnik,
  • po nalogu suda, ali uz obaveštavanje pacijenta o tome
  • kada bi čuvanje tajne moglo da ugrozi zdravlje drugih ljudi.
  • u nastavne i naučne svrhe, samo uz pristanak pacijenta i uz poštovanje pacijentove ličnosti.[10]

Nekontrolisano otkrivanje tajne[uredi | uredi izvor]

Narušavanje osnovnih ciljeva lekarske tajne moguće je na mnogo načina i bez svesnog znanja lekara kada se on ne može uvek okriviti za otkrivanje podataka zbog:

  • napada spolja u cilju fizičkog uništenja hardvera, ili napadom na informativni mrežni sistem (npr. internetom) i krađe podataka iz operativnih sistema zdravstvene ustanove.
  • napada iznutra odnosno slučajevi gde se poznati korisnici sistema ponašaju na neovlašćen ili neočekivan način, tako da se aspekti bezbednosti zdravstvenog informacionog sistema mogu narušiti.
  • krađe ili neovlašćenog umnožavanja pisanih podataka o boleniku (istorije bolesti).

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ American / English Encyclopedia of the Law Page 611, Paragraph 27, 8th Edition
  2. ^ a b v Ristić S. M. Klinička propedevtika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1990.
  3. ^ Ustav Republike Srbije,,.čl. 23–74 Ustava Republike Srbije (Službeni glasnik RS, 98/2006).v odredbom člana 42. Ustava Republike Srbije zajemčena je zaštita podataka o ličnosti
  4. ^ Zakona o komorama zdravstvenih radnika ("Službeni glasnik RS", broj 107/05).
  5. ^ „ISO/IEC 17799”. Pristupljeno 8. 2. 2010. (jezik: engleski) Jan 4, 2009
  6. ^ Lawrence O. Gostin et al., "Privacy and Security of Personal Information in a New Health Care System," Journal of the American Medical Association, 270(20), Nov. 24. 1993. str. 2487.
  7. ^ Službeni glasnik RS 107/05-Zakon o zdravstvenoj zaštiti, Član 30
  8. ^ a b Appel, JM. Must My Doctor Tell My Partner? Rethinking Confidentiality In the HIV Era, Medicine and Health Rhode Island, Jun 2006
  9. ^ „Notification Laws”. Arhivirano iz originala 29. 04. 2009. g. , Pristupljeno 08. februara 2010.(jezik: engleski)
  10. ^ Kodeks medicinske etike i lekarske komore Srbije, član 6- Lekarska tajna

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Ristić S. M. Klinička propedevtika, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1990.
  • Statut i kodeks Lekarske komore Srbije, Beograd, 2006.
  • Zakon o komorama zdravstvenih radnika, Sl. Glasnik Republike Srbije br.107/05

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Лекарска_тајна&oldid=27878224”