Šar

Šar (Orb, kugla sa krstom, lat. Globus cruciger) je kugla na čijem vrhu se nalazi krst, hrišćanski simbol autoriteta koji se koristio u srednjem veku a može se i danas naći na novčićima, ikonografiji i među kraljevskim simbolima. Simbolizuje Hristovu vladavinu (krst) nad svetom (kugla, kao globus). Prikaz Hrista koji u svojoj ruci drži kuglu sa krstom, u evropskoj ikonografiji je poznat kao Hrist Spasitelj (lat. Salvator Mundi).

Poreklo[uredi | uredi izvor]

Slikovni prikaz držanja sveta u ruci, ili čak svet stavljen pred nečije noge, je jasna poruka koja se još od antike sretala među paganima. Građani Rima su bili upoznati sa prikazom sveta ili svemira kao kugle, i carskom vlašću ili zaštitom nad njim; na primer, na novčiću iz 4. veka cara Konstantina Prvog, prikazan je on kako u ruci drži globus, a na novčiću iz 2. veka cara Hadrijana, prikazan je rimski bog Salus kako drži globus pod stopalom.

Sa rastom uticaja hrišćanstva u Rimskom carstvu u 5. veku, na kuglu je dodat krst, simbolišući Hristovu vlast nad svetom. Simbolično, car je u ruci držao kuglu sa krstom, u ime i kao predstavnik Hrista. Takođe, za ne-hrišćanske podanike carstva, kojima je kugla u carevoj ruci već bila poznata kao simbol carske vlasti, dodavanje krsta na kuglu je označavalo pobedu hrišćanstva u carstvu.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Simbol se prvi put sreće početkom 5. veka, ili na poleđini novčića cara Arkadija, ili 423. na poleđini novčića cara Teodosija Drugog.

U srednjovekovnoj ikonografiji, veličina nekog oblika označavalo je njegov značaj u odnosu na objekte koji su ga okruživali. Kugla je bila prikazivana kao mala a car, ili duhovno biće kao veliko, kako bi se naglasio odnos tih elemenata.

Kugla sa krstom je prikazivana uz moćne vladare, kao i uz duhovna bića; ukrašavala je slike kraljeva i careva, kao i arhanđela. Papstvo, posedujući sveobuhvatnu kanonsku vlast, a u srednjem veku u jednom trenutku bivajući čak i rival cara Svetog rimskog carstva, takođe je zadržalo ovaj simbol na vrhu papske tijare. Krunisana kugla je bila u opštoj upotrebi kao krajnji oblik zapadnjačkih kruni. Može se i danas videti na grbovima savremenih evropskih monarhija. Čak i u savremenoj Engleskoj, Suverenova kugla predstavlja državu ali i Crkvu Engleske, koja je pod zaštitom i vlašću kraljevske krune.