Antioh III Veliki

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Antioh III Veliki
Bista Antioha III Velikog
Lični podaci
Datum rođenja241. p. n. e.
Mesto rođenjaVavilon,
Datum smrti187. p. n. e.
Mesto smrtiSuza,
Porodica
SupružnikLaodika III
PotomstvoKleopatra I, Seleuk IV Filopator, Antioh IV Epifan, Laodika IV
RoditeljiSeleuk II Kalinik
Laodika II
DinastijaSeleukidi
Period222. p. n. e. — 187. p. n. e.
PrethodnikSeleuk III Keraun
NaslednikSeleuk IV Filopator

Antioh III Veliki (grč. Ἀντίоχоς Μέγας; oko 241 − 187. p. n. e.) je bio šesti po redu vladar Seleukidskog carstva,[1][2][3][4] koji je vladao od 222. p. n. e. do 187. p. n. e.[1][5] Došavši kao mladić na prijesto nakon smrti svog starijeg brata Seleuka III, pokazao je velike ambicije, a s vremenom i sposobnost zbog čega se smatra najvećim seleukidskim vladarom nakon samog osnivača Carstva Seleuka I. Neuspjeli pokušaj da na početku vladavine od Egipta preotme Siriju je slijedio niz pohoda u kome je učvrstio uzdrmani autoritet kraljevina, proširio granice i vratio velike dijelove teritorija izgubljenih od strane njegovih prethodnika.[1]Seleukovu seriju uspjeha je prekinuo Rimsko-sirijski rat u kome je poražen od Rimske republike.

Antiohovi počeci[uredi | uredi izvor]

Seleuk III je ubijen 223. dok je Antioh bio u Mesopotamiji. Molon i njegov brat Aleksandar u Mediji su se pobunili protiv prvog ministra Hermija koji je imao uticaj na, još uvek mladog, Antioha. Molon se proglašava za kralja, a Hermije sprečava Antioha da krene u pohod. Nakon što Antioh dobije sina Hermije nastoji da ga ipak pošalje u pohod (kako bi Antiohovom smrću Hermije mogao da se nametne kao namesnik maloletnog Antiohovog sina)[6]. Molon je osvojio Seleukiju (na Tigru) i prodro u Mesopotamiju. Antioh je poslao vojsku na čelu sa generalom ali pošto to nije urodilo plodom i sam ubrzo kreće na Moloha. Nakon toga Antioh nalaže ubistvo Hermija što mu značajno diže popularnost. Ahaj, kraljev rođak, se za to vreme proglašava za kralja i kreće na Siriju gde je vojska sprečila njegovo napredovanje. Antioh ne čini ništa protiv svog rođaka i kraljevstvo je podeljeno (220—213).

Pohodi Antioha III[uredi | uredi izvor]

IV Sirijski rat[uredi | uredi izvor]

Nakon smirivanja nemira u zemlji Antioh kreće na Seleukiju (na Orontu) koja je u rukama Ptolemejida još od 246. godine p. n. e. Grad je kapitulirao, a strateg donje Sirije prelazi na Antiohovu stranu. U Egiptu Sosibije i Agatokle, namesnici Ptolemeja IV vladaju zemljom. Kako se Antioh približio Egiptu, ova dvojica ruše nasipe i plave Peluziju kako bi dobili dodatno vreme za mobilizaciju vojske. Tako dolazi do prve mobilizacije domorodaca u vojsci Ptolemeida. Ptolemej sam preuzima vojsku i u sukobu kod Rafije (217) pobeđuje Antioha koji se potom povlači do Antiohije, a za to je vreme Ptolemej osvaja Koile Siriju nakon čega dolazi do mira. Ptolemej uzima naziv Soter i Nikeforos („Pobednik”). Učešće domorodaca Egipta u vojsci je podiglo njihovu samosvest. Javljaju se neredi i separatistički pokreti u Gornjem Egiptu. Gornjim Egiptom 206—185 vladaju 2 nubijska kralja[6]. Blaga Nubije i Somalije nisu više dolazila, a Kartagina pada u drugom punskom ratu i tako još jedan trgovinski partner Ptolemeida nestaje (pokazatelj slabljena zemlje jeste prelazak sa srebrnog na bronzani novac). Ptolemej IV uzima titulu faraona (sa dvostrukom krunom) čime je počela ubrzana egiptizacija grčkog stanovništva[6].

Istočni pohodi[uredi | uredi izvor]

Antioh vodi rat sa Ahajem (216—213) koji se utvrdio oko Sarda i naposletku uspeva da ga pobedi. Posle toga ratuje po satrapijama u Iranu (do 205). Prvo je upao u Jermeniju u kojoj kralj Kserks već duže vreme ne plaća danak carstvu (iako je u obavezi). Antioh ga je naterao da ga prizna za vladara, plati zaostali danak te da se oženi njegovom sestrom Antiohidom. Potom Antioh nastavlja ka Parćanima i Baktriji, skuplja vojsku u Ekbatani i izdržava je uzimajući novac iz hrama. On 209. prodire u Partiju nakon čega mu Arsak II postaje saveznik. Potom 208. upada u Baktriju i sukobljava se sa kraljem Eutidemom na reci Ariji gde odnosi pobedu. Nakon dvogodišnje opsade prestonice Eutidem sklapa mir sa Antiohom, postaju saveznici (Antioh dobija slonove i vojsku) i Eutidemov sin Demetrije dobija Antiohovu ćerku za ženu. Antioh prelazi Hindukuš i odlazi u Indiju, protiv kralja Sofagasena koji se odmah predaje i sklapa prijateljstvo (daje Antiohu i vojsku i slonove). Iz Indije, Antioh se vraća preko Irana gde pokorava lokalne zemlje.

Završni pohodi[uredi | uredi izvor]

Antioh je sebi dodao titulu „veliki kralj” koju nije upotrebljavao (nema je na novcu). Grci su ga zvali Antioh Veliki jer je organizovao vazale (stabilizovao zemlju) i obnovio finansije[6]. Umešao se i u odnose između Makedonije i Egipta. Sklopio je tajni dogovor sa Filipom V o podeli ptolemejskih poseda (203/2). Seleukidima je, prema tom dogovoru, pripao Kipar, kilikijski i likijski posedi i južna Sirija dok su Makedoniji pripali: Kikladi i tračka obala.

Poslednje godine i smrt[uredi | uredi izvor]

Antioh je u završnim godinama svoje vlastio vodio i četvorogodišnji rat sa Rimskom Republikom. Njegov plan za parčanje države Ptolemeida postao je neostvariv zbog velikog pritiska Rimljana na Filipa V i Makedoniju. Antioh III Veliki, šesti vladar seleukidske monarhije, umro je u nekim pohodima na istoku 187. godine p. n. e.

Porodično stablo[uredi | uredi izvor]

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Seleuk II Kalinik
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Antioh III Veliki
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. Laodika II
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 55. ISBN 86-331-2075-5. 
  2. ^ Garg (1992). Encyclopaedia of the Hindu world. New Delhi: Concept Pub. Co. ISBN 81-7022-373-3. OCLC 25019512. 
  3. ^ Davies, Philip R., Halligan, John M. (2002). Second Temple studies III : studies in politics, class, and material culture. London: Sheffield Academic Press. ISBN 978-0-567-47881-8. OCLC 320325445. 
  4. ^ Jones, P. V. (Peter V.), Sidwell, Keith C. (1997). The world of Rome : an introduction to Roman culture. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-38421-4. OCLC 34851710. 
  5. ^ „Antiochus III the Great – Livius”. www.livius.org. Pristupljeno 2020-11-21. 
  6. ^ a b v g Papazoglu, Fanula (2010). Istorija Helenizma-Autorizovana skripta. Srpska književna zadruga. ISBN 978-86-379-1137-1. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Fanula Papazoglu, Istorija Helenizma-Autorizovana skripta, Srpska književna zadruga. . Београд. 2010. ISBN 978-86-379-1137-1. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Антиох_III_Велики&oldid=27730171”