Spirometrija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Plućne funkcije
Plućne funkcije
TLCUkupni kapacitet pluća: zapremina vazduha u plućima pri maksimalnom udahu (TLC = VC + RV).
TVDisajni volumen: zapremina vazduha koja se izdahne u toku jednog disajnog pokreta pri mirnom disanju.
RVRezidualni volumen: zapremina vazduha koja ostaje u plućima posle maksimalnog izdisaja
ERVEkspiratorni rezervni volumen: maksimalna zapremina vazduha koja se može izdahnuti iz pluća posle mirnog ekspirijuma.
IRVInspiratorni rezervni volumen: maksimalna količina koja može da se udahne posle mirnog inspirijuma
ICInspiratorni kapacitet: zapremina vazduha koju čini zbir IRV i TV
IVCInspiratorni rezervni kapicetet: maksimalna zapremina udahnutog vazduha nakon maksimalnog inspirijuma.
VCVitalni kapacitet: zapremina vazduha (u L ili ml) koja se može izdahnuti iz pluća posle najdubljeg udisaja.
VTTidal volumen: zapremina vazduha koja ulazi ili izlazi iz pluća tokom mirnog disanja (označava se sa TV ili VT)
FRCFunkcionalni rezidualni kapacitet: zapremina vazduha koja ostaje u plućima na kraju ekspirijuma.
RV/TLC%Rezidualni volumen izražen u procenatima TLC
VAAlveolarni volumen vazduha
VLStvarna zapremina pluća, uključujući i zapreminu vazduha u disajnim putevima.
FVCForsirani vitalni kapacitet: brzi forsirani ekspirijum posle maksimalnog inspirjuma
FEVtForsirani ekspiratorni kapacitet (vreme): generički termin koji ukazuje na zapreminu vazduha koja se izdiše pod prinudnim uslovima u prvim T sekundama.
FEV1Forsirani ekspiracijski volumen u sekundi: Volumen vazduha koji je izdahne iz pluća na kraju prve sekunde forsiranog izdisaja (ekspirijuma)
FEFxForsirani srednji ekspirujumski protok: meri se iz srednjeg dele spirometrijske krive forsiranog eksoirijuma
FEFmaxMaksimalni trenutni protok vazduha ostvaren tokom FVC manevara
FIFForsirani inspiratorni protok:
PEFMaksimalni ekspirijumski protok: izmeren protok vazduha nakon najveće prisilne ekspiracije
MVVMaksimalni kapacitet ventilacije: zapremina vazduha koji u određenom periodu tokom ponovljenog maksimalnog napora

Spirometrija je ispitivanje ventilacione funkcije pluća, odnosno ispitivanje nekih statičkih i dinamičkih plućnih volumena i kapaciteta, koje se u medicini redovno obavlja u okviru dijagnostike, terapije i praćenja rezultata lečenja plućnih bolesti, selekcionih pregleda pre zapošljavanja i tokom zaposlenja na radnim mestima koji zahtevaju pojačane fizičke napore ili na kojima je povećana potreba za kiseonikom.

Aparati koji se u medicini danas koriste za izvođenje spirometrije ponekad su toliko sofisticirani da je je tokom spirometrije dovoljno upisati podatke o pacijentu, da pacijent maksimalno udahne vazduh iz okoline, a zatim najbrže što može i do kraja izdahne vazduh iz pluća u aparat. Nakon toga aparat sam računa sve ostale potrebne volumene i kapacitete. Pritom je važna saradnja pacijenta, pravilna primena spirometrijske tehnike i redovno baždarenje aparata. Radi tačnosti rezultata, važno je da se tokom spirometrije ne diše na nos i da se vazduh u celosti izdahne iz pluća u aparat. Radi veće tačnosti, testiranje se izvodi tri puta za redom.

Primena[uredi | uredi izvor]

Spirometrija je osnovni test u pulmologiji kojim se započinje ispitivanje disajne funkcija pluća. Na osnovu prvih rezultata spirometrije naknadno se određuju dopunski testovi uz pomoć kojih se postavlja tačna dijagnoza bolesti i određuje tip funkcionalnog oštećenja ili utvrđuje stanje disajne funkcije.

Spirometrija je bezbolna neinvazivna metoda, kojom se konstatuje da li je protok vazduha očekivan, ili smanjen zbog; astme, HOBP,[1] tumora. Takođe ovom metodom se dosta pouzdano diferencijalno-dijagnostički može utvrditi da li se kod pacijenta radi o bolestima pluća ili o psihičkim poremećajima koji mogu da izazovu gušenje i ponekad liče na plućne smetnje. Takođe ako je reč o plućnom poremećaju spirometrijom se sa velikom preciznošću može utvriti u kom se delu plućnog sistema poremećaj desio.[2]

Uloga spirometrije u pojedinim oblastima medicine

Oblast Uloga
Lečenje bolesti
  • Postavljanje dijagnoze
  • Otkrivanje bolesti
  • Procena težine bolesti
  • Praćenje bolesti
  • Prognoza bolesti
  • Procena efekata terapije
  • Preoperacijska priprema bolesnika
  • Procena za lečenje u hiperbaričnoj komori
Profesionalna selekcija
  • Procena fizičke spremnosti i radne sposobnosti
  • Procena fizičke spremnosti sportista
  • Selekcija radnika za specijalne dužnosti u kojima su izloženi povišenom pritisku atmosfere
Naučnoistraživački rad
  • Otkrivanje i praćenje faktora rizika na radnom mestu
  • Procena neželjenih efekata leka
  • Epidemiološka istraživanja plućnih bolesti
  • Praćenje razvoja ili starenja organizma
  • Prestajanje pušenja cigareta

Način izvođenja[uredi | uredi izvor]

Pre početka testa medicinska sestra ili tehničar ispitaniku će objasniti kako da pravilno diše i izvede sve manevre disanja. Potom se ispitanik spaja sa aparatom preko usisnika (plastičnog ili kartonskog) koji se za svakog pacijenta menja, i rebrastog creva. Usisnik ispitanik treba da obuhvati usnama tako da jezik ne ulazi u otvor usisnika. Na nos se ispitaniku postavlja štipaljka, kako bi se zatvorili nosni kanali i sprečio izlazak vazduha van usisnika i aparata.

Nakon pripremnih radnji izvođenje testa počinje tako što prema instrukcijama medicinskog radnika; ispitanik prvo normalno diše kroz usisnik, a zatim u prvom aktu prvo lagano izduvava sav vazduh iz pluća, da bi u drugom aktu brzo udahnuo punim plućima i odmah što brže i jače izduvao sav vazduh iz pluća. Nakon ovih postupaka, pacijent se odvaja od aparata, koji sam izračunava sve zadate volumene i kapacitete.

Za uspešno izvođenje testa jako je važna saradnja pacijenta i pravilna tehnika. Za tačnost izmerenih parametara, najvažnije je da ispitanik ne diše na nos i da izdahne sav vazduh iz pluća. Radi veće tačnosti, testiranje se izvodi tri puta za redom.

Kako forsirano disanje nije prirodno i može da izazove spazam, i druge neželjene rakcije, propisane su kontraindikacije tj. stanja u kojima se spirometrija nesme izvoditi (vidi u nastavku).

Indikacije[uredi | uredi izvor]

Šematski prikaz spirometra

Najčešće indikacje za primenu spirometrija su:

  • dijagnoza i praćenje toka lečenje astme,[3][4]
  • dijagnostika respiratornog oboljenja kod bolesnika sa simptomima dispneje, i poremećaja disanja uzrokovanog srčanom bolešću,[5]
  • merenje bronhijalne reakcije kod pacijenata za koje se sumnja da imaju astmu,[5]
  • dijagnoza i diferencijalna dijagnoza opstruktivnih i restriktivnih bolesti pluća,[5]
  • kontrola i praćenje toka bolesti kod respiratornih poremećaja,[5]
  • procena radne sposobnosti kod osoba sa profesionalnom astmom,[5]
  • otkrivanje barotraume puća nakon ronjenja,[5]
  • preoperativna procena rizika za anestezije ili operativni zahvat u kardiotorakalnoj hirurgiji,[5]
  • merenje nivoa odgovora organizma tokom lečenja stanja i bolesti koja se mogu pratititi spirometrijom,[5]
  • dijagnostika disfunkcije glasnih žica.

Kontraindikacije[uredi | uredi izvor]

Kako forsirani ekspiratorni manevri tokom izvođenja testa mogu pogoršati neka medicinska stanja,[6] spirometrija ne treba raditi u sledećim stanjima:

  • Hemoptizija nepoznatog porekla
  • Pneumotoraks
  • Nestabli kardiovaskularni status (angina, nedavni infarkt miokarda, itd)
  • Grudna, abdominalna, ili moždana aneurizma
  • Katarakta ili nedavne operacije oka
  • Nedavni operativni zahvati u grudnoj ili abdominalnoj hirurgiji
  • Mučnina, povraćanje, ili akutna bolest
  • Nedavna ili aktuealna virusna infekcija

Fiziološki parametri[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Plućni volumeni i kapaciteti

Radi lakšeg opisivanja plućne ventilacije, u fiziologiji disanja vazduh u plućima je podeljeno na četiri volumena i četiri kapaciteta, kojima su određene prosečne vrednosti za mladog odraslog muškarca.

Plućni volumeni[uredi | uredi izvor]

Volumene pluća čine; disajni volumen, inspiratorni rezervni volumen, enspiratorni rezervni volumenčin i rezidualni volumen. Zbir vrednosti plućnih volumena pluća čini maksimalni volumen ili zapreminu na kojoj se mogu proširiti pluća neke osobe.

1. Disajni volumen (TV)

TV je volumen vazduha koja se udahne ili izdahne iz pluća pri mirnom disanju. On iznosi oko 500 ml u odraslog muškarca. Od ovih 500 ml, samo 350 ml dolazi do alveola. Ostatak od 150 ml se zadržava u delovima pluća u kojima nema razmene gasova, a to je mrtvi prostor.

2. Inspiratorni rezervni volumen (IRV)

IRV je dodatni volumen vazduha koji se maksimalno može udahnuti u pluća iznad normalnog disajnog volumena kada osoba udahne punom snagom nakon inspiracije pri mirnom disanju. Obično iznosi 3.000 ml (oko 3.500 ml kod muškaraca i oko 2.000 ml kod žena).

3. Ekspiratorni rezervni volumen (ERV)

ERV je volumen vazduha koji se iz pluća može izdahnuti maksimalnom izdisajem (ekspiracijom) nakon mirnog izdisaja. Inosi oko 1.100 ml kod muškaraca i oko 700 ml kod žena.

4. Rezidualni volumen (RV)

RV je volumen vazduha koji ostaje u plućima nakon maksimalnog izdisaja (ekspirijuma) Iznosi u proseku oko 1.200 ml. kod muškaraca i nešto manje kod žena. Meri se posebnim metodama.

Plućni kapaciteti[uredi | uredi izvor]

Plućni kapaciteti su zbir dva ili više plućnih volumena. Samo neki od njih se mogu izmeriti spirometrijski.

Inspiratorni kapacitet (IC)

IC je maksimalni volumen vazduha koji se može udahnuti posle izdisaja u mirovanju. Jednak je zbiru respiratornog i rezervnog inspiratornog volumena. Iznosi približno 3.500 ml.

Funkcionalni rezidualni kapacitet (FRC)

FRC je volumen vazduha koji ostaje u plućima nakon mirnog izdisaja (ekspirijuma). Jednak je zbiru ekspiratornog rezervnog volumena i rezidualnog volumena. Iznosi približno 2.300 ml.

Vitalni kapacitet (VC)

VC je najveći volumen vazduha koji se može izdahnuti posle maksimalne inspiracije. Sastoji se iz respiratornog, inspiratornog rezervnog i ekspiratornog rezervnog volumena. Prosečna vrednost je 4.600 ml.

Totalni kapacitet (TC)

TC je volumen vazduha koji se nalazi u plućima posle maksimalnog inspirijuma. Sastoji se od sva četiri plućna volumena. Iznosi oko 5.800 ml.

Grafički prikaz plućnih volumena i kapaciteta

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ ATS statement. Standards for the diagnosis and care of patients with chronic obstructive pulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med 1995; 152: S77-S120.
  2. ^ Melissinos CG, Mead J. Maximum expiratory flow changes induced by longitudinal tension on trachea in normal subjects. J Appl Physiol 1977; 43: 537-544.
  3. ^ Expert Panel Report 3: Guidelines for the Diagnosis and Management of Asthma (PDF) (NIH Publication Number 08-5846 izd.). National Institutes of Health. 2007. Arhivirano iz originala (PDF) 19. 10. 2013. g. Pristupljeno 24. 07. 2016. 
  4. ^ Bateman, E. D.; Hurd, S. S.; Barnes, P. J.; Bousquet, J.; Drazen, J. M.; Fitzgerald, M.; Gibson, P.; Ohta, K.; O'Byrne, P.; Pedersen, S. E.; Pizzichini, E.; Sullivan, S. D.; Wenzel, S. E.; Zar, H. J. (2008). „Global strategy for asthma management and prevention: GINA executive summary”. European Respiratory Journal. 31 (1): 143—178. PMID 18166595. doi:10.1183/09031936.00138707. 
  5. ^ a b v g d đ e ž Pierce, R. (2005). „Spirometry: An essential clinical measurement”. Australian family physician. 34 (7): 535—539. PMID 15999163. 
  6. ^ Clark, Margaret Varnell (2010). Asthma: A Clinician’s Guide (ist ed.). Burlington, Ma.: Jones & Bartlett Learning. p. 46. ISBN 978-0763778545.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Спирометрија&oldid=27441655”