Nadežda Stanojević
Nadežda Stanojević | |
|---|---|
 Nadežda Stanojević | |
| Datum rođenja | 9. avgust 1887. |
| Mesto rođenja | Pirot, Kraljevina Srbija |
| Datum smrti | 17. januar 1978. (90 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, SFR Jugoslavija |
Nadežda Stanojević (Pirot, 9. avgust 1887 — Beograd, 17. januara 1978) bila je prva Srpkinja pedijatar, učesnica balkanskih i Prvog svetskog rata. Dodeljen joj je Orden Svetog Save V reda.[1]
Život i karijera
[uredi | uredi izvor]Rođena je u uglednoj pirotskoj porodici, kao jedno od troje dece, od oca Stanoja, carinskog činovnika, i majke Marije, poreklom iz ugledne cincarske porodice iz varošice Breznik, čiji je otac Dimitrije, bio imućan trgovac, koji je svoje sinove školovao u inostranstvu, a kćeri veoma bogato udomio.[2][3]
Detinjstvo i osnovno školovanje
[uredi | uredi izvor]Nadežda je detinjstvo provela u Pirotu, živeći sa roditeljima i braćom u roditeljskoj kući, koja je po izgledu podsećala na manastirski konak.
Kuću su posećivali „kao klub intelektualaca“ mnoge ugledne ličnosti koje su tada živele u Pirotu: Stevan Sremac, Jaša Prodanović, Radoje Domanović.[2][3]
Osnovnu školu i prva dva razreda gimnazije završila je zajedno sa starijim bratom Vladimirom, u Pirotu. Školovanje je nastavili u poznatoj niškoj gimnaziji „Kralj Milan“, u kojoj se među vršnjacima istakla kao odličan đak.
Nakon što se sa porodicom preselila u Beograd,1903. godine, završaila je Treću beogradsku gimnaziju, kao najbolji đak u razredu.[2] [3]
Studije medicine u Rusiji
[uredi | uredi izvor]Po završetku srednje škole sa bratom odlazi u Rusiju, na studije medicine. U Petrovgradu je upisala Ženski medicinski fakultet, a brat Vladimir Vojnomedicinsku akademiju.[2][3]
Po izbijanju revolucije, 1905. godine i štrajka studenata, jedno vreme nisu mogli da pohađaju nastavu, ali su to vreme iskoristili za učenje ruskog jezika i upoznavanje ruske kulture, istorije i umetnosti, što im je kasnije pomoglo da brže napreduju u studijama.[2][3]
Nadežda je stekla zvanje lekara, 1911. godine; nakon što je diplomirala sa odličnim uspehom.
Po završetku studija u Rusiji, vratila e u Srbiju, početkom 1912. godine, i odmah započela lekarski staž na Internom odeljenju Opšte državne bolnice u Beogradu.
Balkanski ratovi
[uredi | uredi izvor]Kada je 1912. izbio Prvi balkanski rat, kao i sve žene lekari u Kraljevini Srbiji mobilisana je, i raspoređena na mesto upravnika Rezervne vojne bolnice u Pirotu, u kojoj je bila i jedini lekar u gradu. U Pirotu je sem vojnika i oficira, bila u obavezi da leči i civilno stanovništvo.[4][5]
Veliki rat
[uredi | uredi izvor]Početkom Prvog svetskog rata, Nadežda Stanojević je ponovo mobilisana i postavljena za upravnika Rezervne vojne bolnice u Užicu. U Užicu je u periodu od 1912 do 1918. godine, dr Nadežda lečila civilno stanovništvo, vojnike i oficire. Tokom velike epidemije tifusa 1915. godine, kao jedna od više ratnih lekara, lečeći tifusare i sama je obolela od pegavog tifusa, sa posledicom tromboze leve noge. Posle oporavka, tokom 1915. godine premeštena je u Rezervnu bolnicu u Valjevu, gde je ostala do povlačenja vojske i stanovništva.
U jesen 1915. otišla je u Čačak, gde je pala u zarobljeništvo od strane okupatora. Kao zarobljenik, radila je na Hirurškom odeljenju austrougarske vojne bolnice.[4][5] Početkom januara 1916. godine, prešla je sa sestrom Ljubicom (zubnim lekarem) u Beograd, gde je sve vreme okupacije radila na Internom odeljenju Opšte državne bolnice.[4][5]
U januaru 1918. godine otputovala je u Sandžak u žarište epidemija pegavog tifusa, na mesto šefa Internog odeljenja Rezervne vojne bolnice. U ovoj bolnici lečila je civilno stanovništvo, puna tri meseca, prvenstveno muslimanke koje nisu dozvoljavale da ih leče muškarci.
Po povratku u Beograd, nastavila je da radi u Opštoj državnoj bolnici do završetka Prvog svetskog rata.[4][5]
Usavršavanje u Francuskoj
[uredi | uredi izvor]Početkom 1919. godine otputovala je u Pariz na specijalizaciju pedijatrije kod profesora Marfana, tada jednog od najčuvenijih pedijatara, doajena pariske pedijatrijske škole, u „Hopital des enfants malades“. Tokom specijalizacije završila je i kurs iz puerikulture, na kom je stekla potrebna znanja iz higijene, nege i patologije dece najmlađeg uzrasta.[4][5]
Nakon dve godine provedene na usavršavanju u Parizu vratila se u Beograd, i na predlog dr Andrije Štampara, načelnika u Ministarstvu narodnog zdravlja, napisala i objavila izveštaj o svom radu u Parizu koji je štampan u Glasniku Ministarstva narodnog zdravlja u martu 1920. godine, pod naslovom „Borba sa dečijom smrtnošću u Francuskoj“.[1][3]
Koristeći stečeno iskustvo i znanje iz Francuske, na Akušerskom odeljenju, Opšte državne bolnice u Beogradu, 1921. godine, uz pomoć dr Jovana Jovanovića dr Nadežda Stanojević osniva prvo Savetovalište za majke u Srbiji. Ubrzo se pokazalo da je bilo i te kako od koristi, jer se iz dana u dan povećavao broj majki koje su tražile savete i pomoć.[1][3][5]
Između dva svetska rata
[uredi | uredi izvor]Rad dr Nadežde u Domu „Srpska majka“ trajao je do početka Drugog svetskog rata, kada je na svoj zahtev otišla u penziju. Po njenom odlasku sam rad je u Domu skoro prestao, zbog nedostatka osoblja i ratnih razaranja.[1][3]
U oslobođenoj SFR Jugoslaviji
[uredi | uredi izvor]Po završetku Drugog svetskog rata dr Nadežda je zbog nedostataka kadrova ponovo stupila u službu i postala upravnica Doma materinskog udruženja, koji se nalazio u lepoj, impozantnoj i velikoj zgradi na uglu ulice Kralja Milutina i Studeničke. Danas, je u toj zgradi smešten Institut za neonatologiju Srbije. U ovoj ustanovi radili su ugledni srpski pedijatri, pored dr Nadežde Stanojević i prof. dr Uroš Ružičić, prim. dr Miša Subić i drugi.[1][5]
Odlukom Ministarstva narodnog zdravlja 1950. godine dr Nadežda je razrešena dužnosti upravnika, ali je ostala i dalje na radu u ovoj ustanovi, sve do odlaska u zasluženu penziju 1953. godine. U međuvremenu, odlukom tog istog Ministarstva, dodeljena joj je pohvalnica „za nesebičan i primeran rad kao lekara“.[1][3][5]
Preminula je u 91. godini života, 17. januara 1978. godine u Beogradu. Sahranjena je u porodičnoj grobnici na Novom groblju u Beogradu.[1]
Delo
[uredi | uredi izvor]Koristeći stečeno iskustvo i znanje iz Francuske, dr Nadežda Stanojević je na Akušerskom odeljenju Opšte državne bolnice u Beogradu 1921. godine, uz pomoć dr Jovana Jovanovića, osnovala prvo Savetovalište za majke u Srbiji, u kome se neprestano povećavao broj majki koje su tražile savete i pomoć dečjeg lekara.[3][5]
Postepeno je Savetovalište za majke preraslo u Dispanzer za odojčad. Tu dr Nadežda počinje da primenjuje Be-Se-Že (BCG) vakcinu već kod novorođenčadi od 1927. godine uz saglasnost Sekcije Srpskog lekarskog društva za dečiju medicinu, a pod nadzorom dr Milenka Maternog i dr Staje Stajića. Vakcinu je pripremao u Higijenskom zavodu u Beogradu dr Ranković.
Pored stručnog rada u Dispanzeru dr Nadežda je predavala higijenu u Trećoj ženskoj gimnaziji u Beogradu, bila profesor u Babičkoj školi u Beogradu. U Društvu „Srpska majka“ koje je osnovano 1911. godine, u Beogradu, na inicijativu dr Jovana Jovanovića, razvila je svoje najopsežnije aktivnosti kao pedijatar, radeći u njemu od 1921. do 1941. godine.
Priznanja
[uredi | uredi izvor]- 1913. — Orden Svetog Save V reda, za ratne zasluge u Balkanskim oslobodilačkim ratovima.(3,4)
- 1972. — Orden zasluga za narod sa srebrnim vencem, povodom stogodišnjice Srpskog lekarskog društva(6)
Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v g d đ e Pešić D.V; Pavlović B. B:Prvi pedijatri i prve pedijatrijske ustanove u Srbiji, Beograd 2007. str. 9-38; str.129-146
- ^ a b v g d Iz Autobiografije profesora dr Vladimira Stanojevića Acta Historica med. Pharm. Vet. Beograd, 1978. XVIII (2): 15-24.
- ^ a b v g d đ e ž z i Gavrilović V: Dr Nadežda Stanojević-Prva žena specijalista pedijatar u nas. Srpski arhiv celokupnog lekarstva 1975. CVI (4) 335-340
- ^ a b v g d Gavrilović V: Žene lekari u ratovima 1876.-1945. na tluJugoslavije. Izdavačko Naučno društvo za istoriju zdravstvene kulture Jugoslavije, Posebno izdanje, knjiga IX, Beograd, 1976.
- ^ a b v g d đ e ž z Lazović-Milošević I: Prva Srpkinja specijalista pedijatar dr Nadežda Stanojević (03,.07.1887.-17.01.1978.) Arhiv za istoriju zdravstvene kulture Srbije, 1991. XX, (1-2): 107-116.
