Zapadnosibirska nizija
Zapadnosibirska nizija
Zapadno-Sibirskaя ravnina | |
|---|---|
 Reka Vasjugan u Tomskoj oblasti | |
.svg)  Zapadnosibirska nizija Lokacija u Rusiji | |
| Coordinates: 62° 00′ N 76° 00′ E / 62.000° S; 76.000° I | |
| Lokacija | Rusija Kazahstan |
| Deo | Sibir |
| Površina | |
| • Ukupno | 2.600.000 km2 (1.000.000 sq mi) |
| Dimensions | |
| • Dužina | 2.500 km (1.600 mi) |
| • Širina | 1.500 km (930 mi) |
Zapadnosibirska nizija (rus. Западно-Сибирская низменность) je velika ravnica u zapadnom delu Sibira u Rusiji, između planine Ural na zapadu i reke Jenisej na istoku, i planina Altaj na jugoistoku. Veliki deo ravnice je slabo isušen i sastoji se od nekih od najvećih svetskih močvara i poplavnih ravnica. Važni gradovi su Čeljabinsk, Novosibirsk, Omsk i Tomsk, kao i Surgut i Nižnjevartovsk.
Zime na Zapadnosibirskoj ravnici su oštre i duge. Klima većine ravničarskih područja je subarktička ili kontinentalna. Ravnica je imala velike rezerve nafte i prirodnog gasa. Većina ruske proizvodnje nafte i gasa izvučena je iz ove oblasti tokom 1970-ih i 80-ih.[1]
Geografija[uredi | uredi izvor]
Zapadnosibiska nizija se prostire između planine Ural na zapadu i Srednjosibirske visoravni na istoku. Na severu ravnica preko poluostrva Jamal izlazi na Karsko more (Severni ledeni okean). Ne postoji prirodna granica između Zapadnosibirske i Severnosibirske ravnice na koju se naslanja poluostrvo Tajmir. Na jugoistoku se nalaze Sajanske i Bajkalske planine, dok je na jugozapadu Kazahska visoravan.
Zapadnosibirska nizija je jedna od velikih ruskih oblasti i opisana je kao najveća neprekidna nizija na svetu – više od 50 procenata je manje od 100 m (330 ft) iznad nivoa mora[2]— – i pokriva površinu od oko 2,6– 2,7 miliona kvadratnih kilometara (10 miliona kvadratnih milja) što je oko jedne trećine Sibira.[1] Ona se proteže se od severa ka jugu na 2.500 kilometres (1.600 miles), dostižući maksimalnu širinu od 1.500 kilometres (930 miles) u svom južnom delu,[3] od Arktičkog okeana do podnožja planina Altaj, i od istoka prema zapadu na 1,900 km (1,181 mi) od Urala do reke Jenisej. Pored Jeniseja, druge glavne reke u Zapadnosibirskoj niziji su od zapada ka istoku Irtiš, Ob, Nadim, Pur i Taz. Postoji mnogo jezera i močvara, a veliki predeli ravnica su poplavljeni u proleće.
Duga reka Jenisej teče široko od juga ka severu, na udaljenosti od 3,530 km (2,193 mi) do Arktičkog okeana, gde ispušta više od 20 miliona litara (5 miliona galona) vode u sekundi na svoja ušća. Zajedno sa pritokom Angarom, dve reke protiču duž 5,530 km (3,436 mi). Dolina koju formira Jenisej deluje kao gruba linija razdvajanja između Zapadnosibirske ravnice i Srednjesibirske visoravni.[4] Sibirske uvale su nisko brdsko područje koje se prostire od istoka ka zapadu preko ravnice.[5] Glacijalne naslage se prostiru sve do ušća Ob-Irtiš, formirajući povremeno niska brda i grebene, uključujući Obsku visoravan na jugu,[6] ali je inače ravnica izuzetno ravna i bez osobenosti. Išimska ravnica i Barabaska nizija na jugu su važne poljoprivredne oblasti.[7] Postoje slana jezera u ravnici Kulunda, koja se proteže ka jugu do Kazahstana, a na jugu je ograničena brdima Kokšetau.[8]
Zapadnosibirska ravnica je veoma močvarna i zemljišta su uglavnom tresetni histosol i, u severnom delu bez drveća, histel. To je jedna od najvećih svetskih područja tresetišta, koja se odlikuju uzdignutim močvarama. Močvara Vasjugan, jedna od najvećih pojedinačnih močvara na svetu, pokriva oko 51,600 km2 (0 sq mi). Brojna su jezera u ogromnim međurečnim močvarama poplavne ravnice Ob-Taz.[3]
Flora i fauna[uredi | uredi izvor]
Ravnica ima osam različitih vegetacionih regiona: tundra, šumska tundra, severna tajga, srednja tajga, južna tajga, podtajga šuma, šumska stepa i stepa. Broj životinjskih vrsta u zapadnosibirskoj ravnici kreće se od najmanje 107 u tundri do 278 ili više u šumsko-stepskom regionu. Na jugu ravnice, gde je permafrost uglavnom odsutan, bogati travnjaci koji su produžetak kazahstanske stepe formirali su prvobitnu vegetaciju, koja je skoro sva bila očišćena do početka 21. veka.
Prirodne odlike[uredi | uredi izvor]
Močvarno područje na jugu Zapadnosibirske ravnice se idući ka severu pretvara u područje borealske četinarske šume umerenih predela, zatim u tajgu, šumovitu tundru i tundru. U severnim delovima ravnice usled permafrosta i malog sadržaja vode u tlu nije moguć rast većih biljaka, poput drveća, već tu rastu mahovine, grmovi i paprati.
Dimenzije[uredi | uredi izvor]
Površina Zapadnosibirske nizije iznosi oko 3.000.000 km². Po tome je oko 34 puta veća od Srbije i predstavlja najveću ravnicu na svetu. Više od 50% ravnice se nalazi na nadmorskoj visini ispod 100 metara, a najviša visina je 250 metara. Od severa na jug prostire se dužinom od 2400 kilometara, a od istoka na zapad 1900 kilometara.
Najveće reke[uredi | uredi izvor]
Geologija[uredi | uredi izvor]
Zapadnosibirska nizija se sastoji uglavnom od kenozojskih alluvial deposits|aluvijalnih naslaga[9][10][11][12][13][14] i izuzetno je ravna. Podizanje nivoa mora od pedeset metara dovelo bi do plavljenja čitavog kopna između Arktičkog okeana i ušća Ob-Irtiš u blizini Hanti-Mansijska (videti takođe Turgajski moreuz, Zapadnosibirsko glacijalno jezero). To je deo Zemljine kore koji je pretrpeo duže sleganje i sastoji se od horizontalnih naslaga od pre čak 65 miliona godina. Mnoge od naslaga na ovoj ravnici su rezultat ledenih brana koje su preokrenule tok reka Ob i Jenisej, preusmeravajući ih u Kaspijsko more, a možda i u Aralsko more.
Gradovi[uredi | uredi izvor]
Veliki gradovi se nalaze uglavnom u južnom delu nizije ili na njenim ivicama.
- Barnaul
- Jekaterinburg (bivši Sverdlovsk)
- Kurgan
- Nižnjevartovsk
- Norilsk
- Novosibirsk
- Omsk
- Pavlodar
- Serov
- Surgut
- Tjumenj
- Tomsk
- Hanti-Mansijsk
- Čeljabinsk
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Western Siberian Plain”. Columbia Encyclopedia. Pristupljeno 2006-10-24.
- ^ „Russia”. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 2006-10-24.
- ^ a b Physical Geography of the Soviet Union - West Siberian Plain
- ^ Zapadno-Sibirskaя ravnina, Great Soviet Encyclopedia, in 30 vols. / Ch. ed. A.M. Prokhorov - 3rd ed. 1969-1978.
- ^ Sibirskie Uvalы, Great Soviet Encyclopedia, in 30 vols. / Ch. ed. A.M. Prokhorov - 3rd ed. 1969-1978.
- ^ Priobskoe plato; Great Soviet Encyclopedia in 30 vols. — Ch. ed. A.M. Prokhorov. - 3rd ed. - M. Soviet Encyclopedia, 1969-1978. (in Russian)
- ^ The history of agricultural development of the Baraba Lowland
- ^ Flora of Salt Lakes of the Kulunda Plain (Southern Western Siberia)
- ^ Jackson, Julia A., ur. (1997). „alluvium”. Glossary of geology. (Fourth izd.). Alexandria, Virginia: American Geological Institute. ISBN 0922152349.
- ^ Glossary of Geological Terms. Geotech.org. Retrieved on 2012-02-12.
- ^ Geology Dictionary – Alluvial, Aquiclude, Arkose. Geology.Com. Retrieved on 2012-02-12.
- ^ Jackson, Julia A., ur. (1997). „alluvial deposit”. Glossary of geology. (Fourth izd.). Alexandria, Virginia: American Geological Institute. ISBN 0922152349.
- ^ Allaby, Michael (2013). „alluvium”. A dictionary of geology and earth sciences (Fourth izd.). Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780199653065.
- ^ Kidder, Tristram; Liu, Haiwang; Xu, Qinghai; Li, Minglin (jul 2012). „The Alluvial Geoarchaeology of the Sanyangzhuang Site on the Yellow River Floodplain, Henan Province, China: THE YELLOW RIVER FLOODPLAIN, HENAN PROVINCE”. Geoarchaeology. 27 (4): 324—343. S2CID 140587757. doi:10.1002/gea.21411.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Batalden, Stephen K. (1997). The Newly Independent States of Eurasia: Handbook of Former Soviet Republics. Contributor Sandra L. Batalden (revised izd.). Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0897749404. Pristupljeno 24. 4. 2014.
- Bisher, Jamie (2006). White Terror: Cossack Warlords of the Trans-Siberian. Routledge. ISBN 978-1135765965. Pristupljeno 24. 4. 2014.
- Black, Jeremy (2008). War and the World: Military Power and the Fate of Continents, 1450–2000. Yale University Press. ISBN 978-0300147698. Pristupljeno 24. 4. 2014.
- Nicholas B. Breyfogle, Abby Schrader and Willard Sunderland (eds), Peopling the Russian Periphery: Borderland Colonization in Eurasian history (London, Routledge, 2007).
- Etkind, Alexander (2013). Internal Colonization: Russia's Imperial Experience. John Wiley & Sons. ISBN 978-0745673547. Pristupljeno 24. 4. 2014.
- Forsyth, James (1994). A History of the Peoples of Siberia: Russia's North Asian Colony 1581–1990 (illustrated, reprint, revised izd.). Cambridge University Press. ISBN 978-0521477710. Pristupljeno 24. 4. 2014.
- James Forsyth, A History of the Peoples of Siberia: Russia's North Asian Colony, 1581–1990 (Cambridge, Cambridge University Press, 1994).
- Jack, Zachary Michael, ur. (2008). Inside the Ropes: Sportswriters Get Their Game On. U of Nebraska Press. ISBN 978-0803219076. Pristupljeno 24. 4. 2014.
- Kropotkin, Peter Alexeivitch; Bealby, John Thomas (1911). „Siberia”. Ur.: Chisholm, Hugh. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 25 (11 izd.). Cambridge University Press. str. 10—18.
- Steven G. Marks, Road to Power: The Trans-Siberian Railroad and the Colonization of Asian Russia, 1850–1917 (London, I.B. Tauris, 1991).
- Mote, Victor L. (1998). Siberia: Worlds Apart. Westview series on the post-Soviet republics (illustrated izd.). Westview Press. ISBN 978-0813312989. Pristupljeno 24. 4. 2014.
- Igor V. Naumov, The History of Siberia. Edited by David Collins (London, Routledge, 2009) (Routledge Studies in the History of Russia and Eastern Europe).
- Stephan, John J. (1996). The Russian Far East: A History (illustrated, reprint izd.). Stanford University Press. ISBN 978-0804727013. Pristupljeno 24. 4. 2014.
- Pesterev, V. (2015). Siberian frontier: the territory of fear. Royal Geographical Society (with IBG), London.
- Wood, Alan (2011). Russia's Frozen Frontier: A History of Siberia and the Russian Far East 1581 – 1991 (illustrated izd.). A&C Black. ISBN 978-0340971246. Pristupljeno 24. 4. 2014.
- Alan Wood (ed.), The History of Siberia: From Russian Conquest to Revolution (London, Routledge, 1991).
- Condé Nast's Traveler, Volume 36. Condé Nast Publications. 2001. Pristupljeno 24. 4. 2014.
- Yearbook. Contributor International Work Group for Indigenous Affairs. International Work Group for Indigenous Affairs. 1992. Pristupljeno 24. 4. 2014.
- „Arctic Oscillation and Polar Vortex Analysis and Forecasts”. Atmospheric and Environmental Research, Verisk Analytics. Pristupljeno 20. 5. 2018.
- Haywood, A. J. (2010). Siberia: A Cultural History (na jeziku: engleski). Oxford University Press. ISBN 9780199754182.
- „VPN-2010”. Perepis-2010.ru (na jeziku: ruski). Arhivirano iz originala 2012-01-18. g. Pristupljeno 2016-04-03.
- „VPN-2010”. Gks.ru (na jeziku: ruski). Arhivirano iz originala 15. 3. 2013. g. Pristupljeno 2016-04-03.
- Pankova, Svetlana; Simpson, St John (21. 1. 2021). Masters of the Steppe: The Impact of the Scythians and Later Nomad Societies of Eurasia: Proceedings of a conference held at the British Museum, 27–29 October 2017 (na jeziku: engleski). Archaeopress Publishing Ltd. str. 218—219. ISBN 978-1-78969-648-6. „Inv. nr.Si. 1727- 1/69, 1/70”
- Francfort, Henri-Paul (1. 1. 2020). „Sur quelques vestiges et indices nouveaux de l'hellénisme dans les arts entre la Bactriane et le Gandhāra (130 av. J.-C.-100 apr. J.-C. environ)”
. Journal des Savants (na jeziku: engleski): 37. - Ollermann, Hans (22. 8. 2019). „Belt Plaque with a Bear Hunt. From Russia (Siberia). Gold. 220-180 B.C. The State Hermitage Museum, St. Petersburg, Russia”.
- „Yellowstone's Super Sister”. Arhivirano iz originala 14. 3. 2005. g. Pristupljeno 17. 4. 2010. „[...] the Siberian Traps is the prime suspect in wiping out 90 percent of all living species 251 million years ago – the most severe extinction event in Earth's history.”
- Benton, M. J. (2005). When Life Nearly Died: The Greatest Mass Extinction of All Time. Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-28573-2.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- NASA Images: West Siberian Plain
- Topography and Drainage of Russia
- Peatlands of the World: Russia — Siberia Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. septembar 2006)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
