Sovjetsko-japanski pogranični rat
| Sovjetsko-japanski pogranični rat | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Drugog svetskog rata | |||||||
 Japanski laki tenkovi tokom bitke na Halkin Golu | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Japansko carstvo Mandžukuo |
 SSSR NR Mongolija | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Mičitaro Komacubara Jasuoka Masaomi Kotoku Sato Pu Ji |
Georgij Žukov Horlogin Čojbalsan Grigorij Štern Jakov Smuškevič | ||||||
| Jačina | |||||||
|
20.000−30.000
1.000 kamiona 2.708 konja |
61.860–73.961
4.000 kamiona 1.921 konj i kamila (samo mongolski) | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
|
20.000 žrtava Uništeno 43 tenka Uništeno nekoliko topova Uništeno 162 aviona 3.000 žrtava |
32.000 žrtava Uništeno 350 tenkova Uništeno 140 oklopnih automobila Uništeno 211 aviona 1.000 žrtava | ||||||
Sovjetsko-japanski granični sukobi, poznati i kao sovjetsko-japanski granični rat, bio je neprijavljeni granični sukob koji se vodio između Sovjetskog Saveza i Japana u severoistočnoj Aziji od 1932. do 1939.
Japanska ekspanzija u regionu severoistočne Kine koja se graniči sa sovjetskim Dalekim istokom i sporovi oko linije razgraničenja doveli su do rastućih tenzija sa Sovjetskim Savezom, pri čemu su obe strane često kršile granicu i međusobno se optuživale za kršenje granice. Sovjeti i Japanci, uključujući njihove satelite Mongoliju i Mandžukuo, borili su se u nizu eskalirajućih malih graničnih prepucavanja i kaznenih ekspedicija od 1935. godine do sovjetsko-mongolske pobede nad Japancima u bitkama na Kalhin Golu 1939. godine, što je rešilo spor i vratio granice status kuo ante bellum.
Sovjetsko-japanski granični sukobi uveliko su doprineli potpisivanju sovjetsko-japanskog pakta o neutralnosti 1941. godine.
Pozadina i početak sukoba[uredi | uredi izvor]
Nakon japanske invazije na Mandžuriju 1931. godine, česta su bila kršenja nejasno definisanih granica između Mandžukuoa, Mongolske narodne republike i Sovjetskog Saveza. Većina njih je bila nesporazuma, ali neki i namernih špijunaža. Dana 1. marta 1932. godine proglašena je Japanska marionetska država Mandžuko. Između 1932. i 1934. godine, prema navodima Japanske carske vojske, dogodila su se 152 granična spora, uglavnom zbog toga što su Sovjeti smatrali da je neophodno prikupiti obaveštajne podatke u Mandžuriji. Sovjeti su optužili Japance za 15 slučajeva kršenja granice, 6 upada u vazduh i 20 epizoda „špijunskog šverca“ samo 1933. godine[1]. Tokom narednih godina obe strane su prijavile stotine drugih prekršaja. Da stvar bude gora, sovjetsko-japanska diplomatija i poverenje još su više opali, s tim što su Japanci otvoreno nazvani „fašističkim neprijateljima“ na Sedmom kongresu Kominterne u julu 1935[1].
Manji sukobi[uredi | uredi izvor]
1935[uredi | uredi izvor]
Početkom 1935. godine dogodila se prva pucnjava. Od tada do aprila 1939. godine, carska japanska vojska zabeležila je 108 takvih incidenata[2]. 8. januara 1935. godine, prvi oružani sukob, incident Halhamiao (哈爾哈 廟 事件, Haruhabio jiken), dogodio se na granici između Mongolije i Mandžukua[3]. Nekoliko desetina konjanika Mongolske narodne armije izvršilo je prekršaj u Mandžuriji u blizini nekih spornih ribolovnih terena i angažovalo je patrolnu jedinicu Mandžukuo carske vojske od 11 ljudi u blizini budističkog hrama u Halhamiau, koju je vodio japanski vojni savetnik. Mandžukuo vojska pretrpela je manje žrtava, pretrpevši 6 ranjenih i 2 mrtva, uključujući japanskog oficira. Mongoli nisu pretrpeli žrtve i povukli su se kada su Japanci poslali kaznenu ekspediciju da povrate sporno područje. Poslane su dve motorizovane konjičke čete, mitraljeska četa i vod tanketa, koji su tri nedelje zauzimali tačku bez otpora[4].
U junu 1935. godine Japanci i Sovjeti su prvi put direktno razmenili vatru kada je japansku patrolu od 11 ljudi zapadno od jezera Khanka napalo 6 sovjetskih konjanika, navodno na teritoriji Mandžukuoana. U garantovanoj vatri, jedan sovjetski vojnik je ubijen, a dva konja su zarobljena. Dok su Japanci tražili od Sovjeta zajedničku istragu tog pitanja, Sovjeti su odbili taj zahtev.
U oktobru 1935. godine 9 japanskih i 32 Mandžukuoanske granične straže angažovano je na postavljanju postave, oko 20 kilometara severno od Suifenha, kada ih je napala sila od 50 sovjetskih vojnika. Sovjeti su na njih otvorili vatru iz pušaka i 5 teških mitraljeza. U sukobu koji je usledio, poginula su 2 japanska i 4 vojnika iz Mandžukua, a još 5 je ranjeno. Mandžukuanski predstavnik za spoljne poslove uložio je usmeni protest kod sovjetskog konzula u Suifenhu. Kvantung vojska carske japanske vojske takođe je poslala obaveštajnog oficira da istraži mesto sukoba.
Dana 19. decembra 1935. godine, vojska jedinice Mandžukuoan koja je učestvovala u projektu izviđanja jugozapadno od jezera Buir sukobila se sa mongolskom strankom, zarobivši 10 vojnika. Pet dana kasnije, 60 mongolskih trupa koje su prevozili kamioni napalo je Mandžukuance i odbačeno je, po cenu 3 poginulih Mandžukuana. Istog dana, kod Brundersa, mongolski vojnici pokušali su da proteraju snage Mandžukuoana tri puta dnevno, a zatim ponovo noću, ali svi pokušaji su propali. Još malih pokušaja da se Mandžukuoi izbace iz njihovih predstražaka dogodilo se u januaru, dok su Mongoli ovog puta koristili avione za izviđanje. Zbog dolaska male snage japanskih trupa u tri kamiona, i ovi pokušaji su propali uz nekoliko žrtava na obe strane. Osim zarobljenih 10 zatvorenika, mongolske žrtve tokom ovih sukoba nisu poznate[5].
1936[uredi | uredi izvor]
1936 U februaru 1936. godine potpukovnik Sugimoto Jasuo dobio je naređenje da formira odred iz 14. konjičkog puka i, prema rečima general-potpukovnika Kasaija Heijura, „izbacio spoljno-mongolske uljeze iz regije Olankhuduk“. Sugimotov odred je uključivao konjičke puške, teške mitraljeze i tankete. Protiv njega je bilo raspoređeno 140 Mongolaca, opremljenih teškim mitraljezima i lakom artiljerijom. 12. februara, Sugimotovi ljudi su uspešno potisnuli Mongole na jug, po cenu 8 ubijenih, 4 ranjena i 1 uništena tanketa. Nakon ovoga, počeli su da se povlače, ali ih je napalo 5-6 mongolskih oklopnih automobila i 2 bombardera, koji su nakratko pustošili japansku kolonu. Ovo je ispravljeno kada je jedinica dobila artiljerijsku podršku, omogućavajući joj uništavanje ili odvođenje oklopnih automobila[5].
U martu 1936. godine dogodio se incident sa Tauranom (タ ウ ラ ン 事件, Tauran jiken) (ja). U ovoj bici su i japanska i mongolska vojska koristile mali broj oklopnih borbenih vozila i vojnih aviona. Incident u Tauranu u martu 1936. dogodio se kao rezultat napada 100 mongolskih i 6 sovjetskih trupa i okupacije spornog sela Tauran u Mongoliji, odvozeći pritom mali mandžurski garnizon. Podržala ih je pregršt lakih bombardera i oklopnih automobila, mada njihovi bombaški napadi nisu uspeli da nanesu nikakvu štetu Japancima, a tri od njih su oborili japanski teški mitraljezi. Lokalne japanske snage izvršile su kontranapad izvodeći desetine bombaških napada na selo i na kraju ga napavši sa 400 ljudi i 10 tanketa. Rezultat je bio mongolski rat, ubijeno je 56 vojnika, uključujući 3 sovjetska savetnika, a nepoznati broj je ranjen. Japanski gubici iznosili su 27 ubijenih i 9 ranjenih[6].
Kasnije u martu 1936. došlo je do još jednog graničnog sukoba, ovog puta između Japanaca i Sovjeta. Izveštaji o kršenju granice naveli su japansku korejsku vojsku da kamionom pošalje deset ljudi na istragu, ali je sama ova stranka upala u zasedu od 20 sovjetskih vojnika NKVD-a raspoređenih na tački 300 metara unutar teritorije na koju su Japanci polagali pravo. Nakon pretrpljenih nekoliko žrtava, japanska patrola se povukla i za nekoliko sati odvela 100 ljudi kao pojačanje, koji su potom odvezli Sovjete. Međutim, borbe su izbile kasnije tokom dana kada je i NKVD doveo pojačanje. Do noći, borbe su prestale i obe strane su se povukle. Sovjeti su se složili da vrate tela dva japanska vojnika koji su poginuli u borbama, što je japanska vlada ocenila kao ohrabrujuće[7].
Početkom aprila 1936. godine, tri japanska vojnika ubijena su u blizini Suifenha, u jednoj od mnogih manjih i jedva dokumentovanih izjava. Međutim, ovaj incident je bio zapažen time što su Sovjeti ponovo vratili tela poginulih vojnika.
1937[uredi | uredi izvor]
Incident na ostrvu Kanchazu[uredi | uredi izvor]
U junu 1937. godine, incident na ostrvu Kanchazu (乾 岔子 島 事件, Kanchazutou jiken) (ja) dogodio se na reci Amur na sovjetsko-mandžukuo granici. Tri sovjetska topovnjača prešla su središnju liniju reke, istovarila trupe i zauzela ostrvo Kanchazu (takođe se piše „Kanchatzu“). Vojnici 1. divizije IJA, koristeći dva artiljerijska oruđa konjske zaprege od 37 mm, nastavili su na brzinu da postavljaju improvizovana mesta pucanja i punili puške i eksplozivnim i oklopnim granatama. Granatirali su Sovjete, potopivši olovnu topovnjaču, osakativši drugu, i odvezavši se sa treće. Japanske trupe su tada mitraljezima pucale na plivačke posade potonulih brodova. U ovom incidentu ubijeno je 37 sovjetskih vojnika; japanske snage nisu pretrpele žrtve[8]. Japansko Ministarstvo spoljnih poslova protestovalo je i zahtevalo povlačenje sovjetskih vojnika sa ostrva. Sovjetsko rukovodstvo, očigledno šokirano izlaganjem i ne želeći da stvari eskaliraju, složilo se i evakuisalo svoje snage[8].
Sovjetsko učešće u Kini[uredi | uredi izvor]
U julu 1937. Japanci su napali Kinu započinjući Drugi kinesko-japanski rat[9]. Sovjetsko-japanske odnose zahladila je invazija i Mihail Kalinjin, sovjetski šef države, rekao je američkom ambasadoru u Moskvi istog meseca da je njegova zemlja spremna za napad nacističke Nemačke na zapadu i Japana na istoku[10]. Tokom prve dve godine rata, Sovjeti su snažno pomagali Kineze, povećavajući napetost sa Japanom. Od oktobra 1937. do septembra 1939. godine, Sovjeti su snabdevali Kineze 82 tenka, preko 1.300 artiljerijskih oruđa, preko 14.000 mitraljeza, 50.000 pušaka, 1.550 kamiona i traktora, kao i municiju, opremu i zalihe. Takođe su obezbedili 3.665 vojnih savetnika i dobrovoljaca kao deo sovjetske dobrovoljačke grupe. 195 od ovih ljudi, gotovo svi oficiri, poginuli su u borbi protiv japanskih snaga. Pomoć velikih razmera prestala je krajem sovjetsko-japanskih graničnih sukoba[11].
Ratne operacije[uredi | uredi izvor]
Bitka kod jezera Hasan[uredi | uredi izvor]
Bitka kod jezera Khasan (29. jula − 11. avgusta 1938), takođe poznata i kao „incident Čangkufeng“ (kineski: 张 鼓 峰 事件; pinjin: Zhanggufeng Shijian, japanski izgovor: Čokoho Jiken) u Kini i Japanu, bila je pokušaj vojnog upada iz Mandžukua (od strane Japanaca) na teritoriju na koju je polagao pravo Sovjetski Savez. Ovaj upad zasnovan je na uverenju japanske strane da je Sovjetski Savez pogrešno protumačio demarkaciju granice na osnovu Pekinške konvencije između bivše carske Rusije i kineske dinastije King (i naknadnih dodatnih sporazuma o razgraničenju), i dalje, da su oznake razgraničenja podmetane. Japanska 19. divizija izbacila je sovjetski garnizon iz osporavanog područja i odbila brojne kontranapade nadmoćno brojnijih i teško naoružanih sovjetskih snaga. Obe strane su pretrpele velike gubitke, mada su sovjetske žrtve bile gotovo tri puta veće od japanskih i izgubile su desetine tenkova. Sukob je diplomatski rešen 11. avgusta, kada je japanski ambasador u Moskvi zatražio mir. Japanske trupe povukle su se sutradan, a Sovjeti su ponovo zauzeli sada prazno područje.
Bitka na Halkin Golu[uredi | uredi izvor]
Bitka na Halkin Golu, ponekad se piše Halhin Gol ili Halkin Gol nakon što je reka Halha prolazila kroz ratište i u Japanu poznata kao Nomonhanski incident (posle obližnjeg sela na granici između Mongolije i Mandžurije), bila je odlučujuća bitka neprijavljenog Sovjetsko-japanskog graničnog rata. Nakon niza prepucavanja u maju i junu 1939. godine, incident je prerastao u niz sukoba u kojima su obe strane razmeštale snage veličine trupa, mada su Sovjeti ponovo bili mnogo brojniji i teže naoružani od Japanaca. Bila su tri glavna angažmana:
Početni japanski napad u julu (2.–25. jula), imao je za cilj da uništi materijalno i brojčano nadmoćnije Sovjete. Sovjeti su pretrpeli veoma velike gubitke u poređenju sa Japancima, a Japanci su ostvarili manje dobitke, ali tvrdoglavi otpor i oklopni kontraudar zaustavili su japanski napad. Sledećih nekoliko nedelja naglo je zaglibilo sa manjim okršajima. Neuspeli sovjetski sondirni napadi početkom avgusta (7./8. i 20. avgusta) koji su vraćeni bez dobitaka i značajnih žrtava. U međuvremenu između ove tri faze, Sovjeti su izgradili svoje snage, dok je Japancima to bilo zabranjeno iz straha od eskalacije sukoba. Uspešna sovjetska kontraofanziva krajem avgusta na Nomonhan sa potpuno izgrađenim snagama koje su opkolile ostatke 23. divizije i do 31. avgusta uništile sve japanske snage na sovjetskoj strani reke. U ovom angažmanu Sovjeti i Mongoli su pobedili Japance i proterali ih iz Mongolije.
Sovjetski Savez i Japan dogovorili su se o prekidu vatre 15. septembra, koji je stupio na snagu narednog dana. Bez prijetnje na sovjetskom Dalekom istoku, Staljin je nastavio sa sovjetskom invazijom na Poljsku 17. septembra.
Sovjetsko-japanski pakt o neutralnosti[uredi | uredi izvor]
Kao rezultat japanskog poraza kod Halkin Gola, Japan i Sovjetski Savez potpisali su sovjetsko-japanski Pakt o neutralnosti 13. aprila 1941. godine, koji je bio sličan nemačko-sovjetskom paktu o nenapadanju iz avgusta 1939[12].
Kasnije 1941. godine Japan će razmotriti kršenje pakta kada je nacistička Nemačka napala Sovjetski Savez u operaciji Barbarosa, ali doneli su presudnu odluku da ga zadrže i da umesto toga nastave da se fokusiraju na jugoistočnu Aziju. Za ovo se govorilo da je velikim delom zasluga bitke kod Halkin Gola. Tamošnji poraz izazvao je da se Japan ne udruži sa Nemačkom protiv Sovjetskog Saveza, iako su Japan i Nemačka bile deo Trojnog pakta. 5. aprila 1945. Sovjetski Savez je jednostrano otkazao pakt o neutralnosti, napominjući da neće obnoviti ugovor kada je istekao 13. aprila 1946. Četiri meseca kasnije, pre isteka pakta o neutralnosti, a između atomskih bombaških napada Hirošime i Nagasakija, Sovjetski Savez je objavio rat Japanu, potpuno iznenadivši Japance. Sovjetska invazija na Mandžuriju pokrenuta je jedan sat nakon objave rata.
Portret u medijima[uredi | uredi izvor]
Borbe između Japana i Sovjetskog Saveza na početku Drugog svetskog rata igraju ključnu ulogu u južnokorejskom filmu Moj put, u kojem se japanski vojnici (uključujući Korejce u japanskoj službi) bore, a Sovjeti ih zarobljavaju i prisiljavaju da se bore za njih.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Coox, str. 93–94
- ^ Coox, str. 149
- ^ Charles Otterstedt, Kwantung Army and the Nomonhan Incident: Its Impact on National security
- ^ Coox, p, 149-150
- ^ a b Coox, str. 152
- ^ Coox, str. 156 - 157
- ^ Coox, str. 95
- ^ a b Coox, str. 109
- ^ Coox, str. 94
- ^ Coox, str. 120
- ^ General-Lieutenant G.F.KRIVOSHEYEV (1993). „SOVIET ARMED FORCES LOSSES IN WARS,COMBAT OPERATIONS MILITARY CONFLICTS” (PDF). MOSCOW MILITARY PUBLISHING HOUSE. str. 68—69. Pristupljeno 2015-06-21.
- ^ „Soviet-Japanese Neutrality Pact April 13, 1941: Declaration Regarding Mongolia”. Yale Law School. Pristupljeno 23. 12. 2014. „In conformity with the spirit of the Pact on neutrality concluded on April 13, 1941, between the U.S.S.R. and Japan, the Government of the U.S.S.R. and the Government of Japan, in the interest of insuring peaceful and friendly relations between the two countries, solemnly declare that the U.S.S.R. pledges to respect the territorial integrity and inviolability of Manchoukuo and Japan pledges to respect the territorial integrity and inviolability of the Mongolian People's Republic.”
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Coox, Alvin D. (1990). Nomonhan: Japan Against Russia, 1939. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-1835-6.
- Walg, A. J. (March—April 1997). „Wings over the Steppe: Aerial Warfare in Mongolia 1930–1945, Part Three”. Air Enthusiast. br. 68. str. 70—73. ISSN 0143-5450. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|date=(pomoć)
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Rusko-japanski rat
- Sovjetsko-kineski rat 1929.
- Sovjetska invazija na Sinđijang Kantokuen
- Bitka kod jezera Hasan
- Bitka na Halkin Golu
| Normativna kontrola: Državne |
|---|
