Rustem-paša Opuković
| Rustem-paša Opuković | |
|---|---|
 Damat Rustem-paša | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1500. |
| Mesto rođenja | Skradin |
| Datum smrti | 10. jul 1561. (60/61 god.) |
| Mesto smrti | Istanbul, Osmansko carstvo |
| Vojna karijera | |
| Služba |  Osmansko carstvo |
| Čin | Veliki vezir |
| Period | 1544—1553. (prvi mandat) 1555—1561. (drugi mandat) |
| Prethodnik | Hadim Sulejman-paša Kara Ahmet-paša |
| Naslednik | Kara Ahmet-paša Semiz Ali-paša |
Rustem-paša Opuković (osm. tur. رستم پاشا, tur. Rüstem-paşa; oko 1500, Skradin — 10. juli 1561, Istanbul), poznat i kao Damat Rustem-paša (tur. Damat Rüstem-paşa; Damat — zet Osmanske dinastije) bio je osmanski general, vojskovođa, kao i veliki vezir Osmanskog carstva dva puta.[1][2]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rustem-paša je rođen u Skradinu, na području današnje Hrvatske.[3] Živeo je u katoličkoj porodici od koje je otet još kao dete i odveden u Istanbul. U Istanbulu se školovao i izgradio zavidnu vojnu karijeru. Nakon toga je postavljen za guvernera Dijarbakira. Ubrzo je postao damat, odnosno zet Osmanske dinastije jer se 1539. godine oženio Mihrimah sultanijom, princezom Osmanskog carstva i kćerkom jedinicom sultana Sulejmana Veličanstvenog i njegove venčane supruge Hurem sultanije, odnosno Rokselane.
Pet godina nakon venčanja, Sulejman ga je postavio za velikog vezira Porte. Njegovom velikom i naglom napretku u državnim poslovima je bez sumnje doprinela Rokselana, koja je imala veliki uticaj na Sulejmana i politiku Osmanlija. Rustem-paša je postavljen na ovu poziciju radi smanjenja inflacije i punjenja državnog budžeta novcem.
Godine 1552, postavljen je za vrhovnog vojnog zapovednika u pohodu na Persiju. U toku pohoda, Rustem-paša je poslao Sulejmanu već unapred napisano pismo u kojem stoji da bi vojska htela da više državu i pohode ne vodi on, već neko mlađi i sposobniji. Sulejman se zabrinuo, a Rustem mu je preko spahijskog age, Sulejmanovog miljenika poručio da se princ Mustafa ne protivi ideji o smeni Sulejmana i njegovog dolaska na presto.
Pohod je otkazan, a Sulejman je sledeće, 1553. godine sam stao na čelo vojske i krenuo prema istoku, a takođe i naredio Mustafi da izađe pred njega. Princ je i sam oklevao, ali ga je Rustem-paša nagovorio da to učini, dok je sa druge strane Sulejmana upozoravao da princ sa svojom vojskom dolazi kako bi ga svrgnuo. Pod šatorom njegovog oca, Mustafa je ubijen od strane plaćenih sluga, dok je i sam sultan pomno posmatrao ubistvo svog prvog sina.[4] Pored Rustem-paše, i sama Rokselana je imala udela u ovoj odluci. Svog muža je nagovarala protiv princa Mustafe, kako bi osigurala jednom od svojih prinčeva presto.
Nakon pogibije princa, osmanski narod je krivca u ovoj odluci našao upravo u Rokselani i Rustem-paši. Narod je smatrao da su oni pravi krivci smrti omiljenog princa za kojeg je narod imao samo reči hvale. Pored naroda, svoje nezadovoljstvo su izrazili i janjičari kod kojih je princ Mustafa bio omiljen. Zbog toga su digli pobunu. Sulejman se uplašio ove pobune, pa je zato na zahtev naroda morao da smeni Rustem-pašu sa pozicije velikog vezira[5][6]. Posle ovoga, pobuna je ugušena sa dosta novca, a Rustem je nakon dve godine ponovo postavljen za velikog vezira.
Na ovoj poziciji je ostao sve do svoje smrti, 10. jula 1561. Bio je jedan od najbogatijih ljudi u državi.[7], a njegovo veliko bogatstvo je nasledila upravo njegova udovica Mihrimah. Sahranjen je u turbetu, u dvorištu džamije Šehzade u kojoj je sahranjen i Princ Mehmet. U spomen na njega ostala je i Rustem-pašina džamija koja je nastala između 1561. i 1563. godine[8][9]
Smrt[uredi | uredi izvor]
Već od početka rata između prinčeva Selima II i Bajazita, Rustem-paša je dovoljno opao u Sultanovim očima. Neki izvori tvrde da je njegovoj smrti doprinela njegova supruga Sultanija Mihrimah, koja se zamerila sa Pašom njegovih poslednjih godina. Prema književniku 19. veka, Džordžu Stivensu, Sulejman je lično naredio svom agi da ubije Rustema, zbog „kršenja njegovih zapovesti”. Postoje i druge teorije o smrti Velikog vezira, koje napominju da je sultanija Mihrimah, kći sultana Sulejmana i sultanije Hurem, naredila da joj se suprug ubije zbog prevare, i zbog toga što nije podržao princa Bajazita kao prestolonaslednika, već pijanicu Selima. Nekoliko turskih izvora napominju da je umro i od moždanog udara.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Eugenio Alberi, Relazioni degli ambasciatori veneti - serie 3 - vol. 1; stranice 88 i 89 [1]
- ^ Albert Howe Lybyer, The government of the Ottoman empire in the time of Suleiman the Magnificent, 1913, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. OCLC 1562148
- ^ Fine 2010
- ^ Clot 2005, str. 157–158.
- ^ Clot 2005, str. 158–159.
- ^ Goodwin 2006, str. 98, 145–146.
- ^ Zagrebačka škola ekonomije i menadžmenta — Business School for Economics and Management in Zagreb, Croatia[mrtva veza]
- ^ Hammer-Purgstall, History of the Ottoman empire
- ^ Faroqhi 2005
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Faroqhi, Suraiyah (2005). Subjects of the Sultan: Culture and Daily Life in the Ottoman Empire. I B Tauris. ISBN 978-1-85043-760-4.
- Fine, John V. A. (2010). When Ethnicity Did Not Matter in the Balkans: A Study of Identity in Pre-Nationalist Croatia, Dalmatia, and Slavonia in the Medieval and Early-Modern Periods. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-02560-2.
- Fotić, Aleksandar (1992). „Rustem-pašin vakuf u Beogradu (icāreteyn)”. Istorijski časopis. 38 (1991): 233—241.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
