Rudolf Viest
Rudolf Viest | |
|---|---|
 Fotografija Viesta | |
| Datum rođenja | 24. septembar 1890. |
| Mesto rođenja | Revuca |
| Datum smrti | 1945. (54/55 god.) |
| Mesto smrti | Sabirni logor Flosenbirg |
Rudolf Viest (Revuca, 24. septembar 1890 — 1945) bio je slovački vojskovođa i političar. Viest je bio član čehoslovačke vlade u egzilu, član Slovačkog nacionalnog saveta i komandant 1. čehoslovačke armije tokom Slovačkog nacionalnog ustanka. On je u ovom istorijskom periodu bio Slovak sa najvišom vojnom funkcijom i jedini slovački general u međuratnom periodu u Prvoj Čehoslovačkoj Republici.
Mladost i porodica[uredi | uredi izvor]
Viest je rođen 24. septembra 1890. u Revuci, Austrougarska. Njegov otac Gustav Viest je bio zanatlija, kasnije je bio službenik gradske administracije. Njegova majka Jana (rođena Grnačova) je bila iz porodice krojača. Imao je dva brata (Ivana i Dušana) i dve sestre (Ožgu i Anu). Studirao je u lokalnoj osnovnoj luteranskoj školi i kasnije u srednjoj školi u Revuci. Njegov stariji brat Ivan studirao je u Budimpešti. Cela porodica se preselila u Budimpeštu 1905. godine nakon smrti njihovog oca. Njihovo domaćinstvo je postalo mesto gde se sastajalo nekoliko nacionalno svesnih ljudi u vreme studija. Studirao je građevinarstvo i kratko radio za građevinsku firmu u Budimpešti. Oktobra 1911. stupio je u vojsku kao dobrovoljac u 7. pešadijski puk u Gracu. Završio je vojni rok i postao pitomac 1. septembra 1912.[1]
Prvi svetski rat[uredi | uredi izvor]
Ponovo se pridružio vojsci tokom opšte mobilizacije 1. avgusta 1914. godine. Počeo je kao komandir odreda, postao je komandir čete od novembra 1914. godine. Uhvaćen je tokom ruske ofanzive kod Krakova 24. novembra 1914. godine. Zbog snažnog slovenskog sentimenta, prvog avgusta 1915. stupio je u srpsku vojsku, a potom se sa srpskim dobrovoljačkim pukom borio protiv Bugara. Bio je ranjen, ali se nakon izlečenja vratio u srpske jedinice.[2] Februara 1917. zatražio je da bude raspoređen u Belgorod da formira čehoslovačke legije. Od juna 1917. služio je kao potporučnik i organizovao regrutaciju dobrovoljaca. Godine 1919. postao je komandant čehoslovačkog logora za Slovake u Irkutsku.[2] Nova sovjetska vlada nije dozvolila legionarima da se vrate kućama najkraćim putem. Viest je sa ostalima morao da se vraća kući preko Sibira. Kući se vratio preko Japana, SAD i Kanade 1920.[3]
Čehoslovačka[uredi | uredi izvor]
Kada se vratio u Čehoslovačku, upisao je generalštabni kurs i započeo profesionalnu karijeru kao major. Završio je Vojnu akademiju u Pragu. U međuratnom periodu radio je na više vojnih i diplomatskih funkcija (vojni ataše u Mađarskoj i Poljskoj) i obaveštajnim službama. Godine 1933. unapređen je u čin brigadnog generala, a 1938. u divizijskog generala. Bio je prvi i jedini Slovak koji je došao do položaja generala u međuratnoj čehoslovačkoj vojsci.[4]
Nakon Minhenskog sporazuma 1938. godine, nije se slagao sa radikalizacijom političke scene u Slovačkoj i negativnim događajima poput formiranja Hlinka garde i pobunjeničke antičeške propagande. Kao Slovak sa najvišim položajem u vojsci, delegirao ga je centralna vlada za pregovore sa Mađarskom u Komarnu na čelu sa novim premijerom autonomne Slovačke Jozefom Tisom. Viest ga je upozorio na negativne uticaje radikalizacije na bezbednost države. Prema Viestovim memoarima, general Lev Prčala mu je ponudio da izvede vojni puč i preuzme vlast u novembru 1938. godine, ali je Viest smatrao da je to previše opasno jer utvrđivanje granica još nije završeno.[5]
Republika Slovačka[uredi | uredi izvor]
Rudolf Viest je pripadao grupi antifašističkih oficira i bio je protiv razbijanja Čehoslovačke na Slovačku i protektorata Češke i Moravske. On je 14. marta 1939. potpisao memorandum protiv stvaranja Slovačke republike koji je dostavljen Slovačkoj skupštini ubrzo nakon proglašenja nezavisnosti. Novi režim ga nije progonio, već mu je ponudio funkciju generalnog inspektora Slovačke vojske. Funkciju je prihvatio nakon obećanja ministra odbrane Ferdinanda Čatloša da neće biti u kontaktu sa Nemcima. Održavao je kontakt sa čehoslovačkom vladom u egzilu u Londonu i bio je član pokreta otpora „Obrana národa“ (Odbrana nacije). Istovremeno je dao veliki doprinos za ekonomski razvoj Prve Slovačke Republike.[6]
Mađarska je bila nezadovoljna teritorijalnim dobicima utvređenim Prvom bečkom arbitražom, napala je Slovačku 23. marta 1939. Viest je postao član zajedničke slovačko-mađarske komisije koja je bila odgovorna za uspostavljanje nove granice. Prema njegovim memoarima, konačno je odlučio da emigrira tokom eskalacije nemačko-poljskog sukoba u avgustu 1939. U tu svrhu je iskoristio zvanični sastanak komisije u Budimpešti (28. avgust 1939 - 2. septembar 1939). Dobio je vizu izdatu od strane rumunske ambasade u Budimpešti i preselio se u Bukurešt gde je u francuskoj ambasadi uz pomoć čehoslovačkih kontakta dobio lažni francuski pasoš. Zbog funkcije generalnog inspektora imao je pristup svim tajnim materijalima, međutim istraga nije dokazala da je uzeo bilo koji materijal.[7] Viest je osuđen na smrt, degradaciju na najniži vojni položaj i gubitak državljanstva 28. marta 1942.
Izgnanstvo[uredi | uredi izvor]
Trinaestog septembra stigao je u Pariz. Postao je član Čehoslovačkog nacionalnog komiteta i komandant čehoslovačke vojske u egzilu. Od 1. januara 1940. bio je komandant Kopnene vojske Čehoslovačke vojske, kasnije transformisane u 1. čehoslovačku diviziju u Francuskoj. Nakon nacističke okupacije Francuske juna 1940. preselio se u Britaniju i pridružio se Edvardu Benešu 10. jula. Desetog oktobra 1940. postao je član Državnog saveta i ministar 27. oktobra 1940. godine. 8. maja 1940. postao je zamenik ministra nacionalne odbrane u čehoslovačkoj vladi u egzilu.[8]
Slovački nacionalni ustanak[uredi | uredi izvor]
Osmog maja 1944. čehoslovački predstavnici potpisali su sporazum sa Sovjetskim Savezom koji je garantovao da će Sovjeti prepustiti upravu oslobođenom teritorijom prognanoj vladi u Londonu. Rudolf Viest je postao zamenik delegata za oslobođenu teritoriju odgovoran za ovaj zadatak, au avgustu 1944. otputovao je sa čehoslovačkom delegacijom u Sovjetski Savez. Nakon početka Slovačkog nacionalnog ustanka 29. avgusta 1944, Jan Golijan je postao komandant 1. čehoslovačke armije u Slovačkoj i pozvao vladu u egzilu da pošalje Viesta da podrži ustanak. Viest se vratio u Slovačku u noći između 6. i 7. oktobra 1944. da bi preuzeo zvaničnu komandu nad ustankom, a 13. oktobra je postao član Slovačkog nacionalnog veća. U vreme kada je Viest stigao da preuzme komandu, postizanje prvobitnih ciljeva ustanka je već bilo verovatno nerealno s obzirom na unutrašnje sukobe. [9] Nemačka vojska je 18. oktobra 1944. započela opštu ofanzivu usmerenu na eliminisanje otpora na slovačkoj teritoriji koju je držao otpor.[8] Kako se situacija raspala, Viest je u noći između 27. i 28. oktobra izdao konačno naređenje iz Donovalija da njegove snage pređu na gerilsko ratovanje. Ova naredba je imala samo simboličnu vrednost, jer je vojska kao organizovana jedinica već prestala da postoji, a naređenje nije moglo da bude dostavljeno svim trupama zbog prekinutih komunikacionih linija.
Viest je pokušao da pobegne iz nemačkog okruženja i stigne do Crvene armije.Trećeg novembra 1944. zarobljen je sa Golijanom u Pohronskom Bukovcu. Odvedeni su prvo u Bansku Bistricu, a zatim u Bratislavu. Oni su 10. novembra po Himlerovom naređenju prevezeni u Beč, a zatim odvedeni u Berlin. Tamo ih je ispitivao Rajhsziherhajtshauptamt u zatvoru u ulici Princ-Albert-Strase, ali su prema njima postupali pristojno.[10] Tokom čitavog perioda Viest je nastavio da izjavljuje podršku obnovi Čehoslovačke i demokratije. Podaci o njegovim poslednjim danima su nejasni.[8] Viest je verovatno umro sa drugim slovačkim generalima (Augustin Malar, Jan Golijan i Štefan Jureh) u sabirnom logoru Flosenbirg negde 1945. godine. Llogor ostao u funkciji do aprila 1945. godine ali nema sačuvanih zapisa o mogućem pogubljenju slovačkih generala. Takođe je moguće da su Viest i drugi slovački generali preživeli rat, ali su kasnije umrli nakon što su prebačeni u Sovjetski Savez.[11]
Nakon smrti, odlikovan je u spomen Ordenom slovačkog narodnog ustanka 1. stepena (1945), Čehoslovačkim vojnim krstom (1945) i mnogim drugim odlikovanjima Čehoslovačke i drugih zemalja, navedenih u nastavku. Godine 1945. Viest je takođe posthumno unapređen u čin generala čehoslovačke armije.
Nosilac je srpskog Vojnog krsta, Ordena Miloša Velikog i Ordena jugoslovenske krune.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Jašek, Kinčok & Lacko 2012, str. 10–12.
- ^ a b Láník 2005, str. 317.
- ^ Jašek, Kinčok & Lacko 2012, str. 12–15.
- ^ Jašek, Kinčok & Lacko 2012, str. 17.
- ^ Jašek, Kinčok & Lacko 2012, str. 20.
- ^ Jašek, Kinčok & Lacko 2012, str. 23.
- ^ Jašek, Kinčok & Lacko 2012, str. 26.
- ^ a b v Láník 2005, str. 318.
- ^ Jašek, Kinčok & Lacko 2012, str. 34.
- ^ Jašek, Kinčok & Lacko 2012, str. 41.
- ^ Jašek, Kinčok & Lacko 2012, str. 242.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Viest, Rudolf M. (2009). Call to arms came in 1938: General Viest's notebooks. Bloomington, IN: Xlibris. ISBN 978-1-4363-3030-5.Šablon:Self-published inline
- Jašek, Peter; Kinčok, Branislav; Lacko, Martin (2012). Slovenskí generáli 1939–1945 [Slovak Generals 1939-1945] (na jeziku: slovački). Prague: Ottovo nakladatelství. ISBN 978-80-7451-246-9.
- Láník, Jaroslav, ur. (2005). Vojenské osobnosti československého odboje 1939–1945 [Military Personalities of Czechoslovak Resistance Movement 1939-1945] (na jeziku: češki i slovački). Prague: Ministerstvo obrany ČR - AVIS. ISBN 80-7278-233-9.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
