Piskupovo
Piskupovo | |
|---|---|
 | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Jablanički |
| Grad | Leskovac |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 161 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 03′ 04″ S; 22° 06′ 31″ I / 43.0511° S; 22.1086° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 618 m |
.svg)  Piskupovo Piskupovo na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 016 |
| Registarska oznaka | LE |
Piskupovo je naseljeno mesto grada Leskovca u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 161 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 216 stanovnika).
Položaj i tip sela. – Piskupovo se zaselilo na jezerskoj površi između udolina Gpadašničke i Orašačke reke na visini od 618 mnv. Izgrađeno je po mahalama koje čine grupe kuća pojedinih rodova i dosta udaljenih jedne od drugih, tako da selo zahvala veliki prostor iako je po broju domova malo. Po naseobinskoj kompoziciji slično je susednom selu Stupnici koje leži severoistočno od njego i komponovano je od grupa rodovskih domaćinstava podignutim na grbini ili prisvojnim stranama bregova nešto višeg nivoa od onog na kome su grupe kuća sela Piskupova.
Ime sela. – Među stanovnicima nema nikakve legende o imenu sela Piskupova. U Rječniku iz književnih starina srpskih Đure Daničića reč „piskup“ označava episkopa. Svakako je u doba srpske feudalne države selo Piskupovo ulazilo u leno nekog episkopa, dakle bilo episkopovo, kako se ondašnjim jezikom govorilo, piskupovo. Ovaj posesiv vremenom je prerastao u ime sela.
Putevi. – U pogledu saobraćajnih veza, Piskupovo je u najgorem položaju od svih sela Oblasti. Nekadasnji put koji vezuje ovo selo sa Orašcem u veoma je lošem stanju.
Vode. – Kroz atar sela Piskupova prolaze dva vodena toka. Jedan se zove Drinska reka. Ova rečica izvire ispod Stupnice i ide u pravcu Orašca, od kog sela nosi ime Orašačka reka. Druga reka izvire ispod vlasotinačkog sela Lipovice iz dva izvorišta koji se sastaju iznad lokaliteta „Markove štrapke“, i od ovog teče u pravcu Gradašnice i od istog sela nosi ime Gradašnička reka. Po kazivanju Petra Stojiljkovića, iz Piskupova, starog 72 godine (1977), kod sastava navedenih vodenih tokova na jednom kamenu i danas se poznaju „štrapke“, to jest otisci stopala Marka Kraljevića, pa je po njima i kamen na kome su „štrapke“ i ceo lokalitet nazvan „Markove štrapke“.
U ataru sela Piskupova ima više kladenaca. Najvažniji su ovi: „Mustavac“, „Popova padina“, „Lazarevac“, „Trajkina dolina“ i „Nova kuća“.
Iako je selo planinsko, ima i bunara. Ho, bunari i kladenci, što se tiče samog seoskog naselja, više nemaju raniji značaj jer je selo načinilo iz pet izvorišta vodovod i uvelo tekuću vodu u svako domačinstvo.
Zemlja. – Atar sela Piskupova nalazi se između atara ovih susednih sela: Gradašnice, Orašca, Jarsenova, Stupnice i vlasotinačkog sela Lipovice. Prostor mu je mali i zahvata samo 356 hektara, od čega na njive i vrtove otpada 161 hektar, na voćnjake 8, na vinograde 11, na livade 18, na pašnjake 4, na šumu 137 i neplodno zemljište 17 hektara.
Zemlja nosi ove nazive: „Njivica“ – njive; „Gagavica“ – šuma; „Del“ – njive; „Barinje“ – voćnjaci, vinogradi, njive i šuma; „Petrov dol“ – njive („bilo šuma“); „Smrdan“ – šuma; „Govedarsko plandište“ – njive; „Osoje“ (okrenuto severu) – šuma i njive; „Mustavac“ – njive; na ovom lokalitetu je izvor „Mustavino kladenče“, „Bita kruška“ – njive; „Popova padina“ – njive i šuma; „Livače“ ispod mahale Gmitrovci – livade.
Starine. – „Latinsko groblje“. Po kazivanju Petra Stojiljkovića, na ovom lokalitetu se nalaze nadgrobni spomenici od kamena, na kojima, po njegovom mišljenju postoje slovni znaci. Lokalitet „Latinsko groblje“ je u potesu „Barinje“. Ova tvrdnja nije proverena.
Iz prošlosti sela. – Sela Piskupova nema u sumarnom popisu s početka 16. Veka koji su Turci sačinili za sva naselja i napuštena sela. Međutim, ima susednog sela Stupnice. Možda je u to vreme Piskupovo bilo raseljeno, možda su ga Turci pod drugim imenom popisali.
Ime susednog sela Stupnice govori o tome da je na tom mestu bio manastirski posed – stup , što znači da je i ovo selo ili zemlja na kome je selo zaseljeno bilo u sastavu duhovnog vlastelinstva. Možda je i ovaj stup, i ono zemljište na kome je nastalo selo Piskupovo, pripadalo istom licu. U svakom slučaju, i stup, odnosno selo Stupnica i piskupovokao posesiv ili Piskupovo kao seosko naselje, nastali su u vreme srpske feudalne države i trag su društvenih i agrarno-pravnih odnosa iz toga vremena u našem kraju.
Lokalitet „Latinsko groblje“ govori o eventualnom postojanju antičkog naselja u ovom kraju, koje je bilo blizu stupničkog grada, kastela, koji je najverovatnije kontrolisao saobraćajnicu koja ja ovuda prolazila i spajala naselja u Leskovačkoj kotlini i Zaplanju ili u Dušničkoj korutini.
Ta saobraćajnica u doba Turaka prolazila je ne samo kroz Stupnicu, već i kroz Piskupovo. U posle Turaka, u novoj srpskoj državi, dugo vremena trgovački put iz Zaplanja za Leskovac i obrnuto išao je preko Piskupova, koje je tada bilo važno drumsko naselje, kako je kazivao Petar Stojiljković.
Kod prvog popisa izvršenog posle oslobođenja od Turaka i formiranja prvih opština Piskupovo je imalo 15 domaćinstava i pripadalo šišavskoj opštini.
Stanovništvo. – Piskupovo je 1953. Godine imalo 59 domaćinstava i 357 stanovnika. Godine 1971. Broj domaćinstava se popeo na 67, a broj stanovnika opao na 321.
Danas u Piskupovu žive ovi rodovi:
Đokinci, neutvrđenog porekla 13 k.
Gmitrovci, neutvrđenog porekla 9 k.
Pešinci, neutvđenog porekla 14 k .
Vasinci ili Đurinci, neutvrđenog porekla 17 k .
Zlatkovci, neutvrđenog porekla 4 k.
Golubovići, neutvrđenog porekla 9 k.
Romkinja Ruža udova Milorada (*), neutvrđenog porekla 1 k.
Ovi rodovi su grupisani po istoimenim mahalama.
Zanimanje stanovnika. – Na svojim oskudnim njivama Piskupovčani seju pšenicu i kukuruz. Uz ova dva glavna useva seju i ovas. Duvan proizvodi gotvo svaka kuća. 1997. Godine usadili su blizu milion strukova ove industrijske biljke.
Vinograde ima gotovo svaka kuća, ali se grožđe proizvodi samo za kućne potrebe.
Imaju šljive požege, belvice i džaranike. Od njih peku rakiju i svako domaćinstvo izvadi 200-300 litara rakije, a nekad i više.
Od stoke čuvaju krave u proseku po dve na domaćinstvo. U celom selu ima samo tri konja. Traktora ima pet.
Kao dopunskim zanimanjem Piskupovčani su se od davnina bavili ciglarstvom. Odlazili su širom zemlje da rade ciglu. Sada se ne bave ciglarstvom, već su se orjentisali na građevinarstvo i druga nezemljoradnička zanimanja.
Imaju četvororazrednu osnovnu školu od 1938. Godine. U školskoj 1976/77 godini imala je 16 polaznika u svim razredima, što znači da samo svaka četvrta kuća u selu ima školski podmladak, a da su ostala domaćinstva staračka.
Izvori i literatura:
Vidosava Nikolić-Stojančević: Leskovac i oslobođeni predeli Srbije 1877-1878. Godine, Leskovac, 1975.
Položaj i tip sela[uredi | uredi izvor]
Formirano je na jezerskoj površi zasečenoj udolinama Gradašničke sa jedne i Orašačke reke sa druge strane. Selo zahvata veliki prostor na kome su mahale, koje čine grupe kuća pojedinih rodova, dosta udaljene jedne od drugih.
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Reč piskup, prema „Rječniku iz književnih starina srpskih” od Đure Daničića, označava episkopa. U doba srpske srednjovekovne države Piskupovo je ulazilo u leno nekog episkopa, bilo je episkopovo, odnosno piskupovo.
Hidrografske karakteristike[uredi | uredi izvor]
Gradašnička i Orašačka reka jednim delom toka prolaze kroz atar Piskupova. Orašačka reka izvire ispod sela Stupnice i na svom toku do Orašca nosi naziv Drnska reka.
U selu ima kladenaca i bunara, čiji je značaj kod meštana opao nakon izgradnje vodovoda kojom je uvedena tekuća voda u svako domaćinstvo.
Prošlost[uredi | uredi izvor]
Piskupova nema u turskom sumarnom popisu za sva naselja i napuštena sela s početka XVI veka.
Kod prvog popisa izvršenog posle oslobođenja od Turaka i formiranja prvih opština, Piskupovo je imalo 15 domaćinstava i bilo je u sastavu šišavske opštine.[1]
Popisan je 1879. godine Vlasotinački srez. U njegovom sastavu tada je selo Piskupovo, u kojem je sledeće stanje: 16 kuća sa 139 stanovnika, ima 26 poreskih glava. Svi stanovnici su tada bili nepismeni.[2]
1953. godine u selu je živelo 357 stanovnika u 59 domaćinstava, a 1971. godine broj domaćinstava porastao je na 67, dok se broj stanovnika smanjio na 321.
Demografija[uredi | uredi izvor]
U naselju Piskupovo živi 190 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 49,5 godina (47,2 kod muškaraca i 52,1 kod žena). U naselju ima 72 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,00.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 0 | 0 | ||
| 80+ | 0 | 4 | ||
| 75—79 | 1 | 6 | ||
| 70—74 | 11 | 15 | ||
| 65—69 | 22 | 15 | ||
| 60—64 | 10 | 12 | ||
| 55—59 | 6 | 4 | ||
| 50—54 | 7 | 3 | ||
| 45—49 | 8 | 10 | ||
| 40—44 | 9 | 7 | ||
| 35—39 | 7 | 3 | ||
| 30—34 | 2 | 3 | ||
| 25—29 | 7 | 4 | ||
| 20—24 | 9 | 3 | ||
| 15—19 | 3 | 4 | ||
| 10—14 | 5 | 6 | ||
| 5—9 | 3 | 1 | ||
| 0—4 | 3 | 3 | ||
| Prosek : | 47,2 | 52,1 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 102 | 17 | 75 | 8 | 2 | 0 |
| Ženski | 93 | 2 | 74 | 16 | 1 | 0 |
| UKUPNO | 195 | 19 | 149 | 24 | 3 | 0 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 87 | 79 | 0 | 0 | 2 |
| Ženski | 62 | 58 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 149 | 137 | 0 | 0 | 2 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 0 | 3 | 0 | 0 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 0 | 3 | 0 | 0 | 0 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 2 | 0 |
| UKUPNO | 0 | 0 | 0 | 2 | 0 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 3 | |
| Ženski | 1 | 0 | 0 | 1 | |
| UKUPNO | 1 | 0 | 0 | 4 | |
Galerija[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Jovanović, Jovan (1978). Leskovačko polje i Babička gora. Leskovac: Narodni muzej u Leskovcu. str. 148.
- ^ "Otadžbina", Beograd 1880. godine
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Satelitska mapa (Wikimapia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
