Menorka

Menorka

Menorka
Geografija
Lokacija	Sredozemno more
Koordinate	39° 58′ 01″ S; 4° 04′ 59″ I
Arhipelag	Balearska ostrva
Površina	695,7 km2
Visina	358 m
Administracija
ŠPA

Menorka (šp. Menorca, kat. Menorca; od latinskog Balearis Minor, kasnije Minorica „manje ostrvo") je jedno od Balearskih ostrva koje se nalazi u Sredozemnom moru i pripada Španiji. Ime je dobilo jer je manje od susednog ostrva Majorka. Menorka ima oko 88.000 stanovnika. Nalazi se na oko 39°47' do 40°00'N, 3°52' do 4°24'E. Najviša tačka, zvana El Toro ili Monte Toro, je na nadmorskoj visini od 358 m.

Istorija

Cales Coves (pećine)na Menorci. Ulazi u pećine su ručno klesani.

Ostrvo je poznato po velikom broju megalitskih kamenih spomenika: navetes, taules i talaiot, koji potvrđuju da je ostrvo bilo naseljeno u ranoj praistoriji.

Kraj Punskih ratova obeležen je piratstvom na zapadnom Mediteranu. Rimsko osvajanje Hispanije označilo je rast pomorske trgovine između Iberijskog i Apeninskog poluostrva. Pirati su iskoristili prednost Balearskih ostrva kao strateške tačke za napade na rimsku trgovinu, koristeći i Menorku i Majorku kao svoje baze. Kao odgovor, Rimljani su poslali vojsku na ostrva da bi ih onemogućili. Do 121. p. n. e. oba ostrva su osvojena, da bi kasnije bila pripojena provinciji Hispanija Citerior. Oktavijan Avgust je 13. p. n. e. reorganizovao provincijski sistem pa su Balearska ostrva postala deo kraljevske provincije Tarraconensis.

Pismo o preobraćanju Jevreja biskupa Severusa iz 5. veka govori o probraćanju jevrejske zajednice na ostrvu u vreme vandalskog osvajanja 418. Posle mavarskog osvajanja Iberijskog poluostrva, Menorka je pridodata Kordopskom halifatu 903. i dobila arabizovan naziv Manurka (arap. Manûrqa). Posle ponovnog hrišćanskog osvajanja Majorke, 1231, Menorka je ostala nezavisna islamska država, ali je morala da plaća danak kralju Đaumeu I od Aragona. Ostrvom je prvo vladao Abû 'Uthmân Sa'îd Hakam al Qurashi (1234–1282), a posle njegove smrti njegov sin Abû 'Umar ibn Sa'îd (1282—1287). Aragonska invazija pod kraljem Alfonsom III 17. januara 1287, proslavlja se kao nacionalni dan Menorke. Većina muslimanskog stanovništva je pretvorena u roblje i prodata na pijacama robova na Ibizi, Valensiji i Barseloni. Do 1344. ostrvo je bilo deo Kraljevine Majorka, aragonske vazalne države, kada je pripojena Aragonu, a potom i ujedinjenoj kraljevini Španiji. U 16. veku, turski pomorski napadi uništili su grad Maon, a potom i glavni grad, Sjudadelu.

Britanska Kraljevska mornarica je 1708, u vreme Rata za špansko nasleđe, osvojila Menorku, i ono je bilo u britanskoj vlasti. Pod guvernerom generala Ričarda Kejna, glavni grad se preselio u Maon, i u gradskoj luci je ustanovljena pomorska baza. Za vreme Sedmogodišnjeg rata Britanci nisu uspeli da se odupru francuskoj opsadi Menorke, 20. maja 1756. koji su uveli vanredno stanje i pogubili admirala Džona Binga. Ovo vojno angažovanje, Bitka za Majorku, označila je preokret u Sedmogodišnjem ratu na teritoriji Evrope. Uprkos poraza, Britanci su i dalje pružali otpor u Maonu, ali su konačno bili prinuđeni da kapituliraju pod časnim uslovima, uključujući slobodan povratak u Britaniju, juna iste godine. Sporazumom iz Pariza (1763), međutim, britanska vladavina je obnovljena, jer su Britanci i njihovi saveznici prevladali u ratu. Za vreme Američkog rata za nezavisnost, Britanci su ponovo poraženi od ujedinjenih francuskih i španskih snaga, koji su osvojili ostrvo posle dugotrajne opsade tvrđave St. Filip 5. februara, 1782. Britanci su još jednom osvojili Menorku 1798. za vreme Francuskih revolucionarnih ratova, ali je Sporazumom iz Amjena iz 1802. ona konačno prešla u španske ruke. Britansku uticaj još je vidljiv u lokalnoj arhitekturi na engleskim prozorima na zgradama.

Unutrašnjost Menorke

Za vreme Španskog građanskog rata, Menroka je ostala lojalna španskoj republikanskoj vladi, dok je ostatak Balearskih ostrva podržavao nacionaliste. Na ostrvu nije bilo borbi, izuzev italijanskog vazdušnog bombardovanja. Mnogi stanovnici Menorke su poginuli u neuspešnoj invaziji na Majorku. Posle pobede nacionalista 1939. britanska mornarica je pomagala u mirnom prenosu vlasti na Menorci i u evakuaciji nekih političkih izbeglica.

U oktobru 1993. Majorka je stavljena na listu Uneskoa kao rezervat biosfere.

U julu 2005, ostrvo je postalo 25. član Međunarodnog udruženja ostrvskih igara.

Jezik

Kala Galdana

Većina lokalnog stanovništva govori španski i dijalektom katalonskog zvanom Menorquí. Između menorkinskog i zvaničnog katalonskog, kao i kod većine balearskih dijalekata, najznačajnija razlika je u različitim rečima koje se koriste za „određeni član“, gde se u menorkinskom koristi "es" za muški i "sa" za ženski rod, katalonski koristi "el" i "la", oblik koji se istorijski upotrebljava duž „Divlje Obale“ (Costa Brava) u Kataloniji, odakle su Balearska ostrva nastanjena posle osvajanja Mavara. Menorquí ima i nešto engleskih pozajmica koje datiraju iz perioda britanske okupacije kao što su "grevi", "xumaquer", "boinder" ili "xoc" uzeto od "gravy", "shoemaker", "bow window" ili "chalk".

Hrana i piće

Britanski uticaj vidan je i u menorkanskom običaju pijenja džina, koji se za vreme lokalnih festes (praznika posvećenih gradskom svecu zaštitniku), ostrvljani mešaju s biter lemonom i to piće se zove popularno Pomada. Takođe je čuven tipični ostrvski sir, Formatge de Maó.

Opštine

Veći gradovi na ostrvu su Maon i Sjudadela. Ostrvo je administrativno podeljeno na sledeće opštine:

• Alaior
• Ciutadella raniji glavni grad Menorke
• Es Castell osnovali su ga Britanci pod nazivom Georgetown.
• Es Mercadal - Virtualna tura kroz Es Mercadal
  • Fornells, koja pripada opštini Es Mercadal. Poznata po svojoj supi od jastoga. - Virtualna tura kroz Fornells
• Es Migjorn Gran ili Es Mitjorn Gran rodni grad Joan Riudavets.
• Ferreries
• Maó, po nazivu ovog grada majonez je dobio naziv (katalonski Maó, Španski Mahón), postao je glavni grad zahvaljujući prirodnoj strateškoj luci.
  • Sant Climent koji pripada opštini Maó.
  • Llucmassanes malo seoce koje pripada opštini Maó.
• Sant Lluís osnovali su ga Francuzi.

Literatura

• Burns, Robert I. (1990). Muslims in the Thirteenth Century Realms of Aragon: Interaction and Reaction. pp. 67, In: Powell, J.M. (ed.) "Muslims under Latin Rule, 1100-1300". str. 57–102, Princeton University Press. ISBN 978-0-691-05586-2. 

Spoljašnje veze

• Fotografije Menorke
• Ostrvska vlada Menorke
• UNESCO's Minorca Biosphere Reserve