Nudle
 | |
| Regije ili država | Kina/Istočna Azija |
|---|---|
| Glavni sastojci | Beskvasno testo |
 Mediji: Nudle | |
Nudle, drugim imenom rezanci su vrsta hrane napravljene od beskvasnog testa koje se ravno valja, razreže, razvuče ili istisne na duge trake ili konce. Nudle se mogu čuvati u frižideru za kratkotrajno skladištenje ili osušiti i čuvati za buduću upotrebu. Nudle se obično kuvaju u prokuvaloj vodi, ponekad sa dodatkom ulja za jelo i soli. Takođe su često prženi u tavi ili također duboko prženi. Jela sa nudlama mogu sadržati i dodatke kao što su to sos ili rezance koji se mogu staviti u supu. Sastav materijala i geokulturno poreklo specifični su za svaku vrstu najrazličitijih jufki. Rezanci su osnovna hrana u mnogim kulturama ( vidi kineske nudle, japanske nudle, korejske nudle, filipinske nudle, vijetnamske nudle i italijanske testenine).
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Reč je izvedena u 18. veku od nemačke reči Nudel.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Poreklo[uredi | uredi izvor]
Najraniji pisani zapis o rezancima nalazi se u knjizi koja je datiraana u period istočnog Hana (25–220).[2] Rezanci napravljeni od pšeničnog testa postali su istaknuta hrana za ljude iz dinastije Han.[3] Najstariji dokaz o rezancima je od pre 4.000 godina u Kini.[2] Godine 2005, tim arheologa je prijavio da je pronašao zemljanu činiju u kojoj su bili rezanci stari 4000 godina na arheološkom lokalitetu Lađa.[4] Za ove rezanci se govorilo da liče na lamjen, vrstu kineskih rezanaca.[4] Analizirajući fitolitne ljuske i zrna skroba prisutna u sedimentu povezanom sa rezancima, oni su identifikovani kao proso koji pripada vrstama Panicum miliaceum i Setaria italica.[4] Međutim, drugi istraživači dovode u sumnju da su Lađanski rezanci napravljeni upravo od prosa: teško je napraviti čiste rezance od prosa, nejasno je da li je analizirani ostatak direktno izveden iz samih Lajijinih rezanaca, morfologija skroba nakon kuvanja pokazuje karakteristične izmene koje se ne uklapaju sa Lađanskim rezancima, i neizvesno je da li su zrna nalik skrobu iz tih rezanaca skrob jer pokazuju neke karakteristike koje nisu skrobne.[5]
Istoričari hrane generalno procenjuju da pasta potiče iz mediteranskih zemalja:[6] homogena mešavina brašna i vode koja se zove itrion kako je opisao grčki lekar Galen iz 2. veka,[7] među Palestincima iz 3. do 5. veka kao itrium kako je opisao Jerusalimski Talmud[8] i kao itriyya (arapska reč srodna grčkoj), oblici nalik na vrpce napravljeni od griza i osušeni pre kuvanja kako je definisao aramejski lekar i leksikograf iz 9. veka Išo bar Ali.[9]
Istorijske varijacije[uredi | uredi izvor]
Istočna Azija[uredi | uredi izvor]
U Kini danas postoji preko 1200 tipova rezanaca koji se svakodnevno konzumiraju.[10]
Pšenični rezanci u Japanu (udon) su prilagođeni po kineskom receptu još u 9. veku. Inovacije su se nastavile, kao što su rezanci napravljeni od heljde (nengmijen) razvijeni u dinastiji Čoson u Koreji (1392–1897). Ramen rezanci, zasnovani na južnim kineskim rezancima iz Guangdžoa, ali nazvani po severnom kineskom lamjenu, postali su uobičajeni u Japanu do 1900. godine.
Centralna Azija[uredi | uredi izvor]
Rezance tipova kesme ili erište jeli su turkijski narodi do 13. veka.
Zapadna Azija[uredi | uredi izvor]
Aš rešteh (rezanci u gustoj supi sa začinskim biljem) jedno je od najpopularnijih jela u nekim bliskoistočnim zemljama kao što je Iran, koje je doneto preko Turko-Mongola.
Evropa[uredi | uredi izvor]
U 1. veku pre nove ere, Horacije je pisao o prženim listovima testa zvanim lagana.[11] Međutim, njihov način kuvanja ne odgovara trenutnoj definiciji ni sveže ni suve testenine.[12]
Italija[uredi | uredi izvor]
Prvi konkretni podaci o proizvodima od testenine u Italiji datiraju iz 13. ili 14. veka.[13] Testenina je poprimila različite oblike, često zasnovane na regionalnim specijalizacijama.
Nemačka[uredi | uredi izvor]
U Nemačkoj, dokumenti koji datiraju iz 1725. pominju špacle. Veruje se da srednjovekovne ilustracije stavljaju ovu formu rezanaca u još raniji datum.[14]
Drevni Izrael i dijaspora[uredi | uredi izvor]
Latinizovana reč itrium odnosila se na neku vrstu kuvanog testa.[7] Arapi su prilagodili rezance za duga putovanja u petom veku, što je prvi pisani zapis o suvoj testenini. Muhamed el-Idrisi je 1154. napisao da je itrija proizvedena i izvezena sa normanske Sicilije. Itriju su poznavali i persijski Jevreji tokom rane persijske vladavine (kada su govorili aramejski) i tokom islamske vladavine. Reč je o malim rezancima za supu, grčkog porekla, pripremljenim uvrtanjem komadića umesenog testa u oblik koji podseća na italijanski orzo.[15]
Poljski Jevreji[uredi | uredi izvor]
Zacierki je vrsta rezanaca koja se nalazi u poljskoj jevrejskoj kuhinji.[16] Bio je to deo obroka koje su nacisti delili jevrejskim žrtvama u getu u Lođu. (Od „većih geta”, Lođ je bio najviše pogođen glađu, izgladnjivanjem i neuhranjenošću.) Dnevnik mlade jevrejske devojke iz Lođa pripoveda o svađi koju je vodila sa svojim ocem zbog kašičice zacierki uzete iz lođanskih oskudnih zaliha porodice od 200 grama nedeljno.[17][18]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „noodle | Definition of noodle in English by Oxford Dictionaries”. Oxford Dictionaries | English. Arhivirano iz originala 31. 03. 2019. g. Pristupljeno 2019-05-07.
- ^ a b Roach, John (12. 10. 2005). „4,000-Year-Old Noodles Found in China”. National Geographic: 1—2. Arhivirano iz originala 20. 10. 2005. g.
- ^ Sinclair & Sinclair 2010, str. 91.
- ^ a b v Lu, Houyuan; Yang, Xiaoyan; Ye, Maolin; et al. (13. 10. 2005). „Culinary archaeology: Millet noodles in Late Neolithic China”. Nature. 437 (7061): 967—968. Bibcode:2005Natur.437..967L. PMID 16222289. S2CID 4385122. doi:10.1038/437967a.
- ^ Ge, W.; Liu, L.; Chen, X.; Jin, Z. (2011). „Can noodles be made from millet? An experimental investigation of noodle manufacture together with starch grain analyses”. Archaeometry. 53: 194—204. doi:10.1111/j.1475-4754.2010.00539.x.
- ^ López, Alfonso (8. 7. 2016). „The Twisted History of Pasta”. National Geographic. Pristupljeno 13. 12. 2019.
- ^ a b Serventi & Sabban 2002, str. 17.
- ^ Serventi & Sabban 2002, str. 29.
- ^ "A medical text in Arabic written by a Jewish doctor living in Tunisia in the early 900s" (Dickie 2008: 21).
- ^ „Noodles in Contemporary China: Social Aspects underlying the Noodle Evolution (Qiulun Li) – Noodles on the Silk Road” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-07-01.
- ^ Serventi & Sabban 2002, str. 15–16 & 24.
- ^ Serventi & Sabban 2002, str. 15–16.
- ^ Serventi & Sabban 2002, str. 10.
- ^ „City Profile: Stuttgart”. London: Embassy of Germany, London. Arhivirano iz originala (PDF) 27. 7. 2017. g. Pristupljeno 26. 11. 2015. „Spätzle is a city specialty.”
- ^ Rodinson, Perry & Arberry 2001, str. 253.
- ^ Strybel, Robert; Strybel, Maria (2005). Polish Heritage Cookery. Hippocrene Books. ISBN 978-0-7818-1124-8.
- ^ Zapruder, Alexandra (2015). Salvaged Pages: Young Writers' Diaries of the Holocaust. Yale University Press. str. 226—242. ISBN 978-0-300-20599-2.
- ^ Heberer, Patricia (2011-05-31). Children during the Holocaust. Rowman Altamira. ISBN 978-0-7591-1986-4.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dickie, John (1. 10. 2010). Delizia! The Epic History of Italians and Their Food (Paper). New York: Atria Books. ISBN 0743278070.
- Errington, Frederick et al. eds. The Noodle Narratives: The Global Rise of an Industrial Food into the Twenty-First Century (U. of California Press; 2013) 216 pages; studies three markets for instant noodles: Japan, the United States, and Papua New Guinea.
- Rodinson, Maxime; Perry, Charles; Arberry, Arthur J. (2001). Medieval Arab Cookery (Hardback). United Kingdom: Prospect Books. str. 253. ISBN 0907325912.
- Serventi, Silvano; Sabban, Françoise (2002). Pasta: the Story of a Universal Food
. New York: Columbia University Press. ISBN 0231124422. - Sinclair, Thomas R.; Sinclair, Carol Janas (2010). Bread, beer, and the seeds of change: Agriculture's imprint on world history. Wallingford: CABI. str. 91. ISBN 978-1-84593-704-1.
- Owens, Gavin (2001). Cereals Processing Technology. CRC Press. str. 152—153. ISBN 0849312191.
- Trang, Corinne (2012). Noodles Every Day. Chronicle Books. str. (unlisted). ISBN 978-1452112800.
- Hou, Gary G., ur. (2011). Asian Noodles: Science, Technology, and Processing. John Wiley & Sons. str. 122—124. ISBN 978-1118074350.
- Gavin Owens (2001). Cereals Processing Technology. Cambridge: Woodhead Publishing Limited. str. 256—57. ISBN 1-85573-561-X.
- „Bank of Canada 10-year currency converter”. Arhivirano iz originala 2011-06-11. g. Pristupljeno 2008-03-24.
- Shirley A. Gilmore (2002). Food Preparation Study Course: Quantity Preparation and Scientific Principles (4th izd.). Ames, Iowa: Iowa State Press. str. 71. ISBN 0-8138-2711-6.
- Nicholas D. Light, Anne Walker (1990). Cook-chill Catering: Technology and Management. London: Elsevier Science Publishers Ltd. str. 135. ISBN 1-85166-437-8.
- D. W. Hatcher; M. J. Anderson (14—18. 10. 2001). Evaluation of texture characteristics of frozen and chilled noodles upon storage. 2001 AACC Annual Meeting. Charlotte, North Carolina: American Association of Cereal Chemists. Arhivirano iz originala 2009-05-14. g. Pristupljeno 2008-03-24.
- Burmon, Andrew (11. 6. 2015). „Instant Noodles Will Either Save the World or Ruin It”. Inverse. Pristupljeno 22. 2. 2018.
- „How Instant Noodles are made”. recipes.timesofindia. 15. 11. 2018.
- Zhang, Na; Ma, Guansheng (1. 9. 2016). „Noodles, traditionally and today”. Journal of Ethnic Foods (na jeziku: engleski). 3 (3): 209—212. ISSN 2352-6181. doi:10.1016/j.jef.2016.08.003
. - Wallace, Bruce (8. 1. 2007). „Entrepreneur Momofuku Ando, 96”. The Washington Post.
- Celia Hatton (28. 9. 2018). „The Eternal Life of the Instant Noodle”. BBC. Pristupljeno 10. 3. 2020.
- Beech, Hannah (13. 11. 2006). „Momofuku Ando”. Time. Arhivirano iz originala 29. 8. 2008. g.
- „About Us”. 22. 11. 2018. Arhivirano iz originala 24. 10. 2007. g.
- „Inventor of the Week Archive: Momofuku Ando”. MIT. Arhivirano iz originala 26. 12. 2007. g.
- „History of instant noodles”. World instant noodles association. Pristupljeno 7. 3. 2019.
- „Japan votes noodle the tops”. BBC News. 12. 12. 2000. Pristupljeno 25. 4. 2007.
- „Global Demand for Instant Noodles”. World Instant Noodles Association (WINA). Pristupljeno 9. 5. 2019.
- USDA (6. 11. 2010). „Commercial Item Description Soup, Noodle, Ramen, Instant” (PDF). USDA. Pristupljeno 16. 12. 2016.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Mediji vezani za članak Nudle na Vikimedijinoj ostavi
| Normativna kontrola: Državne |
|---|
