Manastir Konče
| Manastir Konče | |
|---|---|
 Manastir Konče | |
| Osnovni podaci | |
| Tip | pravoslavni manastir |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Pravoslavna ohridska arhiepiskopija |
| Osnivanje | 1366. |
| Osnivač | Nikola Stanjević |
| Posvećen | Sveti Stefan |
| Arhitektura | |
| Stil | Srpsko-vizantijski |
| Lokacija | |
| Mesto | Konče |
| Država |  Severna Makedonija |
| Koordinate | 41° 29′ 47″ N 22° 22′ 42″ E / 41.49639° S; 22.37833° I |
  Manastir Konče Manastir Konče na karti Severne Makedonije | |
Manastir Konče je srpski srednjovekovni pravoslavni manastir u selu Konče, oko 20 km južno od Radoviša, u podnožju planine Konče. Manastirska crkva je posvećena Svetom arhiđakonu Stefanu.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Manastir sa crkvom je podigao veliki vojvoda Nikola Stanjević 1366. godine. Na njegovu molbu, car Uroš je maja 1366. godine crkvu u Konči potvrdio manastiru Hilandaru. Zajedno sa crkvom, Hilandar je dobio više od 14 sela. Ovaj posed sastojao se od vojvodine baštine, kupljenica i krčevina na koje je vojvoda naselio otroke. Metoh manastira zahvatao je veću površinu od metoha Arhiljevice, što svedoči o snazi Nikole Stanjevića. On je Končom obdario Hilandar na samom kraju svoje karijere, kada se po svoj prilici i sam povukao u manastir.[2] U ovoj crkvi je poslednje godine svog života provela Katarina Branković Kantakuzina, ćerka srpskog despota Đurđa Brankovića[3], gde je i sahranjena.
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Osnova u obliku pravougaonika dužom stranom je postavljena u pravcu zapad-istok. Na zapadnoj strani je ulaz u crkvu, na istočnoj oltarski prostor. Na sredini hrama je kupola postavljena na četiri zidana stupca. Apsida glavnog, srednjeg dela oltara iznutra je u obliku polukruga čiji je prečnik neznatno kraći od prečnika kupole, dok je apsida spolja petostrana. Prostor hrama izgrađen je u osnovi u obliku simetrije u podužnom i poprečnom smislu. U sredini je kvadar iznad koga je kupola, istočno i zapadno polje su gotovo jednakih dužina, a potpuno su jednake bočne strane, prema opštem običaju kod crkava upisanog krsta. Gornju konstrukciju čine svodovi, kupola polukalota oltarske apside. Kupola iznutra ima kružnu osnovu, a spolja je imala osmostrani tambur.[4] Naleže na poluobličaste svodove, podužno i poprečno postavljene. Osobenost gornje konstrukcije hrama predstavljaju četiri ugaona svoda koji su poluobličastog oblika, postavljeni upravno na podužnu osovinu građevine, paralelni su sa potkupolnim bočnim svodovima.[5]
Crkva je tokom vremena doživela niz prepravki. Danas sa zapadne strane ima dozidanu pripratu sa tremom, dok je sa severne starne uz pripratu dozidana zvonara. Vidljivi gornji deo zapadne fasade ima u celini vidljivu biforu. Pojedini delovi ove fasade zadržali su sloj maltera, pa se može zaključiti da je i vidljivi deo zapadne fasade bio pokriven malterom. Na unutrašnjoj strani zida nalazi se originalan sloj maltera sa freskama. Celokupna prozorska konstrukcija uokvirena je kompozicijom nasatično postavljene opeke. Južna fasada je sačuvala svoje osnovne oblike, srednju veliku slepu arkadu, na čelu poprečnog kraka krsta i dve bočne arkade. Veći deo fasade pokriven je malterom, belo okrečen.[6] Pri vrhu dveju bočnih arkada sačuvali su se karakteristični uski srednjovekovni prozori. Osnovni materijal za građenje zida je kamen, žućkastosive boje sa strukturom u vidu slojeva. U donjim delovima se vide nepravilni krupniji blokovi, među kojima se sasvim retko pojavljuju fragmentovane ili cele opeke iskorišćene radi popunjavanja praznina između kamena.[7]
Kod istočne fasade prostori đakonikona i proskomidije nisu dobili spolja vidljive apside. Oltarska apsida vrlo je velika, ima spolja visinu građevine i petostrana je.[8] Severna fasada, kao i južna, podeljena je dvostrukim slepim arkadama u tri zone. Srednja najviša slepa arkada završava severni luk poprečnog kraka krsta u svodu. Iznad slepe arkade, od njene ose ka istoku kao i na samom kraju ispod krova ka zapadu vide se ostaci testerasto postavljene opeke. U vrhu, iznad arkade su tri prozorska otvora, mnogo niže kasnije je probijen veliki prozor. Zidano je kamenom u krupnim komadima, povezanim debelim slojevima maltera, opeka je retko korišćena.[9]
Osnovne mere su simetrične. Spoljne dužine hrama iznose 1.134 cm (severna strana) i 1.130 cm (južna strana). Pažljivo su nacrtane i izvedene ukrasne arkade na bočnim fasadama. Njihove dužine na severnoj fasadi iznose 219, 290 i 221 cm, a na južnoj fasadi 220, 287 i 215 cm. Osnovna jedinica mere, sudeći po karakterističnim dužinama na građevini, je nešto veća od 30 cm.[10]
Od nekadašnjeg manastirskog kompleksa danas su sačuvani manastirska crkva, narteks i otvoreni trem zapadno od crkve, podignut u novije vreme. Od starih ruiniranih manastirskih konaka, danas su vidljivi samo ostaci zidova. Na severnoj strani crkve nalaze se ostaci nekadašnje srednjovekovne pirg-kupole, koja je štitila manastir od zlih ljudi. Stubovi pod kupolom su pokriveni freskama. Na severoistočnom stubu, pored ikonostasa, nalazi se dobro sačuvani lik Bogorodice sa Hristom, koju nadleće anđeo sa krstom u rukama. Na jugozapadnom stubu je freska Svetog Arhangela Gavrila, a na severnoj starni istog stuba freska Arhangela Mihaila, kao vojnika.
Fresko-živopis u gornjim zonama je potpuno uništen. Na osnovu nekih mišljenja, freske u crkvi potiču iz 1371. godine, a ikone i ikonostas su delo slikara Dimitra Papradiškog iz Papradišta i Koste Vangelova iz Štipa.[11]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Crkva Svetog Stefana -
Zvonik i manastirska crkva -
Nekadašnja pirg-kupola -
Konak -
Unutrašnjost manastira -
Ikonostas manastira
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Milanović & Mihajlović 2015, str. 27.
- ^ Mihaljčić 1975, str. 77.
- ^ "Politika", Beograd 1931. godine
- ^ Korać 2003, str. 259.
- ^ Korać 2003, str. 261.
- ^ Korać 2003, str. 262.
- ^ Korać 2003, str. 263.
- ^ Korać 2003, str. 264.
- ^ Korać 2003, str. 265.
- ^ Korać 2003, str. 267.
- ^ Milanović & Mihajlović 2015, str. 28.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mihaljčić, Rade (1975). Kraj srpskog carstva. Beograd.
- Korać, Vojislav (2003). Spomenici monumentalne srpske arhitekture XIV veka u Povardarju. Beograd.
- Milanović, Jovan; Mihajlović, Ljubomir (2015). Manastiri Srpske pravoslavne crkve - vodič. Beograd.
