Lokalitet Divlje Polje u Ratini kod Kraljeva
.svg)  Prikaz na mapi Srbije | |
| Mesto |  Srbija |
|---|---|
| Regija | Grad Kraljevo |
| Koordinate | 43° 43′ 30″ S; 20° 45′ 01″ I / 43.7250873° S; 20.750404° I |
| Oblast | Ratina |
| Istorija | |
| Period | Vinčanska kultura Latenska kultura |
Lokalitet Divlje Polje u Ratini kod Kraljeva je arheološko nalazište na kom su pronađeni ostaci vinčanske i latenske kulture. Smešteno je na rečnoj terasi koja se nalazi nedaleko od ušća Ibra u Zapadnu Moravu. Ovaj lokalitet je jedan u nizu sličnih nalazišta koji potvrđuju kulturni kontinuitet u okolini Kraljeva tokom gvozdenog doba.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Lokalitet Divlje Polje se nalazi u mestu Ratina kod Kraljeva, na desnoj obali Ibra, u neposrednoj blizini njegovog ušća u Zapadnu Moravu. Naselje se nalazi na visokoj rečnoj terasi, sa severa i istoka zaštićeno od poplava, a na južnoj strani je okruženo širokim rovom. Ova prirodna zaštićenost rečnih terasa otežava je neprijatelju pristup naseljima. Nalazi površinskog materijala ukazuju da se lokalitet prostire na oko 56 hektara. Prve nalaze pronašli su meštani tokom pedesetih i šezdesetih godina, a intenzivna istraživanja lokaliteta započela su tokom osamdesetih godina prošlog veka, koja je vršio Slobodan Valović. Tokom 2007. godine obavljena su zaštitna arheološka iskopavanja ovog lokaliteta pod vođstvom Narodnog muzeja Kraljevo, izvršena nakon oštećenja severoistočnog dela lokaliteta nastalih tokom izgradnje obilaznice oko Kraljeva.[1]
Datovanjem nalaza sa lokaliteta, utvrđeno je da on pripada periodu od kraja faze Vinča-Tordoš II do kraja faze Vinča-Pločnik II. Jedan deo figurina upućuje na eneolitski karakter naselja u poslednjoj fazi njegovog postojanja. To znači da je došlo do transformacije ovog naselja iz poznoneolitskog u eneolitsko. Intenzivirano je korišćenje lokalnih izvora kamenih sirovina, što je za posledicu imalo intenzivnu trgovinu sa susednim naseljima.[2]
Većina pronađenih fragmenata keramike u prvom kulturnom sloju na zapadnom delu lokaliteta nije vinčanskog porekla, već pripada halštatskoj kulturi. Uglavnom se radi o kuhinjskoj keramici. Za drugi kulturni sloj karakteristična je pojava grupa keramike. Kao i u prvom kulturnom sloju, ovde se radi uglavnom o grupama kuhinjske keramike. Dekoracije najčešće nema ili je svedena na plastičnu traku sa otiscima prstiju. Među nalazima u drugom kulturnom sloju je naročito značajan poznolatenski lonac, ukrašen vertikalno i koso češljastim ornamentom i jednom užlebljenom linijom pronađenom ispod oboda. Ovakvi lonci se nalaze na lokalitetima latenske kulture i datuju se u pozni laten (1. vek pre nove ere). Keramika je rađena u lokalnoj radionici.[3] U trećem kulturnom sloju ponovo dominiraju nalazi kuhinjske keramike autohtonih formi, ali je količina nalaza manja. Pronađeni materijal nema odlika koje bi ukazivale da on pripada nekom ranijem hronološkom periodu, ali pouzdano je da ne postoje predmeti koji po svom izgledu nedvosmisleno pripadaju latenskoj kulturi. Na oko 200 metara južno od ruba rečne terase, u drugom kulturnom sloju, pronađenom na oko 40 do 60 metara dubine, nađena je domorodačka halštatska keramika, ali je u od nje ipak znatno zastupljenija siva i crvena latenska keramika rađena na vitlu, datovana u 1. vek pre nove ere.[4]
Ostatke keramike koji pripadaju halštatskoj kulturi pronalazili su i radnici koji su radili na obilaznici. Ispitivanjem prostora istočno od obilaznice. Na samoj površini prikupljena je tipična latenska siva keramika, pored domorodačke, kao i vinčanska keramika. Kako su nalazi vinčanske keramike bili brojniji krećući se ka istoku, može se zaključiti da je zapadni deo lokaliteta u neolitsko doba bio periferija naselja.[5]
Među nalazima na ovom lokalitetu vrlo je interesantan nalaz zoomorfne zvečke od terakote. Danas nije poznato koju je životinju ona predstavljala, jer su glava i rep odbijeni. Ovalno telo počiva na 4 stubaste nožice. Rep je bio postavljen visoko, a glava je počivala na relativno tankom vratu. Rendgenski snimak je pokazao postojanje ovalne šupljine unutar predmeta, kao i da je recipijent zvečke delimično ispunjen malim predmetima nepravilnog oblika, koji su pri potresanju predmeta davali jasni zvečeći zvuk. Nakon otvaranja zvečke iz nje je ispalo 28 crnih i 4 bela kamenčića. Zbog svoje masivnosti i obima malo je verovatno da je ona bila dečja igračka. Ostaje pitanje zašto je odnos crnih i belih kamenčića bio 7:1. Moguće je da ove brojeve treba povezati sa 28 noći (koliko traje mesečev ciklus) i sa 4 mesečeve mene, odnosno 4 sedmice. Ove astreonomske vrednosti su mogle biti u vezi sa kultom plodnosti i time sa celokupnim kalendarom.[6]
Nalazi sa lokaliteta Divlje Polje, slični nalazima sa lokaliteta Kovanluk i Crkvine u Konarevu, koji su međusobno vremenski i prostorno bliski, ukazuju na postojanje naselja u oblasti duž rečnih terasa Ibra i Zapadne Morave. Keramika sa svih ovih lokaliteta pripada istom tipu, što znači da se na svim ovim lokalitetima radi o istoj produkciji keramičkih posuda. Dosadašnja istraživanja Divljeg Polja ukazuju na jednoslojno naselje poznolatenskog perioda. Kod jednoslojnih naselja kulturni sloj se najčešće poklapa sa humusnim slojem zemljišta koji se intenzivno obrađuje, što nažalost vodi devastaciji lokaliteta. Nalaženje analogija između keramike nađene u Divljem Polju sa keramikom iz lokaliteta u Kovanluku i lokaliteta Crkvine, ali i lokaliteta iz Srema, Banata, Podunavlja i Pomoravlja ukazuje na kulturni kontinuitet gvozdenog doba u okolini Kraljeva. Starije forme posuda izrađenih u latenu potiču od autohtonog stanovništva, koje je u obradi keramike nastavilo da se oslanja na halštatske tradicije. Sa druge strane, kako čisto latenske forme bile keltskog porekla, to znači da su bile ili uvežene sa severa ili su prihvaćene kroz razmenu sa Skordiscima.[7]
Dosadašnja istraživanja lokaliteta Divlje Polje pokazuju da je u neolitu život bio koncentrisan na istočnom delu rečnog platoa, u blizini ušća Ibra u Zapadnu Moravu. Na zapadnom delu lokaliteta vinčanska keramika se javlja sporadično i posledica je raznošenja materijala oranjem. Na zapadnom delu lokaliteta se zapravo prostiralo latensko naselje, koje je najverovatnije bilo aktivno do dolaska Rimljana.[8]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Romanov, Oleg (2010). „Nova istraživanja lokaliteta Divlje Polje u Ratini kod Kraljeva”. Naša prošlost. 9: 135—137.
- ^ Romanov, Oleg (2010). „Nova istraživanja lokaliteta Divlje Polje u Ratini kod Kraljeva”. Naša prošlost. 9: 135.
- ^ Romanov, Oleg (2010). „Nova istraživanja lokaliteta Divlje Polje u Ratini kod Kraljeva”. Naša prošlost. 9: 141—142.
- ^ Romanov, Oleg (2010). „Nova istraživanja lokaliteta Divlje Polje u Ratini kod Kraljeva”. Naša prošlost. 9: 143—144.
- ^ Romanov, Oleg (2010). „Nova istraživanja lokaliteta Divlje Polje u Ratini kod Kraljeva”. Naša prošlost. 9: 144—145.
- ^ Valović, Slobodan (1987). „Ritualna neolitska zoomorfna zvečka iz Ratine”. Naša prošlost. 2: 219—221.
- ^ Romanov, Oleg (2010). „Nova istraživanja lokaliteta Divlje Polje u Ratini kod Kraljeva”. Naša prošlost. 9: 145—147.
- ^ Romanov, Oleg (2010). „Nova istraživanja lokaliteta Divlje Polje u Ratini kod Kraljeva”. Naša prošlost. 9: 147.
