Gimnazija Mostar

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Gimnazija Mostar
Gimnazija Mostar
Tipdržavna
Osnovana1921. godine
LokacijaŠpanski/Španjolski trg 1, Mostar
Mostar
Država Bosna i Hercegovina
Veb-sajtZvanični veb-sajt
Gimnazija Mostar

Gimnazija Mostar (latinica Gimnazija Mostar) je gimnazija u Mostaru, Bosna i Hercegovina. Ranije nazvana Gimnazija „Aleksa Šantić” (Gimnazija "Aleksa Šantić") u čast istoimenog pjesnika, danas se u narodu naziva Stara gimnazija (Stara gimnazija).

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Kulturna i istorijska pozadina osnivanja Gimnazije Mostar[uredi | uredi izvor]

Prva gimnazija u Bosni i Hercegovini osnovana je 1879. godine u Sarajevu, glavnom gradu tada Austrougarskog kondominijuma Bosne i Hercegovine. Mostar, najveći grad hercegovačke regije na jugu tog kondominijuma, do tada je bio razvijeni obrazovni centar, drugi nakon glavnog grada. Imao je trgovačku školu, 18 osnovnih škola (dvije svetovne škole, jednu pravoslavnu, jednu katoličku žensku školu, 4 muslimanske muške škole i 10 muslimanskih ženskih škola), privatnu njemačku školu i dječji vrtić. Nijedna škola, međutim, nije pripremala učenike za visoko obrazovanje, primoravajući roditelje da svoju maloljetnu djecu šalju u Sarajevo.[1]

U februaru 1893. godine lokalni ogranak Srpske pravoslavne crkve obratio se Narodnoj vladi Bosne i Hercegovine. Vlada je bila zabrinuta da će studentsko tijelo biti premalo, očekujući da muslimani (najbrojnija vjerska grupa u Mostaru) neće biti zainteresovani. Pravoslavni duhovnici su tako istakli da njihovu želju dinele i katolici. Narodna vlada bi dozvolila samo nižu gimnaziju, ali je nadređeno ministarstvo finansija Austrougarske naredilo da nova škola bude puna gimnazija i da se otvori u roku od 1893. godine. Nastavnička i direktorska mjesta su oglašavana širom cijele Austrougarske.[1]

Osnivanje i izgradnja Gimnazije Mostar[uredi | uredi izvor]

Škola je svečano otvorena 26. oktobra 1893. godine i, uprkos zabrinutosti Državne vlade, odmah je upisala pripadnike svih bosanskohercegovačkih vjerskih grupa: pravoslavne, katolike, muslimane i jevreje.[1] Prvi nastavni kadar formirala su tri učitelja, među kojima slovenački filolog Martin Beđanič (1855–1931), čiji su predmeti bili bošnjački i latinski jezik, i koji je bio i prvi direktor, i biolog Antun Pihler (1862–1922), koji je predavao prirodne nauke.[2] Iste godine su im se pridružili katolički i pravoslavni vjeroučitelj, sljedeće godine njihovi muslimanski kolege,[1] i konačno jevrejski vjeroučitelj.[2] Do funkcionisanja sadašnje zgrade 1898. godine, nastava se odvijala u iznajmljenoj kući gradskog odbornika Husage Komadine (brata budućeg gradonačelnika Mujage Komadine).[2] Pored instrukcija iz islama, srpskog pravoslavlja, rimokatolicizma ili judaizma,[2] maternjeg jezika, obavezni predmeti su bili njemački, latinski, grčki (ili, alternativno, klasični arapski za muslimanske studente), geografija i istorija, matematika, prirodne nauke, filozofska propedevtika, crtanje slobodnom rukom, pisanje i gimnastika. Pjevanje, francuski, italijanski, stenografija i gusle bili su izborni predmeti.[3]

Ministar finansija Benjamin Kalaj preuzeo je na sebe da Gimnaziji Mostar obezbjedi odgovarajuću zgradu. Prvi projekat je ponudio češki arhitekta Maks David 1897. godine, ali ga je Kalaj odbio i dao projekat drugom češkom arhitekti, Františeku Blažeku.[4] Prva polovina gimnazije je završena 1898. godine, a druga 1902. godine. Uz elemente andaluzijskih i mamelučkih elemenata kao primera arhitekture mavarskog preporoda, zgrada je rezultat austrougarske želje da promoviše bosanski nacionalni identitet, a da pritom izbegava povezanost sa bilo kojim drugim identitetom, kao što je Osmansko carstvo ili rastući panslovenski pokret stvaranjem „islamske arhitekture evropske fantazije“.[5] Gimnazija Mostar je stoga od istorijske vrijednosti i smatra se nacionalnim spomenikom.[6]

Gimnazija u Mostaru tokom 20. vijeka[uredi | uredi izvor]

Škola je pripadala najpoznatijim i akademski najprestižnijim obrazovnim institucijama u Jugoslaviji,[6][7][8][9][10][11] i vjerovatno je bila najuočljivija škola u Bosni i Hercegovini.[6] Brojala je 2.000 studenata, uključujući Bošnjake, bosanske Hrvate i bosanske Srbe.[10]

Gimnazija je znatno oštećena zbog granatiranja tokom rata u Bosni i Hercegovini, posebno tokom Hrvatsko–bošnjačkog rata, jer se nalazila na prvoj liniji fronta.[12] Poslije rata, nastava za učenike bosanskih Hrvata održana je na jednom spratu porušene zgrade, a bošnjački studenti su se vratili 2004. godine. Renoviranje gimnazije počelo je iste godine, a završeno je 2009. godine.[13]

Gimnazija u Mostaru tokom 21. vijeka[uredi | uredi izvor]

Gimnazija Mostar, 2011. godine

Gimnazija Mostar trenutno radi pod dva odvojena srednjoškolska nastavna programska rada i u dvije potpuno međusobno inteligentne jezičke sorte, bosanskoj i hrvatskoj, sa sportom i nekoliko časova zajedno.[13][14][15] Iako je prvobitno trebalo da u potpunosti integriše predmete ili bar one naučne (biologiju, hemiju, informativnu tehnologiju, matematiku i fiziku),[9] ideji ujedinjenja žestoko su se usprotivili lokalni političari, posebno hrvatski zvaničnici koji su smatrali da je njihov nacionalni identitet ugrožen.[10] Ipak, integracija je u određenoj meri ostvarena u onome što je nazvano "rijetkim društvenim eksperimentom".ref name=Terry>Terry, Sara (27. 9. 2007). „Students mingle – sort of – in postwar Bosnia's only integrated school”. The Christian Science Monitor. Pristupljeno 30. 1. 2013. </ref> Sami studenti su uglavnom pozdravili desegregaciju.[10][13]

Zgrada Gimnazije u Mostaru je smještena u samom centru grada, pored nekadašnje linije fronta koja je podijelila grad u dvije sfere od rata,[6][13] to je jedna od prvih škola u posleratnoj Bosni i Hercegovini u kojoj je sprovedena integracija učenika iz različitih etničkih grupa[6] i jedine takve škole u Mostaru.[13]

Od 2013. godine školu pohađa oko 360 Bošnjaka i oko 290 Hrvata. Postoje dvije šestočasovne sesije dnevno, prva sesija rezervisana za studente treće i četvrte godine, a druga sesija za mlađe učenike.[10]Studenti iz obje grupe se druže tokom pauze,[10][12] sa znatnim interkomunikalnim flertovanja.[12] Nacionalistički političari i dalje promovišu ideju segregacije, a ministarka obrazovanja Greta Kuna izjavila je da "jabuke i breskve ne bi trebalo miješati".[10]

United World College (Ujedinjenih svjetskih koledža) u Mostaru[uredi | uredi izvor]

Kraljica Nur od Jordana, predsjednica Ujedinjenih svjetskih koledža, otvorila je 2006. godine ogranak u Mostaru, koja je smiještena na trećem spratu Gimnazije u Mostaru.[13][14]

Zameniti učenici Gimnazije u Mostaru[uredi | uredi izvor]

  • Jevto Dedijer, (Čepelica, 15. avgust 1880. — Sarajevo, 24. decembar 1918.) bio je docent geografije na Beogradskom univerzitetu.[16]
  • Osman Đikić (Mostar, 7. januar 1879 — Mostar, 30. mart 1912) bio je srpski[17] pjesnik i nacionalni radnik, autor drama, publicista i političar iz Bosne i Hercegovine.[18][19][18]
  • Berta Bergman (Blažuj, Sarajevo 1892 − 1945, Jasenovac)[20] je bila ljekar i prva žena-maturant na teritorijama Bosne i Hercegovine.
  • Marija Kon (filolog) (Hadžići, 15. januar 1894 – Sarajevo, 9. avgust 1987) je prva žena sa prostora Bosne i Hercegovine koja je stekla doktorat.
  • Risto Radulović "Rinda" (21. septembar 1880. – 15. mart 1915[21])[22][23] bio je novinar i političar koji je promovisao englesku političku misao i sociologiju u Bosni i Hercegovini pod kontrolom Austrije i Mađarske.[24]
  • Cvitan Spužević (oko 1885 – ?) je bio jugoslovenski pravnik, političar i humanitarac.
  • Vladimir Ćorović (Mostar, 27. oktobar 1885 — Elasona, 16. april 1941) bio je srpski istoričar, univerzitetski profesor i akademik.[25]
  • Dimitrije Mitrinović (Donji Poplat, 21. oktobar 1887 — Ričmond, kod Londona, 28. avgust 1953) bio je srpski avangardni kritičar, teoretičar, filozof, esejista, pjesnik i prevodilac.[26]
  • Predrag Matvejević (Mostar, 7. oktobra 1932 — Zagreb, 2. februara 2017)[27] bio je bosanskohercegovački i hrvatski pisac, publicist, hrvatski i italijanski državljanin, član Akademije nauka i umjetnosti BiH od 2002. godine. Matvejević pripada među najprevođenije hrvatske književnike u svijetu.[28]
  • Avdo Humo (Mostar, 1. februar 1914 — Opatija, 23. januar 1983) je bio društveno-politički radnik SFR Jugoslavije i SR Bosne i Hercegovine i narodni heroj Jugoslavije, kratko pohađao Gimnaziju u Mostaru

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g Papić, Mitar (1968). 75 godina gimnazije u Mostaru (na jeziku: srpskohrvatski). 
  2. ^ a b v g „Kako je otvorena Velika gimnazija u Mostaru...” (na jeziku: srpskohrvatski). 23. 4. 2016. Pristupljeno 23. 4. 2016. 
  3. ^ https://web.archive.org/web/20161020164255/http://dnevni-list.ba/web1/123-godisnjica-djelovanja-cuvene-mostarske-gimnazije/.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć)
  4. ^ „Zgrada Gimnazije na Stefanijinom šetalištu - impresivno djelo arhitekte Františeka” (na jeziku: srpskohrvatski). 2016. Pristupljeno 22. 9. 2016. 
  5. ^ Joseph, Suad; Najmabadi, Afsaneh (2003). Encyclopedia of Women & Islamic Cultures: Economics, education, mobility, and space. Brill Publishers. ISBN 9004128204. 
  6. ^ a b v g d New Europe College Regional Program Yearbook. New Europe College. 2005. 
  7. ^ Herzegovina Neretva Canton Tourist Board. „The Old Gymnasium”. Arhivirano iz originala 1. 4. 2013. g. Pristupljeno 30. 1. 2013. 
  8. ^ Moore, Mary Elizabeth; Wright, Almeda M (2008). Children, Youth, and Spirituality in a Troubling World. Chalice Press. ISBN 978-0827205130. 
  9. ^ a b „International community presents plan for integration of Mostar schools”. OSCE. 19. 10. 2012. Pristupljeno 30. 1. 2013. 
  10. ^ a b v g d đ e Terry, Sara (27. 9. 2007). „Students mingle – sort of – in postwar Bosnia's only integrated school”. The Christian Science Monitor. Pristupljeno 30. 1. 2013. 
  11. ^ https://digilander.libero.it/zivoslav/gli_altri/mostar_mostovi.htm
  12. ^ a b v Jones, Adam (2010). Genocide: A Comprehensive Introduction. Taylor & Francis. ISBN 978-0415486187. 
  13. ^ a b v g d đ https://web.archive.org/web/20130730121335/http://www.globalpost.com/dispatch/europe/091014/mostar-bosnia-high-school
  14. ^ a b Cooperation with Gymnasium Mostar. Pristupljeno 30. 1. 2013. 
  15. ^ Pašalić Kreso, Adila (2008). „The War and Post-War Impact on the Educational System of Bosnia and Herzegovina”. International Review of Education. 54 (3–4): 356—357. S2CID 143816518. doi:10.1007/s11159-008-9087-y. 
  16. ^ „Jevto Dedijer”. www.zapadnisrbi.com. Pristupljeno 2021-02-01. 
  17. ^ „Srbi islamske vjeroispovijesti: ‘Ja sam musliman, jezik mi je srpski, po nacionalnosti sam Srbin’ – Poskok.info”. Arhivirano iz originala 13. 08. 2014. g. Pristupljeno 13. 08. 2014.  Srbi islamske vjeroispovijesti: ‘Ja sam musliman, jezik mi je srpski, po nacionalnosti sam Srbin’ – Poskok.info]
  18. ^ a b „Dogodilo se na današnji dan - 7. 1. | AbrašMEDIA”. Arhivirano iz originala 13. 08. 2014. g. Pristupljeno 13. 08. 2014. 
  19. ^ „Vesti online / Štampano izdanje / 27-01-2012 / Feljton / Brat je mio koje vere bio”. Arhivirano iz originala 13. 08. 2014. g. Pristupljeno 13. 08. 2014. 
  20. ^ „PREGLED I PRETRAGA POIMENIČNOG POPISA ŽRTAVA KCL JASENOVAC 1941.-1945.”. jusp-jasenovac. Pristupljeno 6. 11. 2019. 
  21. ^ Tošić, Desimir (1990). Demokratija Milana Grola. Izd. Naša reč. str. 12. 
  22. ^ Annales de l'Institut de littérature. 1985. str. 237. 
  23. ^ Ćorović 1967, str. 151
  24. ^ The South Slav Journal. Dositey Obradovich Circle. 2003. str. 137. „Risto Radulovic, fourth generation citizen of Mostar. bom in 1880, was the first promoter of English political thought and sociology and who ...” 
  25. ^ „VLADIMIR ĆOROVIĆ”. sanu.ac.rs. Pristupljeno 22. 1. 2022. 
  26. ^ Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 516. 
  27. ^ „Matvejević, Predrag”. enciklopedija.hr. Pristupljeno 4. 2. 2022. 
  28. ^ „Predrag Matvejević”. Večernji list. Pristupljeno 25. 3. 2024. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Гимназија_Мостар&oldid=27721692”