Bajinci (Crna Trava)
Bajinci | |
|---|---|
 Bajinci - spomenik na Pavlovoj gramadi | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Jablanički |
| Opština | Crna Trava |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  11 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 47′ 02″ S; 22° 15′ 01″ I / 42.783833° S; 22.250333° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 1449 m |
.svg)  Bajinci Bajinci na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 016 |
| Registarska oznaka | LE |
Bajinci je naselje u Srbiji u opštini Crna Trava u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 11 stanovnika.
Položaj[uredi | uredi izvor]
Zaseoci sela Bajinci su u izvorišnom delu Rupske (Kozaračke) reke, ispod čemerničkih obronaka, na površi čija je nadmorska visina od 1200 – 1.350 m. Kao i sva sela na Čemerniku, i Bajinci su razbijenog tipa sa zaseocima: Sitni Bajinci, Gospodinovci, Novkovci i Ziljamci. Zaseoci se, pak, raščlanjuju na manja zaselja koja su formirali pojedini rodovi (Džavgari, Komardžije, Linguri). Između zaselaka teče Bajinska reka koja nastaje od rečice Klisurke i izdanaka bogatih vodom ispod Druma, Golemog šumaka, Raskrsja, Pavlove gramade i Dževrljanke. Najpoznatiji je Pavlov izvor ispod Pavlove gramade. Od Ruplja Bajinska reka menja ime u Rupsku, a potom u Kozaračku reku do uvora u Južnu Moravu u Grdelici. Kao i sva sela na Čemerniku, i Bainci (Baince) je naselje razbijenog tipa. Zaseoci sela Bainci (Baince) su u izvorišnom delu Rupske (Kozaračke) reke, ispod čemerničkih obronaka, na površini čija je nadmorska visina od 120-1350 metara. U Baincu su mahale: Novovska, Ziljamska (Zeljanska), Kamenjarska, Gospodinovska, Sitno Bajinska i Džavgarska (1961.g. po Trifunoskom). [1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Selo je dobilo ime po rodu Bainci čiji se nastariji predak Baja (Bain), krajem 18. veka, naselio u mahali Sitni Bainci iz Bugarske (Ćebapovi). Sitni Bainci i Gospodinovci imaju zajedničko poreklo iz naselja Ćebapovi, današnja Bugarska, a Novkovčani iz okoline Prokuplja. Po sadašnjem stanovništvu Bajince je relativno mlado selo. Ime je dobilo po rodu Bajinci (ili Sitno Bajinci) čiji se najstariji predak ovde naselio verovatno krajem XVIII veka. Kasnije su se u Bajince doseljavali i drugi stanovnici (Prema J. Trifunoskom, 1961.g.). Prema R. Kostadinoviću, selo Baince je ime roda osnivača sela, a vode poreklo iz Božice. Tamo se i danas čuva uspomena na Bainovu vodenicu. Dok istraživač J. Trifunoski (1961.g.) navodi da u selo Božica kod Bosiljgrada živi rod Bajinci i da su tamo došli iz sela Bainca kod Mlačišta u Grdeličkoj Klisuri.
Kao i susedno selo Mlačište, Bajinci su više puta naseljavani i raseljavani, o čemu govore brojni toponimi sa nazivom Selište. Selo je dobilo ime po rodu Bajinci čiji se najstariji predak, krajem 18. veka, naselio u mahali Sitni Bajinci. (Sitni – znači gusto naseljeni). Sitni Bajinci i Gospodinovci imaju zajedničko poreklo iz naselja Božice, kod Vlasinskog jezera a Novkovčani iz okoline Prokuplja. O Spasovdanu i Velikoj Gospojini u selu su nošene litije. Postojala su i dva zavetna krsta – zapisa - u zaseoku Sitni Bajinci i Novkovci. Krsne slave su im Sveti Arhangel Mihailo i sv. Nikola.
Iznad sela, na planinskoj kosi, na uzvisini zvanoj Pavlova gramada (1470 m), 1954. godine je sagrađen, a 7. jula 1955. otkriven monumentalni spomenik od kamena, visine 13,5 m, sa prostorijom za zavičajni muzej, borcima vlasotinačkog kraja poginulim u Drugom svetskom ratu i žrtvama neprijateljskog terora. Spomenik se sastoji iz dva elementa - muzeja i spomen stuba dimenzija 1,80h3,5h13,5 m. Kod spomenika izbija snažan Pavlov izvor. Stanovnici kažu da je to jedan od najboljih izvora u čitavom kraju. Prostorija muzeja povezana je betonskom pločom na stubovima sa spomen stubom u arhitektonsku celinu, a sve je to na terasi koja povezuje ceo objekat okružen bukovom šumom. Tu se sve donedavno, o Sedmom julu, Danu ustanka Srbije, održavao veliki narodni sabor na koji se okupljao narod sa celog Čemernika, sve do Morave. Spomenik je poodavno prepušten nemaru i danas se nalazi u ruiniranom stanju, a zavičajna zbirka predmeta i dokumenata iz NOR-a delom uništena, delom nestala. Spomenik, prema propisima, ne podleže zaštiti, tako da o njemu više nema ko da brine. Na dan sedmog jula (Dan boraca) svake godine (do rasturanja socijalističke Jugoslavije 90.godina 20.veka) kod ovog spomenika se održavala velika svečanost sa vašarom. Na dan sedmog jula (Dan boraca) svake godine (do rasturanja socijalističke Jugoslavije 90.godina 20.veka) kod ovog spomenika se održavala velika svečanost sa vašarom. Tada tu je dolazilo više hiljada ljudi iz okolnih sela kraja, iz Morave, a i tada raseljenih crnotravaca po Beogradu i drugim krajevima. Uz muziku i šarenilu stare narodne crnotravske nošnje “litacima”-igralo se uz muziku, i pevalo, na planinskom čuvenom “mekanom tepihu” planinske trave, sve do zore. Danas u drugoj dekadi 21. veka kada je opuste ceo crnotravski kraj, pa selo Bajinci (Bajince) - spomenik na Pavlovoj grmadi je potpuno ruiniran kao i sva ratna obeležja iz Drugog svetskog rata u crnotravskom kraju. Što je žalosno i čemerno. Tako se odnose potomci prema svima koji su svoje živote položili protivu fašizma i pokušaja bugarizacije ovoga kraja.
Škola, prodavnice, kafane, groblje, mesna zajednica sve je za oba sela bilo na Mlačiškim Mehanama. Od svega toga danas je ostalo samo zajedničko groblje na Drumu. Jer su se i Bajinci raselili. Zabeleženo je da su 1950. imali oko 120 domaćinstava, a 1961. godine tek 76 domova. Danas tek dvadesetak stanovnika. Bajinčani, kao i Mlačištani, poznati građevinari, najpre su se selili bliže Moravi, a potom u gradove Srbije – posle Drugog svetskog rata u Srpski Miletić i Belu Crkvu u Banatu, a onda u Beograd, Smederevo, Leskovac, Predejane. Ostali su samo starci, a zaseoci urasli u breze i šiblje.
Demografija[uredi | uredi izvor]
U naselju Bajinci žive 23 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 70,1 godina (69,1 kod muškaraca i 71,3 kod žena). U naselju ima 16 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 1,44. Ovo naselje je u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika. Ovo naselje je u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002.godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika. Demografska slika stanovništva posle Drugog svetskog rata (1945.g.) izgledala je ovako: 1948.godine (420 stanovnika, 1953 (398), 1961 (305), 1971 (130), 1981 (86), 1991 (34), 2002. godine (34 stanovnika). U selo 2011.godini živi broj 23 stanovnika. Zabeleženo je da su 1950.godine imali oko 120 domaćinstava, a u 1961. godine tek 76 domova. Danas na početku 21. veka, tek dvadesetak stanovnika Bainčana, kao i Mlačištana žive ili dolaze da posete u toku leta svoj rodni kraj.
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 0 | 0 | ||
| 80+ | 5 | 1 | ||
| 75—79 | 1 | 3 | ||
| 70—74 | 0 | 1 | ||
| 65—69 | 2 | 4 | ||
| 60—64 | 2 | 0 | ||
| 55—59 | 0 | 1 | ||
| 50—54 | 1 | 0 | ||
| 45—49 | 0 | 0 | ||
| 40—44 | 1 | 0 | ||
| 35—39 | 1 | 0 | ||
| 30—34 | 0 | 0 | ||
| 25—29 | 0 | 0 | ||
| 20—24 | 0 | 0 | ||
| 15—19 | 0 | 0 | ||
| 10—14 | 0 | 0 | ||
| 5—9 | 0 | 0 | ||
| 0—4 | 0 | 0 | ||
| Prosek : | 69,1 | 71,3 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 13 | 2 | 5 | 4 | 2 | 0 |
| Ženski | 10 | 2 | 5 | 3 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 23 | 4 | 10 | 7 | 2 | 0 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 0 | 0 | 0 | 0 | |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Dr. J. F. Trifunoski, Grdelička Klisura, Leskovac, 1964, 126-127 strana
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Rista Nikolić: Krajište i Vlasina, SANU, 1912.
- Jovan M. Popović: Crna Trava, Beograd, 1914.
- Jovan Trifunoski: Grdelička klisura, antropogeografska rasprava, Narodni muzej, Leskovac, 1964.
- Radomir Kostadinović: Crna Trava i Crnotravci, Leskovac, 1968.
- Simon Simonović Monka: Pečalbarstvo i neimarstvo crnotravskog kraja, SIZ kukture, Crna Trava, 1983.
- Kosta Ivanović: Na braniku domovine, Crna Trava, 1984;
- Vilotije Vukadinović: Govor Crne Trave i Vlasine, SDZb SANU XLII, Beograd, 1996.
- Simon Simonović Monka: Ljudi moga zavičaja, portreti znamenitih Crnotravaca, Beograd, 2000.
- Iva Trajković: Stočarstvo na Čemerniku, Leskovački zbornik XLIV, 2004, 253 – 274.
- Srećko S. Stanković: Brod – selo kod Crne Trave, KPZ Srbije, Beograd, 2006.
- Petar Petrović, prof.: Predejane i okolina, drugo dopunjeno izdanje, Beograd, 2007, 83 – 84,
- Radosav Stojanović: Crnotravski rečnik, SDZb LVII, SANU - Institut za srpski jezik SANU, Beograd, 2010,
