Istorija i razvoj Ibarskih rudnika
Istorija i razvoj Ibarskih ridnika započinje drugom polovinom 19. veka, kada dolazi do početka eksploatacije kamenog uglja za ogrev, industriju, a posebno za potrebe železnice.
| Ibarski rudnici | |
|---|---|
| Rudarska kompanija | |
| Sedište | Baljevac, Raška, Srbija |
| Proizvodi | Kameni ugalj, borni minerali |
| Vlasnik | JP PEU "Resavica" |
| Veb-sajt | http://www.jppeu.rs/ |
Otkrivanje ležišta i počeci radova[uredi | uredi izvor]
Prilikom probijanja puta kroz Ibarsku dolinu od 1882. do 1885. godine, grupa radnika u Baljevcu, prolazeći kroz Jarandolski potok, naišla je na grumenje uglja.[1]
Godine 1881. S. Grujić ispituje rudna ležišta na Goliji i Kopaoniku. Tokom ovih istraživanja, seljaci iz obližnjih sela misleći da će eksploatacija uglja i njegova prerada uništiti njihova polja i osiromašiti ih u poljoprivrednoj proizvodnji, počinju fizički da se suprotstavljaju istraživanju. Nosilac prava u to vreme bio je Mihajlo Čebinac, kamenorezac iz Kraljeva, poznat pod imenom "Industrijalac".
Radove je 1904. nastavio izvestan "Gildermajstor", koji su nadzirale vlasti iz Beograda. Nakon dve godine radove u Jarandolu kontroliše inženjer J. Milojković. Na osnovu njegovih izveštaja saznajemo da Aleksandar Ćirković i Milan i Pavlović iz Beograda (koji su to pravo stekli 1905-1906) imaju prava da istražuju Jarandolski sliv.[1] Oni su prvi primetili ekonomsku produktivnost i vrednost Baljevačkog rdnika, pa su uspeli da steknu pravo da ga iskoriste kao i da se uključe u druge istraživačke aktivnosti.
Međutim, rad je bio primitivan. Bilo je malo radnika koji su sebi mogli priuštiti radno odelo, već su dolazili da rade u tradicionalnim nošnjama.
Ugalj se rabadžiskim kolima ili kiridžijskim karavanima prevozio do železničke uprave u Kraljevu i topionice u Kragujevcu, kao i do drugih kupaca u Kraljevu i šire.
Ubrzo je postalo jasno da ovakav posao a naručito spor i dugi transport ne vodi ničemu. Došlo je do pada proizvodnje i odustajanja od velikih iskopavanja, jer takvi radovi povećavaju troškove i ugrožavaju profitabilnost proizvodnje.
Privilegija za upravljanje ovim terenom pod imenom Ibar, koji je pripadao Studeničkom srezu i obuhvatao sela Čerenje, Biniće, Boroviće, Bela stenu, Baljevac, Korlaće, Pobrđe, Lukovo, Jarando, Lučice, Progorelica, Tadenje i Ušće; to jest, površinu od 2.700.000 kvadratnih metara, pripala je rudarskoj kompaniji Milana Savića i sinova, koji su već bili vlasnici rudnika Bogovina. Upravljanje ovim rudnicima, Jarandom i Ušćem, preuzeo je sin Milana Savića, Svetozar.
Način rada[uredi | uredi izvor]
Od kraja 19. do druge polovine 20. veka tehnologija vađenja uglja u rudnicima Jadrando i Ušće bila je podzemna i odvijala se na primitivan način.[1] Otkopani ugalj se trošio za potrebe stanovništva, trgovaca, zanatlija, dućandžija, kafedžija i kovača. Drugim rečima, kopanje i pravljenje malih i velikih rupa u zemlji, trajalo je sve do 20. veka, kada je firma Ćirković iz Beograda donela rudarsko oruđe, krampove (kilavice - kako ga i sadašnji rudari Ibarskih rudnika zovu), primitivne ručne bušilice i slično.
Razvoj proizvodnje[uredi | uredi izvor]
Milan Savić je 1924. godine pronašao ostatke prethodnih pokušaja pretrage i iskopavanja kojima su izgrađeni koloseci širine od 60 cm.
Od 1925. do 1940. godine proizvodnja u jamama Jarando i Ušće iznosi 892.236 tona kamenog uglja.[1]
Eksploatacija uglja vršili su rudari poraklom iz Like, Korduna, Dalmacije a najviše ih je bilo iz Vranja. Bilo je i 50 rudara iz okoline Baljevca, seljaka koji su radili po 12 sati dnevno. Savić je rad počeo prvi sa 12 rudara koje je sam doveo. Oni su bili ti koji su prvi upalili karabitne lampe i suočili se sa Jarandolskim ugljem.
Sem podzemnog postojao je i površinski kop, uz Jarandolski potok, na kome se vadio kvalitetniji kameni ugalj koji je za kovače bio nezamenjljiv.
Uporedo sa ovim otkopavanjem uglja, Savić sprovodi istraživanje na prostoru Baljevca i Ušća komisijom koju su sačinjavali profesori i geolozi.
Pred sami Drugi svetski rat mađarski geolog A. Žigvanda podneo je pozitivan izveštaj o ovome.
Savić je najviše uložio u rudnik od 1923. do 1931. godine, sagradivši stanove, radionice, dve elektrane (jedna u Baljevcu, a druga manja u Ušću sa dva parna kotla od po 30 konja, jedan parni motor od 60 konja koji pokreće generator).[1] Električna energija koja se dobijala bila je korišćena za brži i lakši rad u rudnicima, rad pumpi za vađenje vode, pokretanje motora u radionici, osvetljenje rudničkih zgrada itd.
Glavni problem ovih Rudnika predstavlja prevoz koji se do tada obavlja i volovskim zapregama i konjskim vučom. Prevoz od Ušća do Kraljeva košta 250 a od Baljevca do Kraljeva 300 dinara po toni. Radi jeftinijeg transporta pokušan je prevoz uglja splavovima, ali zbog brojnih tesnaca u dolini Ibra transport su ometale ogromne stene pa splavovi nisu mogli nesmetano da se kreću.
1927. godine Savić u Baljevac dovozi dva kamiona za transport uglja.[1] Kupovinom kamiona nije postignuta niža cena transporta, jer su kamioni bili veoma sportovi i prolazili 30 do 40 km na sat. Ovaj problem je rešen izgradnjom pruge Kosovska Mitrovica-Raška-Kraljevo 1931. godine.
Bez obzira na sve rudnik je počeo da zapada u krizu. Ostali rudnici su ponudili daleko jeftiniji ugalj što Ibarski rudnici nisu mogli da postignu.
1928. godine "Milan Savić i sinovi" sklapaju ugovor sa francuskim kompanijom "Peneroja" koja je dala novac za modernizaciju i saniranje prilika koje su nastale u rudniku. A za to vreme "Milan Savić i sinovi" i "Peneroja" poslužuju zajedno, kako bi ovaj dug bio lako isplaćen.[1]
Novac koji je investiran nije pravilno iskorišćen, te je firma upala u još veće poteškoće. Rudari su počeli da primaju ispod 50% prosečne zarade a to je dovelo u pitanje njihove porodice, jer su rudari imali i po petoro-šestoro dece i živeli većinom samo od zarade u rudniku.
1929. godine nastupio je prvi štrajk kada su rudari dobili osmočasovno radno vreme u tri smene. Osim toga dobijeno je socijalno osiguranje i radnički staž. Godišnji odmor nisu imali.[1]
Od 1924. do avgusta 1934. godine rudničke plate su iznosile: kopač rude u jami 22 dinara, pomoćnik kopača 20 dinara, vozač rude kroz otkopni tunel 20 dinara.
Dovedeni u nezgodnu situaciju, rudari traže povećanje nadnica, podizanje radničkih stanova, podizanje portirnice za raspored radnika za rad, jer su vreme za prozivke stojali napolju. Po izlasku iz jame prljavi od ugljne prašine i znojavi od rada nisu imali gde da se okupaju, pa su tražili da se podignu kupatila. Sem toga zahtevali su i igradnju lekarske ambulante.
Bolovali su od različitih bolesti a posebno od povreda tokom rada, pa je zato stalno prisustvo lekara bilo neophodno.
Novac od francuske kompanije "Peneroja" nije korišćen u predviđene svrhe. Zbog siromaštva, rudari se počinju zaduživati od raznih trgovaca, vlasnika kafića, bogatih seljaka, u nadi da će situacija u rudniku biti bolja i da će moći otplatiti dug, a osim toga počinju kasniti na posao jer ostaju na vlastitom ili tuđem imanju radeći danonoćno kako bi se prehranili. Za to vreme Savić je bio izvan rudnika a dug prema "Peneroji" je rastao sa kamatom.
Dolazi do izbijanja štrajka 1929. godine, kada je Savić delimično isplatio plate radnicima.[1]
Godine 1930. u Jarandolu započinje sa radom razdvajanje uglja u 6 klasa krupnoće.
Dana 24. jula 1934. otpočet je još jedan štrajk, koji su rudari rudnika Jarando, organizovali bez spoljne pomoći okupvši se pred upravnom zgradom da zahtevaju zaostale zarade za poslednje tri godine. Nažalost, rukovodstvo rudnika je odbilo zahteve radnika. Rudari odlaze u Rašku, gde traže pomoć okružnog suda. Vesti o štrajku stigle su do Ministarstva šumarstva i ruda, kao i do Privredne komore u Beogradu. Odlukom ministarstva odlučeno je da se u rudnik uvede komesarska uprava. Na čelu uprave bio je Dobrivoje Krstić, diplomirani inženjer, a Josip Suhlia je preuzeo rudničku blgajnu. Time je delimično rešeno pitanje rudara.
U narednom periodu, zbog krize koja je vladala, cene prehrambenih proizvoda i stanarina su rasle, a plate zaposlenih su ostale iste. Radnici su zahtevali poboljšanje uslova rada, izgradnju radničkih stanova i povećanje dnevnica.
Komisijsak uprava nije mogla da ispuni ovaj zahtev, pa su zato 1. februara 1937. radnici odlučili da otpočnu štrajk.
Prva smena je otpočela štrajk odlaskom u jamu gde je sačekala drugu smenu koja joj se pridružila. Potom u štrajk stupa i treća smena, koja se pridružila štrajku, ali je ostala ispred jame. U štrajku je bilo oko 760 rudara. Radnička organizacija iz Kosovske Mitrovice uskočila je kako bi im pomogla, šaljući novac, a zatim i drugu pomoć, svojim kolegama kako bi istrajali u borbi. Ponekad su im kroz rudničke otvore dodavali hranu, ali uprkos tome, život u jami je bio nepodnošljiv.[1] Štrajkači su odlučili da ne napuštaju jamu sve dok se ne ispune svi njihovi uslovi. Sedmi dan od početka štrajka, predstavnici Radničke komore Vojislav Veličković, Milorad Belić, Milenko Novaković i Ivan Perko, predsednik sindikalne podružnice u Baljevcu, dolaze u Baljevac, kao i predsednik Ministarstva šuma i ruda.
Rukovodstvo rudnika se obavezalo da će svima povećati platu za 4 dinara i unaprediti 10 pomoćnika, kao i da će podići kupatilo i svake godine u budžet za stanove radnika unositi po 12.000 dinara.
Rudari nisu bili zadovoljni ovim uslovima, već su zahtevali da se ispune svi njihovi zahtevi.
Ostavši u jami počinju da oboljevaju. U nesvesnom stanju iz jame su izvučena 4 rudara. Bilo je i teško bolesnih ljudi kojima je bila potrebna lekarska pomoć i nega.
Radnici su razmišljali da li da ostanu u jami, kako bi stvorili rudarsku grobnicu u njoj, ili će izaći iz jame i tražiti ostvarivanje svojih prava pred zakonom.
Posle 20 dana tamničenja i gladi, rudari su izašli napolje. Na izlazu iz jame dočekali su ih žandarmi, a na oglasnoj tabli i odluka inženjera Krstića o zatvaranju rudnika, koja je već bila izvršena kao i odluka o otpuštanju svih rudara sa posla.[1] Nakon saslušanja žandarmi su razdvojili radničko rukovodstvo iz Baljevca i sproveli ih u Rašku. Njima su se pridružili hrabriji rudari koji su želeli da podele svoju sudbinu sa njima.
Tokom drugog saslušanja, rudarima je naređeno da se vrate u svoje mesto, da posao u rudniku više nemaju i da ga više nikada ne mogu dobiti. Otpušteni rudari su mahom prvi stupili u štrajk, istovremeno profesionalni i veoma sposobni za svoj posao. Spisak ovih rudara prosleđen je svim rudnicima u zemlji, u kome je zapisano da su rudari bili štetni za rudarski kolektiv i uz preporuku da se ne primaju na posao.
Nakon primanja rudnika od komesarske uprave, Svetozar Savić je nastavio sa radom. Radna mesta bivših rudara zauzeli su seljaci iz okolnih sela, koji su prethodno morali da daju izjavu da će biti poslušni i disciplinovani.
Istraživanja su nastavljena 1940. do 10. marta 1941. g. u rudnicima tadašnjih opština: Banjska, Biljanovac, Plana, Piskanja, Ušće i Beoca kao i celokupnog Studeničkog sreza i Zetske banovine. Istraživački rudarski radovi izvedeni su i u Pavličkoj opštini u selima Badnju i Radoševiću, u opštini Piskanja u selima Kremiću i Korlaću i u Banjskoj opštini u selu Veležu.[1]
U selu Kremiću radiluo se na otkrivanju ležišta bakarne rude, u selu Badnju na olovno-cinkanoj, u selu Radošević na rudi mangana, u selu Velež na srebrno-bakarnoj i u Korlaću na azbestu i bakarnoj rudi.
U rudniku Ušće je bilo planirano izgraditi koksare sa 18 vertikalnih peći kapaciteta 100 tona, međutim zbog Drugog svetskog rata to nije učinjeno.
Ibarski rudnici u vreme rata 1941 - 1945[uredi | uredi izvor]
U prvim danima rata područje Ibarskih rudnika bilo je centar sukoba. Krajem decembra 1941. g. Savić je otvorio rudnik, ali u manjem obimu proizvodnje. Zapošljava izbeglice koje su došle sa prostora Kosova i stare Raške i tamo se zaustavile bežeći od neprijatelja. Tu su se na neki način štitili od ljudi koji su ih progonili i želeli da ih odvezu u nemačke logore. U tim danima je u Ibarskim rudnicima bilo 796 radnika.[1]
Rudnik je tokom okupacije bio obezbeđen od strane "belogardejaca". Povremeno su Nemci i Bugari obilazili rudnik. Nije bilo povećanja obima proizvodnje uglja, već on je bila upola manja nego pre rata.
Bilo je i onih koji su se borili protiv okupatora, tako da čim bi se u rudniku pojavila čak i mala vatra, oni bi zaziđivali taj deo jame i proglasili je opasnom. Na isti način, kada se pojavi voda, pomagali vodi da prodre u prostorije rudnika kako bi sačuvali najbolje slojeve uglja.[1] To su radili rudari koji su se isticali u sabotažama i posle izvršenog zadatka morali da napuste rudnik.
Nemačka komanda je 1943. g. naredila da se pronađu rudari koji su pobegli i dovedu na posao. Ako ih nema kod kuće, da se pošalje neko iz njihovih porodica ili da se celo selo kazni za to. Uprkos tome, 1944. godine rudnik je pronađen poplavljen vodom, razrušenih prostorija, uništenom rudarskom opremom i alatima, što pokazuje da tokom rata od rudnika nisu imali koristi ni neprijatelji ni njegov vlasnik.
Nad Ibarskim ridnicima nisu vršene represije zbog sabotaža, jer su pre i tokom rata ovde radili nemački rudari, koji su se krajem rata pridružili partizanima.
Obnova i ponovni početak rada rudnika[uredi | uredi izvor]
Počinje stvaranje narodne vlade i pripajanje državnom sektoru. Rudnik Jarando počeo je 2. februara 1945. g. sa 119 rudara, a rudnik Ušće sa samo 21 radnikom.
Prvi geolog koji je obradio ovaj basen bio je Žika Đorđević-Ćumur, koji je dao prvi pregled rezervi kamenog uglja.
Od 1949. do 1951. g. na terenu rudnina Ušće načinjeno je 29 bušotina. U 25 bušotina je pronađen ugalj a u 4 je presečen ugljeni sloj. Dubina bušotina je iznosila od 100 do 150 m.[1]
Bušenje je dokazalo da postoje rezerve od najmanje 5 miliona tona uglja. Analize uglja su pokazale da su od 32 rudnika uglja u Jugoslaviji, Ibarski rudnici na petom mestu po kvalitetu sirovine.
| Jarando | |||
| Kategorija: | A | B | C1 |
| Količina u tonama: | 995.900 | 3.592.100 | 961.800 |
| Ukupno: | 5.549.800 t | ||
| Ušće | |||
| Kategorija: | A | B | C1 |
| Količina u tonama: | 1.057.500 | 3.431.000 | 853.000 |
| Ukupno: | 5.341.500 t | ||
Donesena je odluka o rekonstrukciji i proširenju Rudnika od 1957. do 1961.g. Jarando i Ušće dobili su još nekoliko jama, od kojih su najvažniji potkop Baljevac u Baljevcu i potkop Studenica u Ušću. U obe uprave izgrađeni su svi prateći objekti rudnika sa kupatilom i garderobom, a nabavljene su i mašine za mehanizovani iskop i transport. Izgrađeni pristupni putevi i saobraćajnice. U Ušću su izgrađene transformatorske stanice i dalekovodi.
Došlo je do naglog skoka u proizvodnji i zapošljavanju novih stručnjaka. Proces iskopavanja je često ubrzavan da bi se ispunili zahtevi tržišta. Godine 1959. g. proizvodnja uglja je prebačena u odnosu na plan rudnika.
| Godina | „Jarando“
t |
„Ušće“
t |
Ukupno
t |
Komercijalni ugalj
t |
| 1925. | 2.816 | |||
| 1926. | 8.238 | |||
| 1927. | 4.636 | |||
| 1928. | - | |||
| 1929. | 2.000 | |||
| 1930. | 11.450 | |||
| 1931. | 37.084 | |||
| 1932. | 55.731 | |||
| 1933. | 60.000 | |||
| 1934. | 64.165 | |||
| 1935. | 74.090 | |||
| 1936. | 88.000 | |||
| 1937 | 96.513 | |||
| 1938 | 124.502 | |||
| 1939. | 140.801 | |||
| 1940. | 122.237 | |||
| 1941. | 50.408 | |||
| 1942. | 20.000 | |||
| 1943. | 40.440 | |||
| 1944. | 13.697 | |||
| 1945. | 25.000 | |||
| 1946. | 53.473 | |||
| 1947. | 79.961 | |||
| 1948. | 106.241 | |||
| 1949. | 131.650 | |||
| 1950. | 116.615 | |||
| 1951. | 110.122 | |||
| 1952. | 79.286 | |||
| 1953. | 65.232 | |||
| 1954. | 48.418 | 23.801 | 72.219 | |
| 1955. | 55.443 | 30.638 | 86.081 | |
| 1956. | 66.906 | 36.708 | 103.614 | |
| 1957. | 61.427 | 44.062 | 105.489 | |
| 1958. | 54.171 | 55.254 | 109.425 | |
| 1959. | 72.116 | 76.815 | 148.931 | |
| 1960. | 90.150 | 95.365 | 185.515 | |
| 1961. | 86.063 | 83.162 | 169.225 | |
| 1962. | 73.131 | 51.668 | 124,799 | |
| 1963. | 88.834 | 88.476 | 177.310 | |
| 1964. | 106.489 | 133.906 | 240.395 | 192.002 |
| 1965. | 128.505 | 85.476 | 213.981 | 168.593 |
| 1966. | 133.067 | 108.426 | 241.493 | 165.076 |
| 1967. | 110.292 | 101.998 | 212.290 | 143.276 |
| 1968. | 128.154 | 126.656 | 254.810 | 192.398 |
| 1969. | 123.459 | 128.484 | 251.943 | 251.943 |
| 1970. | 125.790 | 125.138 | 250.928 | 181.004 |
| 1971. | 125.647 | 132.932 | 258.579 | 184.329 |
| 1972. | 129.593 | 119.289 | 248.882 | 160.420 |
| 1973. | 114.908 | 110.729 | 225.637 | 145.768 |
| 1974. | 118.974 | 107.302 | 226.276 | 181.130 |
| 1975. | 129.963 | 116.894 | 246.857 | 195.988 |
| 1976. | 127.892 | 122.920 | 250.812 | 197.280 |
| 1977. | 120.585 | 122.885 | 243.470 | 188.333 |
| 1978. | 97.077 | 121.664 | 218.741 | 142.291 |
| 1979. | 69.787 | 111.693 | 181.480 | 137.660 |
| 1980. | 47.841 | 100.738 | 148.579 | 106.659 |
| 1981. | 44.062 | 92.409 | 136.471 | 92.951 |
| 1982. | 46.013 | 88.707 | 134.720 | 104.075 |
| 1983. | 45.663 | 81.054 | 126.717 | 102.574 |
| 1984. | 50.259 | 79.934 | 130.193 | 111.497 |
| 1985. | 52.319 | 86.522 | 132.841 | 115.160 |
| 1986. | 50.264 | 81.314 | 131.578 | 107.863 |
| 1987. | 51.334 | 86.584 | 137.919 | 120.070 |
| 1988. | 55.216 | 77.128 | 132.344 | 113.861 |
| 1989. | 62.186 | 73.551 | 135.737 | 105.198 |
| Ukupno: | 8.180.669 | 3.836.313 | ||
Najveći potrošač kamenog uglja bile su Jugoslovenske železnice. Železnice su se često žalile na ugalj, jer je imao veliku količinu jalovine i prljavština. Zbog toga su Ibarski rudnici planirali hitno podizanje mokre separacije na bazi teške tekićine za oplemenjivanje uglja.[1]
Ispitivanja u Progoreličko-Tadenjskom basenu pokazala su da ovde postoji značajna količina uglja koja se nalazi na potezu Ušće-Baljevac, kuda već postoji žičara za transport uglja.
1961. godine, pored eksploatacije i prodaje uglja, Ibarski rudnici su svoju delatnost dopunjavali pružanjem tehničkih i tehnoloških usluga trećim licima, odnosno pružnju kovačkih, metalostrugarskih, mehaničarskih, automehaničarskih, elektromehaničkih, stolarskih, ugostiteljskih i transportnih usluga.
Tokom ovih godina u rudniku je vladao veliki optimizam, jer jerudnik svakim danom napredovao.
Počinje se sa izgrdnjom pogonskih zgrada u oba rudnika, kupatila, tehničkih magacina, radionica, skladišta eksploziva, skladišta kapisla i upaljača, nabavka akumulatorskih lokomotiva, akomulatorskih stanica, kompresorskih stanica, trafo stanica, izgradnja prilaznih puteva, magistralnih puteva, garaža za automobile, nabavka opreme za bušenje, transport i utovar, opreme za radionice itd.
1964. g. kreću poteškoće i obustave izgradnje pojedinih objekata, zbog primećenih grešaka u projektovanju i izgradnji.
Od privredno značajnih objekata počinje izgradnja žičare Ušće-Progorelica-Baljevac-Piskanja sa bunkerima u Ušću, Baljevacu i Piskanji.
1965.g. došlo je do potiskivanja uglja sa tržišta dolaskom naftnih derivata. Smanjenje potrošnje uglja u fabrikama, toplanama, termoelektranama i na železnici.
U tim godinama, pogon Ušće ostvaruje proizvodnju od 130.000 tona i prestiže u proizvodnji rudnik Jarando.[1]
Dana 10. januara 1965. godine u jami Ušće se dogodila katastrofa. 14 rudara je izgubilo život, kada je došlo do izbijanja požara prouzrokovanog ugljen-dioksidom.[1] Spasilačke jedinice iz rudnika Ušće, Jarando, Rembas, Aleksinac, Trepča i Kreka učestvovale su u pronalaženju rudara.
RO Ibarski rudnici[uredi | uredi izvor]
70-ih godina RO Ibarskih rudnika je bila organizovana po OOUR-ima.
- Rudnik "Jarando",
- Rudnik "Ušće",
- Separacija uglja i magneta "Dušan Jemuović",
- Transportna organizacija "Autobaljevac",
- "7. juli" fabrika građevinskog materijala i betona,
- Rudarsko-ugostiteljska i turistička organizacija "Rudar" - Baljevac.
Dva glavna OOUR-a bili su proizvođači uglja u rudnicima Jarando i Ušće.
Autobaljevac[uredi | uredi izvor]
Autobaljevac je osnovan kako bi vršio prevoz: uglja, kamenih agregata, peska, šljake, cementa, građevinskh materijala, odlaganje otpada, prevoz radnika i službenika, prevoz materijala, utovar i pretovar čvrste i rastresite robe, itd.
Vozila Autobaljevca razvozila su razne terete širom Jugoslavije. U vreme izgradnje preduzeća jedno putničko vozilo je mesečno prelazilo do 10.000 km.[1]
Dalji razvoj[uredi | uredi izvor]
U narednim godinama, zbog smanjenja rezervi uglja u Ibarskim rudnicima, Jarandu i Ušću, rudnik traži rešenje problema u preusmeravanju proizvodnje na neke druge mineralne sirovine ili otvaranja različitih fabrika.
Ispitivanja i iskopavanja metalnih i nemetalnih sirovina razmatrana su, uprkos brojnim postojećim noževima, nije započeta iskopavanje nijedne od ovih sirovina. Rešenje su našli u zajedničkoj poslovnoj saradnji sa drugim fabrikama u Jugoslaviji sa kojima su gradili fabrike.
Jedna od njih bila je fabrika bezalkalnih staklenih vlakana "Eteks"- Baljevac, zatim "Fabrika metalnih proizvoda"- Ušće, fabrika metalne stolarije "Secco"- Baljevac, fabrika odeće "Sloga"- Ušće. Ostale planirane fabrike nisu izgrađene.
1982. g. rudnik lignita "Bajovac" udružuje se sa rudarskom organizacijom Ibarski rudnici kao OOUR. Rudnik "Bajovac" nalazi se na teritoriji Kraljeva, na levoj obali Zapadne Morave, na potezu od Kraljeva ka Čačku.[1] Od svog otvaranja 1958. godine, on ne radi redovno iako predstavlja jedno od najvećih ležišta lignita u Srbiji.
Pored kamenog uglja, Ibarski rudnici su istraživali ležište mermera na prostoru Savova gde su identifikovane značajne količine atraktivnog studeničkog mermera.
Dolomitični mermer i dolomitski pesak istražen je na području Đakova, gde su pronađene velike količine tih sirovine.
U periodu od 1986. do 1992. godine u Pobrđu se istražuje ruda bornih minerala, gde je otkriveno da su rezerve veličine od 3 do 6 miliona tona, uz mogućnost povećanja na 7 do 10 miliona tona. Istraživanja su takođe pokazala da je ruda izavarenog kvaliteta.[1]
Inače, ova sirovina u svom elementarnom stanju ima veoma raznoliku primenu u granama industrije, npr. u proizvodnji stakla, tvrdih legura za avione i svemirske letelice, u hemijskoj industriji, elektro industriji, proiѕvodnji đubriva i sl.
Imajući u vidu tako raznolik potencijal prirodnih mineralnih sirovina, nema sumnje da Ibarski rudnici imaju vrlo velike razvojne mogućnosti. Za sada, prema nekim podacima, bornim mineralima raspolažu samo SAD, Turska, Rusija i Kina.[1]
Ibarski rudnici danas[uredi | uredi izvor]
Krajem 90-tih godina XIX i početkom dvadesetog veka, zbog ratnih i političkih događanja, dolazi do zatvaranja ili smanjenog obima rada OOUR-a koji su pripadali RO Ibarski rudnici.
Danas Ibarski rudnici pripadaju "Javnom preduzeđu za podzemnu eksploataciju uglja Resavica", u okviru koga vrše iskovavanja kamenog uglja u jami Jarando i u Tadenjsko-Progoreličkom ležištu. Sem uglja, vrše i eksploataciju bornih minerala iz jame Pobrđe.
Težnja Ibarskih rudnika je da u narednom periodu započnu iskopavanje ležišta dolomita u Đakovu, kao i ponovno otvaranje rudnika lignita Bajovac.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Istorija srpskog rudarstva
- Rudarstvo u srednjovekovnoj Srbiji
- Rudarski gradovi u Srbiji
- Rudarsko-geološki fakultet Univerziteta u Beogradu
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Đorđević, Tihomir (1994). Ibarski rudnici kamenog uglja 1924-1994. Baljevac: IBARSKI RUDNICI KAMENOG UGLjA.