Groktalica
| Groktalica | |
|---|---|
 | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Vojvodina, Beograd |
| Zajednica | Lokalne zajednice srpskog stanovništva iz dinarskih oblasti, koje su posle Prvog i Drugog svetskog rata i devedesetih godina 20. veka naselile Vojvodinu i Beograd |
| Predlagač | Muzička škola „Mokranjac”, Pevačka grupa „Zvuci Krajine”, Pevačka grupa „Sana” |
| Veb sajt | http://nkns.rs/cyr |
Groktalica, odnosno rozgalica ili potresalica, je specifičan način pevanja uz potresanja glasa koji se zvučno zapaža kao izrazitiji vibrato. Groktalice su epsko-lirske pesme[1] koje se pevaju jednoglasno – solistički ili u grupi od nekoliko izvođača istog pola. Grupno izviđenje groktalica podrazumeva dvoje solista od kojih jedan započinje pesmu, poziva, rečitativnim izlaganjem, a drugi nastavlja i grokti uz pratnju grupe koja obično peva kontinuiranu bordunsku pratnju.[2]
Groktalica se nalazi na listi nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije.[2]
Tehnika izvođenja groktalice[uredi | uredi izvor]
"Groktanje" se interpretira na dugom i otegnutom slogu "Oj". Veštinom groktanja se izvode najčešće slavske, svatovske, vučarske, ljubavne i druge pesme čiji stihovi formiraju rimovane deseteračke distihe. Posebnu formu groktalica predstavlja janjsko pevanje koje izvode isključivo tri pevačice i njegova specifičnost se ogleda u tome da se groktanje javlja u voklanim deonicama solistkinje.[2]
Prema dokumentarnim zapisima o groktalicama i njihovim izvođačima može se zaključiti da se ove pesme nisu izvodile za bilo kakvu nadoknadu, bilo u novcu bilo u nekim prehrambenim artiklima, što je bila praksa za izvođenje kraljica ili koledara. Izvođenje groktalica značilo je čast i ugled u društvu za izvođača.[1]
Tradicija izvođenja groktalice u srpskom narodu[uredi | uredi izvor]
Izvođenja groktalica i rozgalica, kao deo izvođačkih umetnosti i usmenih tradicija, čuvaju lokalne zajednice srpskog stanovništva koje su u prošlom veku (nakon Prvog i Drugog svetskog rata) naselile Vojvodinu iz dinarskih oblasti Dalmacije, Like, Korduna i Bosanske Krajine, kao i značajan broj doseljenika sa dinarskih prostora koji se naselio u Vojvodinu i Beograd 90-ih godina 20. veka.[2]
Groktalice kod Bunjevaca[uredi | uredi izvor]
Veruje se da su groktalice u Bačku doneli Bunjevci, kada su se doselili iz Like, Dalmatinske Zagore i Hercegovine tokom 17. veka. Grokatalice su izvodile starije žene, na prelima, divanima, babinama i u svatovima, bez instrumentalne pratnje, uzimanjem dubokog glasa iz grla. Pesme su izvođene ispred brojnije publike, kako bi se na širi narodni sloj preneo kulturno istorijski vid usmene tradicije. Izvođenje ovog vida narodne usmene književnosti bio je sastavni deo života Bunjevaca.[1]
Teme pesama[uredi | uredi izvor]
Postojanje velikog broja varijanti među groktalicama, kao i brojni zajednički motivi u pesmama sa ovih prostora, govore o zajedničkom poreklu mesta najstajanja i izvođenja groktalica. Ličnosti – junaci pesama, toponimi, motivi, koji se u groktalicama spominju, u najvećem delu su Bunjevcima nepoznati, što dokazuje da ove pesme nisu nastale na prostoru na kome oni sada žive. Pevalo se o junacima i njihovim bojevima u kojima se Bunjevci samoidentifikuju, u odnosu na druge narode koji ih okružuju a koji su od njih drugačiji, iz vremena prvih orijentacija ka budućim nacijama Srpskoj i Hrvatskoj.[1]
Očuvanje tradicije[uredi | uredi izvor]
Narodno pesništvo kod Bunjevaca u Bačkoj počinje da se beleži tokom 19. veka, a prva zbirka groktalica objavljena je početkom 20. veka, čime je usmena građa pretočena u pisanu. Zbog malobrojnih podataka, nije moguće saznati da li su tokom zapisivanja pesme kazivane ili ispevane. U sadržaju zapisanih pesama nalaze se brojni junaci i toponimi koji upućuju na mesta iz kojih su se Bunjevci doseljavali u Bačku. Analizom pesama, te upoređivanjem istih sa prostora nekadašnje Vojne krajine nalazimo da su gorktalice bile sastavni deo ovog kulturnog i istorijskog prostora. Groktalice su se počele gubiti iz bunjevačke narodne tradicije već s početka 20. veka, a posle Drugog svetskog rata one su potpuno potisnute. Njihova obnova počela je početkom 21. veka, uz pomoć sačuvanog zvučnog snimka groktalice iz 1951. godine.[1]
Zbog svoje jedinstvenosti u tradiciji jednog dela srpskog naroda groktalica je uvrštena u Nacionalni registar Nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije.[2]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Groktalice”. Bunjevci. NIU „BUNJEVAČKI INFORMATIVNI CENTAR” - Subotica. Pristupljeno 10. 2. 2019.
