Marijel Franko

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Marijel Franko
Marijel Franko
Lični podaci
Datum rođenja(1979-07-27)27. jul 1979.
Mesto rođenjaRio de Žaneiro, Brazil
Datum smrti14. mart 2018.(2018-03-14) (38 god.)
Mesto smrtiRio de Žaneiro, Brazil
Uzrok smrtiubijena u atentatu
UniverzitetPapski katolički univerzitet u Rio de Žaneiru i Federalni univerzitet Fluminense
Zanimanjepolitičarka
Porodica
PartnerMonika Benisio 2004-2018
Deca1
Politička karijera
Politička
stranka		Partija socijalizma i slobode
Poslanik u Gradskoj skupštini
1. januara 2017 — 14. marta 2018.
Zvanični veb-sajt
mariellefranco.com.br

Marijel Franko (port. Marielle Francisco da Silva; IPA: maɾiˈɛli ˈfɾɐ̃ku; Mareo, Rio de Žaneiro 27. juli1979[1] – Rio de Žaneiro 14. mart 2018) bila je brazilska političarka, feministkinja i aktivistkinja za ljudska prava i socijalista.[2] Nakon što je stekla masterirala javnu upravu na Federalnom univerzitetu Fluminense, od januara 2017. do svoje smrti bila je odbornik Gradske skupštine Rio de Žaneira (opštinska komora Rio de Žaneira) za Partiju socijalizma i slobode (PSOL).

Dana 14. marta 2018, dok su bili u automobilu nakon što je održala govora, Franko i njen vozač su upucani više puta[3] i ubijeni od strane dvojice[4] ubica iz drugog vozila, severno od Rio de Žaneira.[3] Franko je bila otvoreni kritičar policijske brutalnosti i ubistava, kao i savezne intervencije[a] brazilskog predsednika Mišela Temera u februaru 2018. u državi Rio de Žaneiro kada je angažovana vojska u policijskim operacijama.[5][3][4] Često je optuživala i vojnu policiju za ubistva nevinih ljudi u najsiromašnijim zajednicama.[6] U martu 2019. godine, dva bivša policajca su uhapšena i optužena za ubistvo Marijel Franko.[7]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rani život[uredi | uredi izvor]

Marijel Franko, ćerka Marinete i Antonija Fransiska da Silva Neta, rodila u kompleksu de Mare, skupu favela smeštenih u severnoj zoni Rija de Žaneira.[6] U Mareu je Franko provela najveći deo svog života. Da bi pomogla svoju porodicu počela je da radi 1990. kada je imala samo 11 godina.[1][8] Neko vreme sarađivala je sa Furação 2000, diskografskom kućom koja se bavila fank muzikom i nastupima. Svoju ćerku rodila je 1998. godine kada je imala 19 godina.[1][9] Samostalno je odgajala svoju ćerku, bez očeve pomoći, i radila je kao vaspitačica u vrtiću.[10][11] Marijel, koja se tokom svoje karijere borila za prava LGBT osoba, 2004. godine započinje ljubavnu vezu sa Monikom Benisio. Par je 2017. godine odlučio da se preseli u naselje Tižuka, zajedno sa Lujarom, Marijelinom ćerkom. Njihovo vjenčanje bilo je planirano krajem 2018. godine.[12]

Obrazovanje[uredi | uredi izvor]

Preduniverzitetske studije započinje 2000. godine.[10] Godine 1998. lična tragedija je obeležila Marijelin život: jedna od njenih najboljih drugarica je umrla nakon što ju je pogodio zalutali metak u okršaju između policije i dilera u Mareu. Podstaknuta bolom, mlada Marijel je odlučila da se uključi u borbu za ljudska prava.[1][9] Kao stipendistkinja fondacije ProUni, (Progran Univerzitet za sve!) upisala je 2002. godine društvene nauke na Papskom katoličkom univerzitet u Rio de Žaneiru, ali i dalje nastavlja da radi.[6][9][11] Akademsku karijeru nastavila je na Federalnom univerzitetu Fluminense gde je magistrirala javnu upravu.[13] Njena magistarska teza UPP[b]: svođenje favele na tri slova odnosi se na program za sprovođenje zakona za ponovno preuzimanje kontrole nad favelama u Riju od bandi.[14][15]

Politička karijera[uredi | uredi izvor]

Marijel Franko 2016. godine

Počevši od 2007. godine, Franko je radila kao konsultantkinja zakongresmena države Rio de Žaneiro, Marsela Freša, a bila je i koordinatorka Odbora državnog zakonodavstva za odbranu ljudskih prava i građana u okviru skupštine Ria de Žaneira.[16][14] Takođe je radila za organizacije civilnog sektora, uključujući Brazilsku fondaciju i Centar za solidarne akcije Marea.[17] Za mjesto u gradskoj skupštini Ria da Žaneira kandidovala se na opštinskim izborima 2016.[18] Kao afro-brazilka i samohrana majka postavila se kao predstavnica i braniteljka siromašnih ljudi iz favela.[19] Od 1500 kandidata, ona je bila peta po osvojenom broju glasova, osvojivši preko 46.500 hiljada glasova.[1][20] Kao član gradske skupštine borila se protiv rodno zasnovanog nasilja, za reproduktivna prava žena, i za prava stanovništva favela.[9] Predsedavala je Komisijom za odbranu prava žena i bila je deo četvoročlanog komiteta koji je nadgledao saveznu intervenciju u Rio de Žaneiru.[21][22] Radeći sa Lezbijskim frontom Rio de Žaneira, Franko je predstavila predlog zakona za osnivanje dana lezbijske vidljivosti u u Rio de Žaneiru u avgustu 2017. godine, ali predlog zakona nije prošao sa 19 protiv i 17 glasova za.[23]

Poslednji dani i atentat[uredi | uredi izvor]

Franko je na Tviteru, 13. marta 2018. progovorila protiv policijskog nasilja u Rio de Žaneiru: „Još jedno ubistvo mladića koje bi se moglo pripisati policiji. Mateus Melo je izlazio iz crkve kada je ubijen. Koliko će drugih morati da umre da bi se ovaj rat završio?".[24][25] Narednog dana prisustvovala je diskusiji "Mlade crnkinje koje pokreću strukture (vlasti)".[26] Dva sata nakon završetka diskusije, nju i njenog vozača Andreasa Pedra Gomeša, ubila su dvojica muškaraca iz drugog automobila. Atentatori su u njih ispalili devet hitaca od kojih su četiri pogodila Marijelu - tri u glavu, a jedan u vrat.[27] Njen portparol koji se nalazio na zadnjem sedištu je ranjen, ali je preživeo.[27][24]

Marselo Freš, član zakonodavne skupštine Rio de Žaneira iz PSOL-a koji je došao na lice mesta ubrzo nakon što je čuo za njeno ubistvo, utvrdio je da je Marijela bila meta napada. Prema policiji Rio de Žaneira, pravac devet hitaca podržava hipotezu da je Franko bila glavni cilj.[27] Meci koji su korišteni u atentatu su iz serije koju je kupila federalna policija u Braziliji 2006. godine.[28] Ministar javne bezbednosti Raul Jungman je kasnije rekao da su meci ukradeni iz skladišta pošte u Paraibi,[29] ali je ministarstvo naknadno povuklo ovo objašnjenje nakon što ga je Pošta javno demantovala.[30]

U januaru 2019, policija je uhapsila majora Ronalda Paula Alveša Pereiru i izdala potjernicu za bivšim kapetanom specijalnih snaga BOPE Adrijanom Magaljisom da Nobregom, koji su osumnjičeni za njeno ubistvo. Osumnjičeni su početkom 2000-tih bili u pratnji Flavija Bolsonara, sina predsjednika Brazila Žaira Bolsonara.[31] Nobregina supruga i majka su i dalje bile zaposlene u kancelariji Flavija Bolsonara 2018.[32]

U martu 2019, policija je uhapsila dvojicu osumnjičenih, bivših pripadnika vojne policije koji su navodno bili povezani sa osvetničkom paravojnom grupom, za ubistvo.[33] Pre hapšenja, obojica osumnjičenih su se slikali sa sadašnjim predsednikom Žairom Bolsonarom, a jedan od osumnjičenih je bio u njegovom komšiluku u luksuznom stambenom kompleksu u Riju.[34][35] Novembra 2019. godine, brojni brazilski mediji izvestili su da policija istražuje moguće veze drugog sina predsednika Bolsonara, Karlosa, sa slučajem.[36] Policija do danas nije identifikovala naručioce ubistva.

Reakcije na atentat[uredi | uredi izvor]

Protest zbog ubistva Marijel Franko ispred Gradske skupštine

Hiljade ljudi izašlo je na ulice u koordinisanim protestima širom Brazila. Na zidovima su ispisivali poruku "Bori se poput Marijele". Marijelina sestra Anijela se pridružila protestima u naselju gdje je napad izvršen. Njen prijatelj Marsel Frešo njeno ubistvo je nazvao zločinom protiv demokratije.[37] Amnesti internešnal i Hjuman rajts voč osudili su ubistvo Marijele Franko.[38][24] U Sjedinjenim američkim državama afroamerikanske feministice objavile su izjavu u kojoj odaju počast Marijeli kao "još jednoj mučenici" pokreta "Životi crnaca su važni".[39]

Novinar Glen Grinvald, čiji je suprug Dejvid Miranda bio blizak Marijelin prijatelj i kolega u skupštini grada,[40][41] naveo je ono što je nazvao „najvažnijim temama za pokrivanje“ u vezi sa Frankovo ubistvo kaže: "Njen nemilosrdni i hrabri aktivizam protiv najnezakonitijih policijskih bataljona, njeno protivljenje vojnoj intervenciji, i, što je najugroženije od svega, njena rastuća moć crne, gej žene iz favele koja ne želi da se pridruži brazilskoj strukturi moći, već da je sruši.[42] Dvostruko ubistvo Marijele i njenog vozača bilo je predmet osude širom političkog miljea u Brazilu. Svi predsednički kandidati u Brazilu tokom kampanje 2018. osudili su zločin, osim sadašnjeg predsednika Žaira Bolsonara, koji je više puta odbijao da komentariše slučaj;[43] njegova kampanja je tvrdila da bi njegovi stavovi o ovoj temi bili previše kontroverzni, uprkos tome što je njegova kampanja najviše eksploatisala upravo bezbednosna pitanja.[44]

Zavještanje[uredi | uredi izvor]

Radionica digitalne umetnosti održana je u Najrobiju u Keniji pod nazivom „Portreti Marijele: Stvaranje mostova između Kenije i Brazila“ sa mladim kenijskim umetnicima, a umetnička dela su bila izložena u Muzeju Mare u Rio de Žaneiru 10. novembra 2018.[45] Amnesti internešnal je uključio ime Marijel Franko u svoju globalnu kampanju "Pišite za prava", u pokušaju da osvetli hrabre žene koje su bile maltretirane, zatvorene, mučene ili čak i ubijeni zbog njihovog rada na ljudskim pravima.[46] Globoplej emitovao je dokumentarnu seriju pod nazivom "Marijel" 13. marta 2020. godine.[47] Verzija 19 antiksa, distribucije Linuksa zasnovane na Debijanu nazvana je po Marijeli Franko.[48]

Privatni život[uredi | uredi izvor]

Identifikovala se kao biseksualac. Franko je identifikovan kao biseksualac.[49][50] Sa svojom partnerkom Monikom Terezom Benisio i ćerkom Lujarom Santos živjela je u naselju Tižuka, gdje se preselila 2017. godine.[51][42] Njih dve su se upoznale na zajedničkom putovanju sa prijateljima kada je Monika imala 18, a Marijel 24 godine. U vezi su bile 13 godina, iako je veza često bila prekidana, zbog neprihvatanja od strane roditelja i prijatelja. U trenucima prekida Monika je održavala veze sa drugim ženama i muškarcima, a Marijel sa muškarcima.[50] Planirale su da se vjenčaju u septembru 2018.[52]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ odluka brazilske vlade da interveniše pri autonomiji države Rio de Žaneiro, sa ciljem regulacije interne bezbednosti; u akcijama federalne intervencije poginuli su mnogi stanovnici favela, kao i pripadnici policijskih snaga.
  2. ^ UPP – Unidade de Polícia Pacificadora - mirotvorne policijske jedinice čija je svrha uspostavljanje javne bezbednosti u problematičnim područjima, mahom favelama;

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d „Da Maré, vereadora fazia parte do 'bonde de intelectuais da favela'”. Folha de S.Paulo (na jeziku: portugalski). 2018-03-15. Pristupljeno 2022-08-25. 
  2. ^ Nast, Condé (2018-03-15). „Brazilian Activist Marielle Franco, Who Protested Police Violence, Has Been Assassinated”. Vogue (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-08-25. 
  3. ^ a b v „Brazil: Big rallies held after Rio politician is shot dead”. BBC News (na jeziku: engleski). 2018-03-16. Pristupljeno 2022-08-25. 
  4. ^ a b „Outspoken Rio councilwoman who fought for the marginalized is shot to death; thousands mourn”. Los Angeles Times (na jeziku: engleski). 2018-03-15. Pristupljeno 2022-08-25. 
  5. ^ „Analysis | Brazil’s federal intervention in Rio’s drug wars has an authoritarian feel — and could backfire”. Washington Post (na jeziku: engleski). ISSN 0190-8286. Pristupljeno 2022-08-25. 
  6. ^ a b v Nikolić, Tamara (2018-04-01). „Ko je bila Marijel Franko”. diz que diz (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  7. ^ „2 ex-cops arrested in killing of black Brazilian politician”. thestar.com (na jeziku: engleski). 2019-03-12. Pristupljeno 2022-08-25. 
  8. ^ „Anger in Brazil after prominent police critic is shot dead”. France 24 (na jeziku: engleski). 2018-03-15. Pristupljeno 2022-08-25. 
  9. ^ a b v g „Mulher, negra, favelada, Marielle Franco foi de 'cria da Maré' a símbolo de novas lutas políticas no Rio”. BBC News Brasil (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-25. 
  10. ^ a b Subjetiva, Revista (2018-03-16). „Entrevistamos Marielle Franco: mulher, negra, periférica e Vereadora do RJ — Mulheres na Política…”. Revista Subjetiva (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-08-25. 
  11. ^ a b Kaiser, Anna Jean (2018-03-16). „She Was Rio’s Biggest Hope. Then She Was Assassinated”. OZY (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 10. 08. 2022. g. Pristupljeno 2022-08-25. 
  12. ^ „Viúva de Marielle conta que vereadora estava despreocupada dias antes do assassinato - Brasil”. Estadão (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-25. 
  13. ^ „Da Maré, Marielle Franco chega à Câmara como a quinta mais votada”. O Globo (na jeziku: portugalski). 2016-10-04. Pristupljeno 2022-08-25. 
  14. ^ a b „Marielle Franco, Activist Against Brazil's Police Brutality, Assassinated in Rio”. www.vice.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-08-25. 
  15. ^ Franco, Marielle (2014). UPP – A REDUÇÃO DA FAVELA A TRÊS LETRAS: UMA ANÁLISE DA POLÍTICA DE SEGURANÇA PÚBLICA DO ESTADO DO RIO DE JANEIRO (PDF). 
  16. ^ Gouveia, Julianne (2016-11-23). „Entrevista: Marielle Franco”. ANF - Agência de Notícias das Favelas | (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  17. ^ „Favela Candidates Run for Office, Among 'City Council Members We Want' [VIDEO]”. RioOnWatch (na jeziku: engleski). 2016-09-22. Pristupljeno 2022-08-26. 
  18. ^ „Thousands march in Brazil after murder of activist councilwoman”. Reuters (na jeziku: engleski). 2018-03-15. Pristupljeno 2022-08-26. 
  19. ^ Pinheiro, Maria Morganti (2017-06-26). „Mãe, preta, favelada e vereadora: Marielle Franco”. Voz das Comunidades (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  20. ^ „Marielle Franco: Why my friend was a repository of hope and a voice for Brazil's voiceless, before her devastating assassination”. The Independent (na jeziku: engleski). 2018-03-17. Pristupljeno 2022-08-26. 
  21. ^ „Negra da Maré e socióloga, Marielle foi a 5ª vereadora mais votada do Rio | Rio de Janeiro | G1”. web.archive.org. 2018-03-15. Arhivirano iz originala 15. 03. 2018. g. Pristupljeno 2022-08-26. 
  22. ^ Betim, Felipe (2018-03-16). „Assassinato político de Marielle Franco reativa as ruas e desafia intervenção no Rio”. El País Brasil (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  23. ^ „Câmara do Rio de Janeiro rejeita projeto pela visibilidade lésbica”. Brasil de Fato - Rio de Janeiro (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  24. ^ a b v „Protests held across Brazil after Rio councillor shot dead”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2018-03-15. Pristupljeno 2022-08-26. 
  25. ^ „Marielle Franco @mariellefranco”. Twitter (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  26. ^ „Marielle era uma das 32 mulheres negras entre 811 vereadores eleitos em capitais brasileiras”. BBC News Brasil (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  27. ^ a b v „Direção dos tiros contra Marielle reforça hipótese de ataque premeditado - Brasil”. Estadão (na jeziku: portugalski). Arhivirano iz originala 26. 08. 2022. g. Pristupljeno 2022-08-26. 
  28. ^ „Marielle Franco: Brazil’s favelas mourn the death of a champion”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2018-03-18. Pristupljeno 2022-08-26. 
  29. ^ „Ammunition Which Killed Marielle Franco in Rio Stolen from Police”. The Rio Times (na jeziku: engleski). 2018-03-17. Pristupljeno 2022-08-26. 
  30. ^ „Ministério muda versão de Jungmann sobre roubo de munição usada em assassinato de Marielle”. noticias.uol.com.br (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  31. ^ „Suspects in Marielle Franco's Murder Have Ties to Bolsonaro Family”. www.vice.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  32. ^ „Mãe e esposa de suspeito de integrar milícia trabalharam no gabinete de Flávio Bolsonaro”. G1 (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  33. ^ „Marielle Franco murder: Two Rio ex-police officers held”. BBC News (na jeziku: engleski). 2019-03-12. Pristupljeno 2022-08-26. 
  34. ^ „Bolsonaro in spotlight after photo with Marielle Franco murder suspect surfaces”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2019-03-13. Pristupljeno 2022-08-26. 
  35. ^ „Jair Bolsonaro pictured with second accused in Marielle Franco murder case”. the Guardian (na jeziku: engleski). 2019-10-03. Pristupljeno 2022-08-26. 
  36. ^ „Polícia investiga possível participação de Carlos Bolsonaro no caso Marielle, diz rádio”. ISTOÉ Independente (na jeziku: portugalski). 2019-11-21. Pristupljeno 2022-08-26. 
  37. ^ „Hiljade Brazilaca na ulicama zbog smrti aktivistkinje”. N1 (na jeziku: srpski). 2018-04-15. Pristupljeno 2022-08-26. 
  38. ^ „Atos de protesto por Marielle Franco estão marcados em mais de 10 capitais”. web.archive.org. 2018-03-16. Arhivirano iz originala 16. 03. 2018. g. Pristupljeno 2022-08-26. 
  39. ^ „On the Imperative of Transnational Solidarity: A U.S. Black Feminist Statement on the Assassination of Marielle Franco”. The Black Scholar (na jeziku: engleski). 2018-03-23. Pristupljeno 2022-08-26. 
  40. ^ „BBC World Service - Newshour, Big rallies after Rio politician shot dead”. BBC (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  41. ^ „The Unflinching Courage of Rio’s Gay Crusader”. www.out.com (na jeziku: engleski). 2018-05-11. Pristupljeno 2022-08-26. 
  42. ^ a b GreenwaldMarch 19 2018, Glenn; P.m, 2:21. „Just as U.S. Media Does With MLK, Brazil’s Media Is Trying to Whitewash and Exploit Marielle Franco’s Political Radicalism”. The Intercept (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  43. ^ „Bolsonaro critica imprensa e se recusa novamente a comentar morte de Marielle”. O Globo (na jeziku: portugalski). 2018-03-20. Pristupljeno 2022-08-26. 
  44. ^ „Opinião de Bolsonaro sobre morte de Marielle seria polêmica demais, diz assessor”. Folha de S.Paulo (na jeziku: portugalski). 2018-03-15. Pristupljeno 2022-08-26. 
  45. ^ „Building Bridges Between Favelas in Kenya and Brazil Through ‘Artivism’ #MarielleLegacy | RioOnWatch”. web.archive.org. 2018-11-23. Arhivirano iz originala 23. 11. 2018. g. Pristupljeno 2022-08-26. 
  46. ^ „Amnesty International launches world’s biggest human rights campaign – Amnesty International USA”. web.archive.org. 2018-11-29. Arhivirano iz originala 29. 11. 2018. g. Pristupljeno 2022-08-26. 
  47. ^ „'Marielle - O Documentário' estreia no dia 13 de março no Globoplay”. G1 (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  48. ^ „antiX-19 isos available. – antiX Linux”. antixlinux.com. Pristupljeno 2022-08-26. 
  49. ^ „Os últimos momentos de Marielle Franco antes de ser morta com quatro tiros na cabeça”. G1 (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  50. ^ a b „Rejeição da família, pedido de casamento e luto: a história de amor interrompida de Marielle e Monica”. BBC News Brasil (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  51. ^ Dia, O. „Marielle, 'cria' do Parque Esperança | Rio de Janeiro | O Dia”. odia.ig.com.br (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-26. 
  52. ^ „Viúva de Marielle conta que vereadora estava despreocupada dias antes do assassinato - Brasil”. Estadão (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2022-08-26. 
Marijel Franko na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Маријел_Франко&oldid=27354550”