Takovski grmovi

Takovski grm je staro stablo hrasta lužnjaka pod kojim je na Cveti 1815. godine Miloš Obrenović objavio početak borbe protiv turske vlasti i početak Drugog srpskog ustanka. Reč je o jednom od simbola sećanja na događaje vezane za konačno oslobađanje od Turaka i stvaranje srpske države. Stabla hrasta se nalaze u okviru spomen-kompleksa Drugi srpski ustanak u Takovu, na teritoriji opštine Gornji Milanovac.

Stari takovski grm[uredi | uredi izvor]

Vladari iz porodice Obrenović su se u toj meri sa poštovanjem odnosili prema Takovskom grmu da su ga smatrali dinastijskom relikvijom. Pored toga, prvo srpsko novovekovno odlikovanje je nazvano upravo po ovom spomeniku prirode.^[1] Stablo grma je bilo visoko 23 metra, sa pet velikih grana i prečnikom stabla od preko 3,5 metra i obima krošnje od 9 metara. Grm je počeo da propada, što je narodna tradicija vezala za propast dinastije Obrenović. Najveća se grana odlomila 1860. godine najavljujući smrt kneza Miloša, manja 1868. godine kada je ubijen knez Mihailo, a 1901. godine oluja je iščupala stablo, najavljujući skori slom dinastije.

Ostaci ovog prvog grma se čuvaju u Muzeju Drugog srpskog ustanka (na osnovu poklona od Crkvene opštine Gornji Milanovac 1994. godine), u Crkvi Svete Trojice u Gornjem Milanovcu i na Šumarskom fakultetu u Beogradu.^[2]

„Grmovi naslednici”[uredi | uredi izvor]

Hrast koji je prilikom posete Takovu 1867. godine knez Mihailo osveštao za „naslednika” nalazi se 18 metara dalje od ustaničkog grma i nedaleko od spomenika podignutog 1887. godine. Njegov cilj je bio da, videvši da se starom hrastu nazire kraj, posadi novi grm koji bi bio naslednik starijeg. Takovski grm je počeo iznenada da se suši 1991. godine i poslednji put je olistao 1992. godine.

Interesantno je da su delovi dva takovska grma maltene čitav jedan vek proveli u muzeju u Zrenjaninu. Prolaznici iz Bečkereka, nekadašnjeg naziva Zrenjanina, poneli su sa sobom koru, list i žir hrastova. Polovinom 90-ih godina prošlog veka oni su vraćeni u Takovo. Tih 90-tih godina 20. veka posađeno je nekoliko stabala hrasta lužnjaka na tzv. „Kneževim livadama”, prostorom oko originalnog takovskog grma koji je knez Mihailo otkupio. To je čin nastavka tradicije koju je ustanovio knez Miloš Obrenović, što takođe ide u korak sa Mihailovom željom da na ovom području uvek lista jedan hrast sve dok je srpske države.^[3]

Grm u Pionirskom parku[uredi | uredi izvor]

U Pionirskom parku (ranije Dvorskom parku) raste grm hrasta lužnjaka, koji je potomak starog takovskog grma. Žireve starog takovskog grma je u Šapcu 1889. godine posadila Katarina P. Kurtović. Niklo je pet mladica, a jedna od njih je odatle krajem 19. veka presađena u tada Dvorski park, gde i danas raste.^[4]