Gradski park (Zemun)
Gradski park u Zemunu nalazi se na obodu starog jezgra grada. Oivičen je ulicama: Nemanjinom, 22. oktobra, Vrtlarskom, Savskom i Nikolaja Ostrovskog i zauzima površinu od 7,72 ha. Pokriven je listopadnim i zimzelenim drvećem, od kojeg je 15 stabala pod zaštitom države.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Na mestu današnjeg parka, od 1730. do 1871. godine, kada je Zemun dobio status kraljevskog slobodnog grada, nalazio se takozvani kontumac, odnosno karantin u kojem su bili smešteni putnici koji bi doputovali s druge strane reke Save u tadašnju Austrougarsku. Preuređivanje prostora kontumca u park po evropskim standardima izvršeno je 1880-ih godina. Idejni tvorac i rukovodilac radova bio je Ivan Perković,[1] uz veliku potporu gradskih čelnika.[2]
Prvo ozelenjavanje prostora bivšeg kontumca bilo je podstaknuto gradnjom Velike realke (današnje Zemunske gimnazije). Prostor ispred njene glavne fasade nazvan je Mali park i svečano je otvoren 30. maja (11. juna) 1880. godine. Krajem 1885. godine, zemunski gradonačelnik Panajot Morfi objavio je nastavak radova, a naredne godine je osnovana Zadruga za negovanje i održavanje parka i sadova u Zemunu i park je iste godine proširen. Nakon što je opština od države otkupila još jedan deo zemljišta, dodatni radovi na proširenju parka su obavljeni 1888. godine.[2]
Godine 1899. sagrađena je zgrada Ženske škole (današnja OŠ „Majka Jugovića”), a u to vreme su u parku izgrađena i tri javna bunara, kao i meteorološki stub. Prvi zemunski skulpturalni spomenik podignut je na proširenju parkovske glavne aleje, 1901. godine; bila je to bista Franje Josifa, rad vajara Ivana Rendića.[2]
Park je jedno vreme nosio naziv Gradski perivoj carice i kraljice Jelisavete (po Elizabeti Bavarskoj), a današnji naziv je dobio posle Prvog svetskog rata.
Gradski park danas[uredi | uredi izvor]
Danas se u Gradskom parku nalaze: osnovna škola „Majka Jugovića“, Zemunska gimnazija, Poljoprivredni fakultet, sportski centar „Pinki“, kao i dve crkve: pravoslavna crkva svetog arhangela Gavrila i katolička crkva svetog Roka (takozvane Kontumacke crkve), koje su 1966. godine proglašene kulturnim dobrima.[3] Obe ove crkve su bile izgrađene u stilu umerenog baroka, a za potrebe osoba koje su provodile propisani vremenski period u kontumcu.
U parku se takođe nalazi i spomenik prirode Stabla u Zemunskom parku .
Crkva svetog Arhanđela Mihaila i Gavrila[uredi | uredi izvor]
Srpskopravoslavna crkva svetog Arhanđela Mihaila i Gavrila izgrađena je 1786. godine, na mestu stare crkvice. Podigao ju je, svojim sredstvima, Teodor–Toša Apostolović[4], tadašnji predsednik zemunske crkvene opštine.[5] Posle rasformiranja kontumca, crkva je izgubila značaj da bi se dvadesetih godina 20. veka dolaskom značajnog broja ruskih izbeglica crkva aktivirala i sve do kraja Drugog svetskog rata služila kao ruska crkva. U drugoj polovini 20. veka je bila sasvim zapuštena.
Godine 1981, zapuštenu crkvu je preuzeo tadašnji jeromonah (sadašnji episkop) Filaret. Pod njegovom brigom, crkva je bila obnovljena, međutim, freske iz vremena njene izgradnje su uništene, a crkva je služila i kao skladište oružja. Godine 1990, protosinđel Filaret je bio ishodovao dozvolu za izgradnju hrama površine 3.000 m² na mestu crkve, ali je, naredne godine, novoustoličeni patrijarh Pavle tu dozvolu poništio.[5] Ispred crkve se nalazi spomenik koji je narod Jermenije poklonio narodu Jugoslavije za pomoć koju su dobili prilikom zemljotresa u Jerevanu 7.12.1988. godine.
Crkva svetog Roka[uredi | uredi izvor]
Rimokatolička crkva svetog Roka podignuta je 1836. godine, takođe na temeljima prethodne kapele, a graditelj je bio Jozef Felber koji je izgradio i zemunsku Svetotrojičinu crkvu.
I ona je, nakon preuređenja kontumca u park, a naročito nakon Drugog svetskog rata, izgubila na značaju i danas je samo povremeno u funkciji.
Prirodni spomenik Stabla u Zemunskom parku[uredi | uredi izvor]
Prirodni spomenik Stabla u Zemunskom parku obuhvata grupu od 9 stabala starih oko 110 godina, u neposrednoj blizini Zemunske gimnazije.[6] Grupu čini 5 stabala evropske tise (Taxus baccata L.) i 4 grupacije kavkaske pterokarije (Pterocarya fraxinifolia Spach.). Stabla su status zaštićenog prirodnog dobra dobila 1991. godine.[7]
Godine 1933, između te dve bogomolje podignut je spomenik francuskom pesniku Alfonsu de Lamartinu koji je boravio u kontumcu 100 godina ranije. U parku su još podignuta dva spomenika koji oličavaju partizane („Bombaš“ i „Talac“, oba iz 1946. godine), kao i, 2004. godine, bista pesnika Branka Radičevića.
U neposrednoj blizini parka, nalaze se i: Kliničko-bolnički centar Zemun, Poljoprivredni fakultet, osnovna škola „Svetozar Miletić“, muzička škola „Kosta Manojlović“, franjevački samostan svetog Ivana Krstitelja i samostan sestara milosrdnica.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Razglednica parka iz 19. ili s početka 20. veka -
-
Pravoslavna (levo) i katolička crkva (desno) -
-
-
Spomenik zahvalnosti jermenskog naroda -
Samostan sestara milosrdnica -
Ostaci rimskog sarkofaga -
Park u jesen -
-
Park zimi -
Glavna aleja -
Glavna aleja noću -
KSC „Pinki“ -
Poljoprivredni fakultet - Pogled iz parka -
-
Muzička škola „Kosta Manojlović“ -
-
-
Spomenik prirode „Prirodni spomenik Stabla u Zemunskom parku” - evropska tisa (Taxus baccata L.) -
Spomenik prirode „Prirodni spomenik Stabla u Zemunskom parku” - kavkaska pterokarija (Pterocarya fraxinifolia Spach.)
.JPG)
.JPG)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b H. Milanović - „Parkovi Beograda“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. jun 2009). . Београд. 2006. ISBN 978-86-7856-018-7.
- ^ a b v M. Dabižić — Prilog prošlosti Gradskog parka u Zemunu od sedamdesetih godina XIX veka do 1914. godine
- ^ Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda – Nepokretna kulturna dobra na teritoriji opštine Zemun Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. oktobar 2009)
- ^ Po njemu je naziv dobila zemunsko-novobeogradska Ulica Tošin bunar
- ^ a b „Revija 92“ – „Proklinju Dositeja, slave Mladića!“ Arhivirano 2014-01-17 na sajtu Archive.today
- ^ „Stabla u Zemunskom parku”. zvanična prezentacija. Fondacija Jasen. Arhivirano iz originala 20. 11. 2018. g. Pristupljeno 23. 10. 2018.
- ^ „Zaštićena prirodna dobra-pojedinačna stabla”. Zvanična prezentacija. JKP Zelenilo-Beograd. Arhivirano iz originala 27. 07. 2018. g. Pristupljeno 23. 10. 2018.
