Crni flor

Crni flor je bila najveća antiratna akcija u Beogradu organizovana tokom 1990-ih. Trajala je jedan dan i održana je u centru Beograda 31. maja 1992. Procenjuje se da je okupila oko 100. 000 učesnika. Neposredan povod bio je protest protiv rata u Bosni i Hercegovini i posebno u Sarajevu.

Organizatori

Organizator akcije bio je Civilni pokret otpora, u kome je jednu od glavnih uloga imala književnica Biljana Jovanović, spiritus movens antiratnog pokreta i jedna od najznačajnijih aktivistkinja tog doba. Akciji su se pridružili i podržali je i druge značajne antiratne inicijative poput Centra za antiratnu akciju, Građanske akcije za mir, Žena u crnom, Ženskog lobija, Republikanskog kluba, Helsinškog parlamenta građana, Pokret za mir Pančevo, Filozofsko društvo Srbije, Sociološko društvo Srbije, Srpski omladinski forum, Srpski omladinski savez, sindikat Nezavisnost, kao i neke političke partije poput Srpskog pokreta obnove, Demokratske stranke, Narodne seljačke stranke, Reformske stranke Srbije, Srpske liberalne stranke i dr. Od značajnijih učesnika treba pomenuti Borku Pavićević, Biljanu Kovačević Vučo, Zagorku Golubović, Natašu Kandić, Stašu Zajović, Sonju Liht, Jasminku Hasanbegović i dr.

Ideja za protest

Na osnovu sećanja učesnika, ideja za protest je došla od Zorana Đinđića, jednog od vođa tadašnje opozicije. Za datum je izabran 31. maj kada su se održavali savezni i lokalni izbori u SRJ. Đinđić je navodno rekao: “To su njihovi izbori, a mi ćemo imati svoje. Crni flor.” Tako je protest poprimio i svoj antirežimski karakter. Okupljeni su uzvikivali parole protiv tadašnjeg predsednika Slobodana Miloševića “Slobo, Sadame”, “Bando crvena”, “Slobo, odlazi”, i dr.

Akcija je dobila ime po simboličnom crnom floru koji su učesnici nosili, odnosno traci dužine 1300 metara koju su okupljeni držali od Palate Albanija do trga Slavije. Crni flor je odabran kao simbol saosećanja i žaljenja za žrtvama rata. Sa protesta su se pored antirežimskih čule parole podrške građanima opsednutog Sarajeva “Mi smo sa vama”.

Ideju kako da se, umesto crnog platna koga nije bilo u prodaji, kreira efekat crnog flora dao je scenograf Emir Geljo, aktivan u beogradskom pozorištu Duško Radović, jednom od centara antiratnog otpora. “Crni kartoni, dimenzija otprilike metar sa metar, bili su oko podneva naslagani u gomilama na pločniku kod Palate Albanija i na stotine ljudi je prilazilo i uzimalo ih, bez ikakvog reda. Vladao je popriličan haos. Veliko uzbuđenje među ljudima, kao da su emocije puštene s lanca ili kao da je neko odjednom probušio balon već naduven do pucanja”, seća se jedna od učesnica.

Veran Matić, prvi čovek Radija B92, koji je jedan od retkih medija koji je izveštavao o akciji, svedoči u knjizi Dušana Mašića „Talasanje Srbije“: „Za to da imamo 100 000 ljudi na ulicama bilo je važno uključivanje Vuka Draškovića i SPO kao jake političke institucije… Crni flor je bio važna indikacija raspoloženja. Iako sam video da nema energije i naboja koji bi pomogli da se nešto pomakne, to je bilo važno u situaciji kada su svi Srbi u svetu bili predstavljeni kao agresivci… Možda je to više značilo nama da se ne osećamo samima, nego što je moglo da utiče na vlast.“