Šahrisab

Šahrisab
Šahrisab
Svetska baština Uneska
Zvanično ime	Istorijski centar u Šahrisabu
Mesto	Kaškadarinska oblast, Uzbekistan
Koordinate	39° 03′ S; 66° 50′ I / 39.05° S; 66.83° I
Površina	240 ha (26.000.000 sq ft)
Kriterijum	Kulturno dobro: iii, iv
Upis	2000. (24. sednica)
Ugroženost	2016 –
Veb-sajt	http://whc.unesco.org/en/list/885

Šahrisab
*Шаҳрисабз*
Šahrisab; Шаҳрисабз
	Panorama Šahrisaba
Administrativni podaci
Država	Uzbekistan
Oblast	Kaškadarinska
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 1991.	53.000
Geografske karakteristike
Koordinate	39° 01′ 58″ S; 66° 30′ 11″ I / 39.0328° S; 66.503° I
	Šahrisab Šahrisab na karti Uzbekistana

Šahrisab (uzbečki: Šaҳrisabz; persijski jezik: شهر سبز, Šahri Sabz, što znači „zeleni grad“) je grad u Kaškadarinskoj pokrajini (vilajetu) u južnom Uzbekistanu. Grad se nalazi oko 80 km južno od Samarkanda i nekada je bio najveći grad srednje Azije, i veruje se kako je rodno mesto mongolskog vladara iz 14. veka, Tamerlana.

Grad se nekada nalazio tačno na pola Puta svile, između Kine i Zapada, te se u njemu nalaze brojne verske građevine iz vremena Tamerlana i njegovih naslednika (Timuridi) od 15. do 16. veka. Zbog toga je upisan na na UNESKO-v Spisak mesta Svetske baštine u Aziji i Australaziji 2000. godine.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Na mestu današnjeg Šahrisaba se nekada nalazio drevni grad Nautaka koji je bio jedan od najstarijih gradova Srednje Azije. Aleksandrov general Ptolemej I Soter upravo je u ovom gradu uhvatio baktrijskog satrapa Besa, čime je okončano Ahemenidsko carstvo. Aleksandar je zimu 328./327. p. n. e. proveo u njemu zajedno sa svojom ženom Roksanom. U Persijskom carstvu je grad bio poznat kao Kaš, tj. "Srcu ugodan".

Veruje se kako je 9. aprila 1336. u Šahrisabu rođen Tamerlan ^[1], od roditelja manjeg lokalnog poglavice. Zbog toga je tokom prvih godina njegove mongolske države koja se rasprostirala od Indije do Turske, Šahrisab uživao zaštitu dinastije Timurida. Iako je Tamerlan planirao izgraditi svoju grobnicu u rodnom mestu, vremenom je Samarkand postao njegova prestonica i u njemu je izgradio svoj mauzolej Gur Emir.

Oko 1500. Šahrisabom su zavladali Uzbeci koji su vladali iz Buhare i grad je počeo nazadovati. Prema jednoj legendi, kan Buhare, Abdulahkan II, je naredio da se uništi Šahrisab jer je njegov najdraži konj preminuo zbog iscrpljenosti prestrmim usponom u grad. Međutim, kasnije ga je svladala žalost zbog toga i dao ga je obnoviti.

God. 1870. osvajaju ga Rusi i postao je deo ruskog Tatarstana, a od 1924. godine deo sovjetskog Uzbekistana.

Znamenitosti[uredi | uredi izvor]

Pored srednjovekovnih kupki i bazara iz 18. veka u gradu se nalaze brojni timuridski spomenici:

Ak Saraj ili "Bela palata" bila je letnja palata samog Tamerlana. Njena izgradnja je započela 1380. godine kada je Tamerlan doveo arhitekte i umetnike iz tek osvojenog Horezma. Ali na žalost od palate su preostala samo divovski, 65 metara visoki, ulazni tornjevi ukrašeni raskošnim keramičkim pločicama plave, bele i zlatne boje. Iznad ulaza je sačuvan natpis: "Ako sumnjaš u našu snagu, pogledaj naše građevine".
Kompleks Dorut Tilavat čini džamija petka koju je 1437. godine izgradio Ulugbeg u čast svoga oca Šah Ruha, a njeno ime znači "Plava kupola" .^[2] Odmah iza džamije Kok Gumbaza nalazi se poseban oblik medrese poznate kao "kuća meditacije", a koja je izgrađena kao mauzolej Ulugbega 1438. godine, ali koji nikada nije poslužio kao grobnica.
Kompleks Hazrati Imam, odmah istočno od Kok Gumbaza, se sastoji od mauzoleja za koji se veruje kako je grobnica imama Amir Kulala iz 8. veka, te mauzoleja Dorusijadata ("Mesto snage i moći") u kojemu je sahranjen Džehangir, Tamerlanov najstariji i najdraži sin.
Tamerlanova grobnica se nalazi iza kompleksa Hezrati Imama, a sastoji se od podzemne komore koju su arheolozi otkrili tek 1943. godine. Prostorija je je gotovo potpuno ispunjena kamenim sarkofagom na kojemu natpisi navode kako je bio namenjen Tamerlanu. Kako je veliki osvajač sahranjen u Samarkandu, ovaj sarkofag je iskorišćen za pokop dva tajanstvena nepoznata tela.