Omejadi
Omejadska ili Emevijska dinastija (661—750) je bila prva dinastija poslije četvorice kalifa, a njen prvi predstavnik Muavija je uveo pravo na prijesto putem nasljedstva (dinastijom) a ne putem izbora (šurom).
Emevije u Arabiji[uredi | uredi izvor]
Osnivanje dinastije[uredi | uredi izvor]
Nakon smrti kalife Alije na vlast je došao Muavija, sin Ebu-Sufijana i Hinde, zakletih neprijatelja islama sve do osvajanja Meke kada su i sami prihvatili ovu vjeru. Prvi je islamski vladar od kojeg se računa dinastija. Došao je na vlast prihvativši se kalifata kojeg je preuzeo posle atentata na kalifu Aliju. Kalifat se završava smrću kalife a Muavija je pred kraj svog života odlučio na svoje mjesto postaviti sina Jezida. Običaj je bio kalifu birati na šuri, skupu plemenskih predstavnika koji su svojim glasanjem donosili sve važnije odluke. Muavija nije ukinuo taj običaj ali je na razne načine nagovorio i/ili podmitio plemenske vođe da glasaju za njegovog sina. Jezid je prvi kalifa izabran na ovaj način. Dinastija Omejada je trajala 90 godina i brojala je 14 vladara.
Značaj[uredi | uredi izvor]
Ovo doba je zapamćeno po mnogo negativnih i pozitivnih događaja. Naziva se i krvavim dobom muslimana jer se na nepošten način dolazilo na vlast. Većina tih kalifa je živjela rasipnički, što se takođe kosi sa principima islama i praksom dotadašnjih kalifa.
Teritorijalno, Islamsko carstvo se značajno proširilo. Osvojeni su i dojelovi Evrope: Španija i dio Francuske (Lion i Bordo). Središte kalifata je premješteno iz Medine u Damask. Širili su arapsku kulturu na svim područjima novog islamskog carstva. Uveli su arapski novac i arapski jezik u svim novoosvojenim državama, i gradili džamije.
Primjetan je i uticaj Vizantije na vladare ovog doba. Ono što su preuzeli iz njihove kulture se prvenstveno ogleda u uvođenju lične garde, obavještajne službe i stroge vojne države. Izgradili su flotu. Organizaciju države su zasnovali na vizantijskim principima. Osnovali su prvu poštu na ovim područjima. Uveli su i sudstvo, ali jedino njihova presuda je bila važeća i konačna.
Omajadi u Španiji[uredi | uredi izvor]
Vladavina Omejada je završila dolaskom Abasida na vlast koji su tada odlučili smaknuti sve iz dinastije Omejada. Preživio je samo Abdurahman I sa svojim trinaestogodišnjim bratom. Njih dvojica i njihov oslobođeni rob Bedr su pet godina lutali po islamskom carstvu, dok nisu završili na isturenom španskom kraju ove imperije. Ni muslimani ovog podneblja nisu bili zainteresovani za abasidsku vlast, niti su ih Abasidi na to primoravali, što je Abdurahman O iskoristio. Poslao je Bedra da govori o uspostavljanju omejadske vlasti što su Španci i prihvatili. Pod upravom Abasida ostalo je Arapsko poluostrvo, Persija, Irak, Sirija, Džezira, Egipat i sjeverna Afrika, a pod vlašću Omejada bilo je Pirinejsko poluostrvo kojim su vladali od 756. do 1031. godine, a vlast nad i jednim dijelom muslimani su potpuno izgubili tek 1492.
Prijestonica omejadske države u Španiji bila je Kordoba. U ovo vrijeme Kordoba je značajno uznapredovala, ali ubrzo je došlo do nemira. Hrišćani koji su imali pravo udruživanja i života u vlastitim zajednicama počeli su zahtjevati odvajanje od muslimanskog carstva. S druge strane Španija dolazi na udar saveza hrišćanskih država i biva poražena u jednom od ratova protiv njih (1198—1216) Kordoba je osvojena 1232. Dio Španije oko Granade je ostao u muslimanskoj vlasti do 1492. Međutim, prvenstveno zbog borbe za vlast, 1486. počinje građanski rat. Kralj Ferdinand Katolički i kraljica Izabela Katolička su opkolili Granadu i tražili od muslimana da se predaju zaklevši se pri tome da neće rušiti džamije, vakufsku imovinu i poštovati običaje muslimana. Međutim ovo se nije ostvarilo, i Španija je ubrzo postala dijelom inkvizicije.
Značaj[uredi | uredi izvor]
Već samim dolaskom Abdurahmana I započela je gradnja džamija i škola, prvih islamskih škola u Evropi. Međutim Španija je bila najnaprednija u doba Abdurahmana III. U Kordobi je tada bilo oko sedamsto džamija, tristo javnih hamama, te biblioteka sa 600.000 svezaka raznih djela.
U toku vladavine Omejada Kordoba je bila centar tkalačkog zanata i rezbarija od slonovače. Razvijena je proizvodnja svile, kože, otvoreni su rudnici srebra i zlata. Zahvaljujuči njima način proizvodnje papira je prenesen u Italiju pa onda i u Francusku. Znalajn uticaj su imali i na školstvo, jer su podnjihovom vladavinom otvoreni i univerziteti u Kordobi, Svilji, Granadi i Malagi.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Hawting, G. R. (2002). =The First Dynasty of Islam: The Umayyad Caliphate AD 661—750. Routledge. ISBN 978-0-203-13700-0.
- Safran, Janina M. (2000). The Second Umayyad Caliphate: The Articulation of Caliphal Legitimacy in Al-Andalus. Harvard CMES. ISBN 978-0-932885-24-1.
