Pređi na sadržaj

Mveru

Koordinate: 9° 10′ 26″ S; 28° 30′ 14″ I / 9.173889° S; 28.503889° I / 9.173889; 28.503889
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Mveru
Koordinate9° 10′ 26″ S; 28° 30′ 14″ I / 9.173889° S; 28.503889° I / 9.173889; 28.503889
9° 10′ 26″ S; 28° 30′ 14″ I / 9.173889° S; 28.503889° I / 9.173889; 28.503889
Tiptektonsko, protočno
PritokeLuapula
OtokeLuvua
Zemlje basena Zambija,  DR Kongo
Maks. dužina100 km
Maks. širina40 km
Površina5.200 km2
Maks. dubina15 m
Nad. visina911 m
Mveru na karti Zambije
Mveru
Mveru
Vodena površina na Vikimedijinoj ostavi

Jezero Mveru ili jezero Iveru (engl. Lake Mweru, fr. Lac Moero) se nalazi u slivu reke Kongo. Nadmorska visina mu je 911 m, dužina 100, a širina 40 km.[1] Površina jezera iznosi 5.200 km². Najveća dubina jezera je 15 metara. Mweru znači "jezero" u nekim bantu jezicima, pa se često naziva samo kao Mveru.[2]

Ispunjava izduženo tektonsko udubljenje u pravcu od juga ka severu, između visoravni Katanga u Demokratskoj Repoblici Kongo i Mujile. Kao i većina jezera nastalih tektonskim pokretima i Mveru se odlikuje strmom, stenovitom obalom, ponegde teško prostupačnom, koja je slabo razuđena. Na jezeru postoje ostrva Kilva i Isokve.

Jezero vodu dobija od pritoka i padavina, a gubi otokom i isparavanjem. Ima više pritoka, a najveća je reka Luapula. Iz jezera ističe reka Luvua, pritoke Lualabe, izvornog kraka reke Kongo. Prosečno godišnje kolebanje nivoa vode je 1,5 m, apsplutna amplituda dostiže 4,7 m. U jezeru živi više od 70 vrsti riba. Godišnji ulov je oko 15.000 tona, ali se smatra da će se zbog premećaja ekoloških odnosa ulov povećati na preko 30.000 tona. Ribom se snabdevaju naselja u rudarsko-industrijskom kompleksu Zambije.

Saobraćaj na jezeru je lokalnog karaktera. Glavna pristaništa su Kilva i Pveto, tu su još mesta Kasikisi i Nčelenge.

Otkriće jezera[uredi | uredi izvor]

Jezero je otkrio škotski misionar i istraživač Afrike Dejvid Livingston 8. novembra 1867.. Ekspedicija se kretala iz pravca Njase i Tanganjike ka slivu Konga, sa namerom da ispitaju da li je reka Lualaba izvorišni deo reke Kongo, a zatim da se njom spuste do njegovog ušća.

Fizička geografija[uredi | uredi izvor]

Mveru se uglavnom napaja rekom Luapula, koja dolazi kroz močvare sa juga, i rekom Kalungviši sa istoka. Na svom severnom kraju jezero se odvodi rekom Luvua, koja teče u pravcu severozapada da bi se spojila sa rekom Lualaba i odatle ide u Kongo. To je drugo po veličini jezero u slivu Konga i nalazi se 150 km (93 mi) zapadno od južnog kraja najvećeg jezera Tanganjika.[1]

Luapula formira močvarnu deltu široku skoro kao južni kraj jezera. U nizu aspekata, donja reka i jezero se mogu tretirati kao jedna celina. Za jezero u regionu sa izraženim vlažnim i suvim sezonama, Mveru se ne menja mnogo u nivou i površini. Godišnja fluktuacija nivoa je 1,7 m (5 ft 7 in), sa sezonskim maksimumima u maju i najnižim nivoima u januaru.[3] Ovo je delom zato što Luapula otiče iz močvara Bangveulu i poplavne ravnice koje imaju tendenciju da regulišu protok vode, apsorbujući godišnje poplave i polako ih ispuštajući, a delom zato što Mveruov ispust, Luvua, brzo opada i teče brzo, bez vegetacije koja bi mogla da blokira tok.[1] Porast Mverua brzo se nadoknađuje bržim tokom niza Luvua.

Prosečna dužina Mverua je 118 km (73 mi), a prosečna širina 45 km (28 mi), sa svojom dugom osom orijentisanom severoistok-jugozapad. Njegova nadmorska visina je 917 m (3.009 ft), dosta viša od Tanganjike (763 m (2.503 ft)).[1] To je jezero u rasednoj dolini koje leži u jezerskom grabenu Mveru-Luapula, koji je ogranak Istočnoafričkog rifta.[4] Zapadna obala jezera u DR Kongu pokazuje oštru strminu tipičnu za jezero u dolini rifta, koja se uzdiže do planine Kundelungu u zaleđini, ali strmina doline rifta je manje izražena na istočnoj obali.

Jezero Mveru je plitko na jugu i dublje na severu, sa dve depresije u severoistočnom delu sa maksimalnim dubinama od 20—27 m (66—89 ft).[3]

Manje, veoma močvarno jezero pod nazivom Mveru Vantipa (poznato i kao močvare Mveru) nalazi se oko 50 km (31 mi) istočno i severno od Kalungvišija. Uglavnom je endoreičko i zapravo uzima vodu iz Kalungvišija kroz dambo većinom vremena, ali u vremenima velikih poplava može da se izlije u Kalungviši i jezero Mveru.[5]

Opšta geografija[uredi | uredi izvor]

Jezero Mveru i njegove glavne uvale, donja reka Luapula i njene močvare i Kalungviši. Takođe je prikazan Mveruov ispust, reka Luvua koja ide na sever do reka Lualaba i Kongo. Voda se prikazuje kao crna na ovoj NASA satelitskoj slici lažne boje. Obim močvara je prikazan punom plavom linijom, a obim plavnog područja je prikazan kao isprekidana linija. Gradovi su, u Zambiji: 1 Čiengi, 2 Kašikiši, 3 Nčelenge, 4 Mvansabombve, 5 Mvense; u DR Kongu: 6 Pveto, 7 Kilva, 8 Kasenga. Ostale karakteristike: 9: ostrvo Čisenga, 10 najveće močvarno ostrvo (u DR Kongu), 11 glavna poplavna ravnica.

Istraživanje[uredi | uredi izvor]

Ovo jezero je bilo poznato arapskim i svahilskim trgovcima (slonovačom, bakrom i robovima) koji su svojevremeno koristili ostrvo Kilva na jezeru kao bazu. Oni su koristili trgovačke puteve od Zanzibara na Indijskom okeanu do Udžidžija na jezeru Tanganjika do Mverua, a zatim do kraljevstava Lunda, Luba, Jeke ili Kazembe, a poslednje je bilo na južnim obalama Mverua. Zapadni trgovački putevi su išli od tih kraljevstava do Atlantika, tako da je Mveru ležalo na transkontinentalnom trgovačkom putu.[6]

Između 1796. i 1831. portugalski trgovci/istraživači Pereira, Fransisko de Laserda i drugi posetili su Kazembe iz Mozambika da bi dobili sporazume o korišćenju trgovačkog puta između njihovih teritorija Mozambika i Angole. Portugalci su sigurno znali za jezero, a posetioci su morali samo da prošetaju do uzvišenja oko 5 km (3,1 mi) severno od prestonice Kazembea Kanjembo da bi videli jezero udaljeno 10 km (6,2 mi). Međutim, oni su bili više zainteresovani za trgovačke puteve nego za otkriće, oni su se približili sa juga i njihovo kretanje je ograničilo kraljevstvo Mvata Kazembe, mada oni nisu ostavili izveštaj o tome.[7] Istraživač i misionar Dejvid Livingston, koji ga je nazvao 'Moero', zaslužan je za njegovo otkriće tokom njegovih putovanja 1867-'8.[8]

Livingston je bio svedok razaranja i patnje izazvane trgovinom robljem u oblasti severno i istočno od Mverua, a njegovi izveštaji su pomogli da se okupi opozicija. Međutim, poslednja trgovina robljem u ovoj oblasti bila je tek 1890-ih. U međuvremenu, između 1870. i 1891. godine, sukobi i ratovi između msiriskog kralja Jeke Msirija i susednih poglavara i trgovaca uznemiravali su ovo područje. Malo Evropljana je posetilo Mveru nakon Livingstona, sve dok Alfred Šarp 1890–1891. i Stejrsova ekspedicija 1892. nisu prošli u nastojanju da traže sporazume sa Msirijem. Stejrsova ekspedicija je ubila Msirija i uzela Katangu za belgijskog kralja Leopolda II. Šarp je ostavio jednog od svojih oficira da postavi prvu kolonijalnu ispostavu u dolini Luapula-Mveru, britansku bomu u Čengiju 1891.

Istorijski razvoj[uredi | uredi izvor]

Zapadna obala Luapula-Mveru postala je deo Belgijskog Konga, a istočna obala Severne Rodezije, Britanskog protektorata. Jezero Mveru do Tanganjike je oblast koja je bila izložena evropskom uticaju veoma rano, kada su jezera bila glavni ulaz u Severnu Rodeziju.[9] Iako je ostrvo Kilva bliže zapadnoj obali, ono je pripalo Severnoj Rodeziji, te prema tome Zambija ima 58% jezerskih voda, a DR Kongo 42%.

Ribolov[uredi | uredi izvor]

Crtež sintipa Thoracochromis moeruensis,[10] haplohrominskog ciklida iz jezera Mveru

Mveru je oduvek bio poznat po svojoj dugoperajskog tilapiji (Oreochromis macrochir), nazvanoj pale ('palej') u Čibembi, koja se tradicionalno sušila na mrežama ili prostirkama na suncu i pakovala u korpe za tržište. (Dimljenje i soljenje ribe su noviji procesi u ovoj oblasti). Love se i som (od kojih jedna vrsta naraste do 2 m (6 ft 7 in)), vrsta šarana, tigrasta riba, slonovska riba i riba nalik sardinama.

Komercijalni ribolov na jezeru Mveru i reci Luapula započeli su grčki ribari sa ostrva Dodekanez koji su se naselili u Kasengi, DR Kongo, na zapadnoj obali Luapule, 150 km (93 mi) uzvodno od jezera u prvoj polovini 19. veka. Oni su koristili brodove izgrađene u grčkom stilu sa parnim mašinama na drveni ugalj, kasnije zamenjen dizelom. Oni su snabdevali radnu snagu rudnika bakra u Lubumbašiju (kasnije ceo Koperbelt) ribom koja je bila upakovana u led u Kasengi i odatle transportovana kamionima. Procenjeno je da je 1950. godine bilo 50 grčkih brodova koji su lovili 4.000 short tons (3.600 t) sveže ribe godišnje. Trebalo bi nedelju dana da brod obavi povratni put do jezera i napuni svoje skladište, obloženo ledom koji se nosio na brodu.[7][11]

Poslednjih decenija ulov je opao zbog prekomernog ribolova i procenjuje se na 13,000 long tons (13,209 t) tona ulovljenih sa 4.500 malih plovila, uglavnom daščanih brodova. Kongoanski ribari hvataju najviše iako imaju nešto manji udeo u vodama.[12] Tilapije se hvataju stajaćim mrežama i stoga ne dostižu veličinu kao nekada. Od 1980-ih, 'čisense' ribolov se povećao. Ovaj metod se koristi za hvatanje male pelagijske ribe zvane kapenta, prvobitno sa plaža, ali se sada koriste svetla na brodovima noću da bi privukla ribu koja se zatim skuplja u fine mreže.[13]

Rudarstvo[uredi | uredi izvor]

Rudnik bakra Dikuluši[14][15][16] je otvoreni kop 50 km (31 mi) severno od Kilve u DR Kongu zemljanim putem i 23 km (14 mi) zapadno od jezera. Preduzeće Anvil Majning je prodalo rudnik australijskoj kompaniji Moson Vest u martu 2010. godine.[17] Kada rudnik radi, teški kamioni koji prevoze koncentrat prelaze Mveru na velikom motorizovanom pontonskom trajektu od Kilve do Nčelenga, na udaljenosti od 44 km (27 mi), a zatim voze 2.500 km (1.600 mi) do topionice bakra u Cumebu u Namibiji.[18]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g Google Earth accessed 29 March 2007. When in flood Lake Bangweulu and its swamps may temporarily have a larger area, but not a larger volume.
  2. ^ The Northern Rhodesia Journal online at NZRAM.org: J B W Anderson: "Kilwa Island and the Luapula." Vol II, No. 3 pp. 87–88 (1954)
  3. ^ a b AR Bos, CK Kapasa and PAM van Zwieten (2006). „Update on the bathymetry of Lake Mweru (Zambia), with notes on water level fluctuations”. African Journal of Aquatic Science. 31 (1): 145—150. S2CID 86387950. doi:10.2989/16085910609503882. 
  4. ^ P Master, P. Dumont and H. Ladmirant: "Age Constraints On The Luizi Structure". 64th Annual Meteoritical Society Meeting. (2001). Accessed 30 March 2007.
  5. ^ See the Lake Mweru Wantipa article for references.
  6. ^ The Northern Rhodesia Journal online at NRZAM.org: Dr Blair Watson: "The Occupation of Kilwa Island - Extracts from District Notebook No. 6". Vol III No. 1 pp70-74, (1956).
  7. ^ a b The Northern Rhodesia Journal online at NRZAM.org: Denis Paine: "Lake Mweru - Its Fish and Fishing Industry." Vol I, No. 2 pp7-13 (1950). Accessed 2 April 2007. "Lacerda was probably the first European to see Lake Mweru," p7. Greek fishermen: p8.
  8. ^ David Livingstone and Horace Waller (ed.): The Last Journals of David Livingstone in Central Africa from 1865 to his Death. Two volumes, John Murray, London, 1874.
  9. ^ Moore, R. J. (april 1937). „Industry and Trade on the Shores of Lake Mweru”. Africa. 10 (2): 137—158. ISSN 0001-9720. JSTOR 1155780. S2CID 143768444. doi:10.2307/1155780. 
  10. ^ Boulenger, 1899
  11. ^ The Northern Rhodesia Journal online at NRZAM.org: D U Peters: "Visit to Kilwa Island and the African Palm". Vol II, No. 1 pp 9−23 (1953). Accessed 30 March 2007.
  12. ^ Food and Agriculture Organization of the United Nations website Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. mart 2008) accessed 30 March 2007.
  13. ^ FAO website: Tilleke Kiewied: "Socio-Economic Study of Fishing Communities along Lake Mweru, Luapula Province, Zambia." Food and Agriculture Organization of the United Nations, Harare, 1994. Accessed 30 March 2007.
  14. ^ Anvil Mining: "Dikulushi Operation". Website accessed 30 March 2007.
  15. ^ „Anvil Mining and the Kilwa Massacre, D.R. Congo: Canadian Company Implicated?”. MiningWatch Canada. 16. 6. 2005. Pristupljeno 2011-11-03. 
  16. ^ „Vote of confidence in Anvil” (PDF). The Anvil. 1 (2). oktobar 2005. Pristupljeno 2011-11-03. 
  17. ^ Anvil sells its 90% stake in Dikulushi mine in DRC for 28% of MWE in scrip Business Spectator, published: 1 March 2010, accessed: 29 December 2010
  18. ^ Anvil Mining: "Dikulushi Operation". Arhivirano 28 septembar 2007 na sajtu Wayback Machine Website accessed 30 March 2007.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Mveru na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мверу&oldid=27557113”