Stevan Čalić
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Stevan Čalić | |
|---|---|
 Autoportret, 1920. | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 14. decembar 1892. |
| Mesto rođenja | Kupinovo, Austrougarska |
| Datum smrti | 9. jul 1943. (50 god.) |
| Mesto smrti | Šabac, Srbija |
Stevan Čalić (1892 — 1943) je bio srpski akademski slikar. Školovao se na Akademiji likovnih umetnosti u Pragu, kao đak Vlaha Bukovca i profesora Franca Tilea.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Odrastanje i školovanje[uredi | uredi izvor]
Stevan Čalić je rođen od oca Jovana, kafedžije, i majke Stane. Jovan i Stana su imali i kćer Darinku, koja je podsticala bratovljev dar za crtanje. Zabeleženo je da je Stevan, još u osnovnoj školi, pokazivao nesvakidašnji crtački talenat. Na predlog njegovog učitelja, Kupinovčani su izradili crkvenu ogradu, koja i danas postoji, po Stevanovim nacrtima.
Osnovnu školu je završio u Kupinovu 1904. godine, a potom školovanje nastavio u Gimnaziji u Zemunu. Po očevoj želji, studirao je farmaciju u Zagrebu. Za vreme Prvog svetskog rata, mobilisan je u austrougarsku vojsku, u kojoj je služio kao apotekar u Slavonskoj Požegi. Godine 1915, umro mu je otac Jovan. Lečeći se u bolnici u Požegi, Stevan je drugovao sa Milanom Kašaninom, budućim istoričarem umetnosti i estetom koji je, zapazivši njegov talenat, savetovao da ide na studije slikarstva.
Posle muževljeve smrti, majka Stana prelazi u Pančevo, kod kćeri Darinke, udate Šapić. Po završetku rata, i Stevan se pridružio porodici u Pančevu. Mlad, druželjubiv, vesele naravi, dobar pevač i svirač na violini i nadasve dobar crtač i slikar, Stevan je brzo uspostavio prijateljske odnose sa širokim krugom pančevačkih intelektualaca i ljubitelja umetnosti. Zauzimanjem dr Stevana Smederevca, u septembru 1919. godine, Čalić je, sa još trojicom slikara, imao svoju prvu zvaničnu izložbu. Njegovi rani radovi — akvareli, ocenjeni su kao "prave umetnine" i neki su odmah otkupljeni.
Kao stipendista Vlade Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, 1919. godine Čalić odlazi u Prag, gde je upisao Akademiju likovnih umetnosti. Kao đak Vlaha Bukovca, u periodu od 1919—1921. godine, sa uspehom je završio "opštu školu" i studije nastavio na specijalnoj školi za slikarstvo pri Akademiji, kod profesora Franca Tilea. Ovu školu Čalić je uspešno završio 1924. godine. Zabeleženo je da je bio među trojicom najboljih i najtalentovanijih. U Pragu je tada studiralo dvadesetak slikara sa jugoslovenskih prostora, među njima i Božidar Jakac, Stanislav Cuderman, Frano Dinčić, Ivo Režek, Frano Kršinić, Milan Konjović i dr.
Neposrednošću i boemskim sklonostima, Čalić je i u Pragu stekao brojne prijatelje. Na Akademiji je bio veoma cenjen kao dobar i talentovan slikar, "majstor akvarela", zahvaljujući čemu je bio izabran za predsednika Kluba jugoslovenskih studenata likovne umetnosti. Počasni predsednik ovog Kluba bio je Vlaho Bukovac.
Život i rad u Šapcu[uredi | uredi izvor]
Čalić se u Pragu, 1921. godine, oženio Jarmilom Cejnarov, koja mu je, već naredne godine, rodila sina Duška. Pri kraju studija, on dobija primamljive ponude da ostane u Pragu, ali ih ne prihvata i 1924. godine se, sa suprugom i sinom, vraća u Pančevo. Odmah dobija mogućnost da se zaposli u Vršcu ili Šapcu i on se odlučuje za Šabac. Godine 1925. bio je postavljen za privremenog učitelja veština u Šabačkoj gimnaziji i u ovom gradu će ostati do kraja života.
Iste godine, u Šabac je došao i mladi profesor Žika Popović i njihova sudbina će od tada biti protkana mnogim zajedničkim nitima. I jedan i drugi su ostavili dubokog traga na brojne generacije šabačkih đaka i ukupan kulturno-prosvetni život u Šapcu i okolini.
Čalić se brzo uklapa u novu sredinu i odmah, okom umetnika, fiksira slikarski interesantne motive. Pažnju mu je na prečac privukla čuvena Kafana Devet direka, koju je efektno akvarelisao. Ovom motivu on će se kasnije vraćati u više navrata, obrađujući ga u akvarelu, tušu i ulju, pri dnevnom svetlu ili kao noćni pejzaž. Docnije, 1946. godine, posle umetnikove smrti, dve impresivne slike u tehnici ulje — Devet direka i Kurtovića konak, odnete su u Sovjetski Savez.
Naredna, 1925. godina, značajna je po tome što je Čalić, u Domu Kola srpskih sestara u Šapcu, imao prvu samostalnu izložbu. Bilo je izloženo 28 slika, rađenih u akvarelu, pastelu i ulju. Iste godine, porodica se uvećala za još jednog člana — rodila se kći Olga.
Izlagao je, skupno ili samostalno, u Pančevu 1919. i 1928, u Šapcu 1926, 1928. i 1931, i u Beogradu, u Paviljonu "Cvijeta Zuzorić", 1929. godine.
Godine 1930, Čalić je uspešno položio državni ispit za "učitelja veština srednjih škola iz veštine crtanja i pisanja". Kao pedagog, moglo bi se reći da je "zarazno" delovao na svoje učenike koji su, uz redovne časove u školi, puno slobodnog vremena posvećivali crtanju i slikanju.
Opredelivši se definitivno za život u Šapcu, Čalić je, 1932. godine, u mirnoj ulici Popa Karana, preko puta Bolnice, podigao dom za svoju porodicu, sa prostranim ateljeom na spratu kuće.
Značajno je spomenuti i Čalićev uspešan rad u oblasti ikonografije. U periodu od 1936—1940. godine, uradio je ikonostase za crkve u Klenju, Dublju, Zminjaku, Uzovnici, Peckoj i Obrenovcu. Istovremeno, uradio je i ikonu Sv. Jovana za ikonostas šabačke crkve.
Drugi svetski rat i smrt[uredi | uredi izvor]
Iz okupacionog perioda, poznat je Čalićev sukob sa nemačkim komandantom u Šapcu. Nemac je tražio da Čalić, na zgradi Narodne banke, nacrta karikature Čerčila, Ruzvelta i Staljina, ali, kao čestit čovek i umetnik, odbio je da to učini. Zajedno sa sinom Duškom, bio je učesnik Krvavog marša u Jarak 1941. godine, a posle toga, proživeo je strahote koncentracionog logora. Sve to je oslabilo njegovo krhko zdravstvlje i dovelo do bolesti od koje se više nije oporavio. Umro je 9. jula 1943. godine i sahranjen je na Donjošorskom groblju, uz dostojan ispraćaj sugrađana, đaka, kolega i prijatelja. Toplim rečima, od prerano umrlog slikara oprostio se poznati šabački hroničar prota Grigorije Gliša Babović. Umro je samo dva meseca posle izložbe svojih slika, koju su priredili njegovi prijatelji u sali Šabačke gimnazije.
Među brojnim radovima kvalitetom se izdvajaju: Raspeće, Autoportret, Moja deca, Portret đede S, Olga, slikareva kći, Dama u enterijeru, Dvorište, Šabačko dvorište Devet direka, Slava Podrinja i Anadolija.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Branko Šašić (1998): Znameniti Šapčani i Podrinci. Udruženje građana Sport u Podrinju. "Dragan Srnić", Šabac.
- Tatjana Đ. Marković (2003): Stevan Čalić (1892—1943). Narodni muzej Šabac, Šabac.
- Sajt Turističke organizacije grada Šapca Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. novembar 2020)
- O Čaliću na sajtu Artland
