Mikenska umetnost

Mikenska umetnost se razvijala na jugoistočnoj obali Grčke, istovremeno sa Kritskom kulturom novih palata. Centar Mikenske civilizacije bio je u gradu Mikeni na severnom Peloponezu, odakle su Mikenci počeli kolonizaciju grčkih ostrva i unutrašnjosti, delova maloazijske Sicilije. Posle uništenja Knososa i minojske civilizacije, Mikena je postala najveća trgovačka i vojna sila na Egejskom moru. Zbog izuzetne važnosti ove kulture, period grčke istorije između 1600. i 1100. godine p. n. e. naziva se Mikenskom.

Arhitektura[uredi | uredi izvor]

Posle 1300. p. n. e. nastaje intenzivna graditeljska aktivnost u Mikeni i njenim kolonijama. Oni su oko svojih gradova i palata podizali snažne odbrambene bedeme od velikih, grubo tesanih kamenih blokova zidanih bez maltera. Ovi bedemi su svojom impozantnom debljinom (od 7 do neverovatnih 17 m) do te mere impresionirali stare Grke da su ih u kasnijim vremenima nazvali kiklopskim. Verovali su da su ih podigli jednooki divovi Kiklopi. Najpoznatiji ostatak takvih bedema je Lavlja kapija.

Centralni motiv mikenskih palata je bila kraljevska dvorana za audijencije, tzv. megaron - pravougaona dvorana sa okruglim ognjištem u sredini. Iz megarona se kasnije razvio grčki hram. Nema monumentalnih skulptura, ali ima puno savršeno izrađenih predmeta sitne plastike - nakita, oruđa, posuđa. Možda je ova umetnost samo dekadencija Minojske umetnosti, isti su oblici i kolorit, ali su oblici tvrđi.

Lavlja kapija (oko 1250. p. n. e.) je kapija u sačuvanom fragmentu kiklopskog bedema. Iznad nadvratnika zid je napravljen u vidu trouglaste konstrukcije, čime se olakšava pritisak od zida iznad. To ingeniozno rešenje je zamenilo luk, koji Mikenci nisu poznavali. (Sličan princip su koristili i stari Egipćani). Unutar te konstrukcije smešten je neobičan kameni reljef sa lavovima, koji podseća na čuvare vrata u asirskoj arhitekturi.

Skromni grobovi iz perioda 2000. p. n. e. dali su samo nešto jednostavne grnčarije i poneki komad bronzanog oružja. Oko 1600. godine p. n. e. javljaju se duboke grobnice u vidu okna, a malo kasnije i konične kamene komore – košnice npr. Atrejeva riznica. U njima je nađeno veoma mnogo predmeta za ličnu upotrebu: posude za piće, nakit, oružje, maske i sl. dobrim delom zlatnih i izvrsno zanatski izrađenih. Iako nisu nađene pretpostavlja se da je postojala bogata dekorativna šema zidnih slika i plastičnih ornamenata u kraljevskoj dvorani za audijencije.

Atrejeva riznica je zapravo pogrešan naziv za Atrejevu grobnicu, koja se nalazi izvan palate i usečena je u padinu brega. Ulaz, dromos, bio je dugačak 35 m, takođe usečen u breg. Između hodnika i groba nalazila su se vrata, koja su bila oivičena ornamentovanim stubovima, koji su slični stubovima u kritskim palatama, iznad kojih se nalazio arhitrav, a sa strane su se nalazile predstave dva lava. Prostor je ukrašen rozetama, spiralnim ornamentom i crvenim porfirom. Unutrašnjost riznice je bila podeljena na dve prostorije, od kojih je veća služila kultu, a u manjoj je smešten pokojnik. Građevina je još tokom starog veka bila poharana.

Sličnost između Mikene i Krita ogleda se u nepostojanju sakralnih objekata. Izgleda da su i Mikenci održavali obrede na otvorenom ili malim oltarima u sklopu palata. Najbliže religijskoj temi jeste mala grupna figura „Tri božanstva“

Slikarstvo[uredi | uredi izvor]

Slikarstvo očigledno vuče korene iz minojskog slikarstva, ali postoje bitne razlike. Ponovo se pojavljuje geometrizacija, koja je bila prisutna u ranijim periodima, crtež je oštar a figura sputanija. Motiv i sadržaj slika i kompozicija uziman je iz života, prikazane su zabave i igre mladih, lov, vežbe akrobata, igre sa bikovima... Ženski lik predstavljen je slično kao u kritskom slikarstvu, u dugačkim, zvonastim, bogato ornamentisanim suknjama, obnaženih grudi. Likovi su prikazani u profilu, a oko - en face.

Najznačajnija dela su:

Žena nosi ploču, Tirinis

Freska oslikana čvrstom kontinuiranom linijom. Žena nosi karirane pantalone. Figura je sputana, zapeta. Prikazana je frontalno sa pokušajem skraćenja.

Vaza ratnika, 1300. p. n. e.

Sačuvan je samo fragment, koji prikazuje ratnike u povorci.

Reljef[uredi | uredi izvor]

Reljef se takođe jako oslanja na minojsko nasleđe, ali su Mikenci radili prvenstveno u kamenu. Veština umetnika ove epohe ogleda se i na izuzetnim reljefima na zlatnim posudama, poput rada na Peharima iz Vafija (1400. p. n. e.). Jedan predstavlja čoveka koji pokušava da uhvati bika mrežom i da ga pripitomi, a drugi pripitomljenog bika. Rađeni su tehnikom iskucavanja u zlatu. Jaka je sličost figura onima sa minojske vaze žetelaca, a bika sa freske sa toreadorom. Tema je originalno mikenska - Minojci nisu prikazivali toliko svakodnevne događaje.

Vajarstvo[uredi | uredi izvor]

Mikenski umetnici nisu obraćali veliku pažnju na okruglu plastiku, jer je celokupno shvatanje života bilo više usmereno ka lepoti boje nego strukture. Umetnici su pravili šematizovane terakote, koje najčešće prikazuju adornate.

Najznačajnija dela:

Tri božanstva (1550. – 1400. p. n. e.), od slonovače, prikaz su dve ženske figure i deteta. Suptilnost figure, neusiljenost pokreta i izraza dovodi je u vezu sa minojskim freskama. Javlja nežna igra pokreta i prisno ljudsko osećanje, koji nemaju paralele u jednoj ranijoj umetnosti.
Zlatna maska iz Trebeviša, 6. p. n. e. nađena je u Mikeni, u grobnici Atrida. To je posmrtna maska izrađena od zlatnog lima, koji je presovan na licu pokojnika. Maska podseća na posmrtne maske egipatskih faraona.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Literatura[uredi | uredi izvor]

B. Gavela, Istorija umetnosti antičke Grčke, Naučna knjiga, Beograd, 1991.