Spika
  | |
| Položaj na nebu Epoha J2000 Ravnodnevnica J2000 | |
|---|---|
| Sazvežđe | Devica |
| Rektascenzija | 13h 25m 11.579s[1] |
| Deklinacija | −11° 09′ 40.75″[1] |
| Prividna magnituda (V) | +0.97[2] (0.97–1.04[3]) |
| Karakteristike | |
| Spektralni tip | B1V[4] (B1III-IV + B2V)[5] |
| U−B indeks boja | −0.94[2] |
| B−V indeks boja | −0.23[2] |
| Varijabilni tip | β Cep + elipsoidna[3] |
| Astrometrija | |
| Radijalna brzina (Rv) | +1.0[6] km/s |
| Sopstveno kretanje (μ) | RA: −42.35 ± 0.62[1] mas/g Dek.: −30.67 ± 0.37[1] mas/g |
| Paralaksa (π) | 13.06 ± 0.70[1] mas |
| Rastojanje | 250 ± 10 ly (77 ± 4 ps) |
| Apsolutna magnituda (MV) | −3.55 (−3.5/−1.5)[7] |
| Orbita[8] | |
| Period (P) | 4,0145±0,0001 d |
| Velika poluosa (a) | 28,20±0,92 R☉ |
| Ekscentricitet (e) | 0,133±0,017 |
| Inklinacija (i) | 63,1±2,5° |
| Apsidna epoha (T) | 2,454,189,4±0,02 |
| Argument perihela (ω) (sekundarni) | 255,6±12,2° |
| Detalji[8] | |
| Primary | |
| Masa | 11,43±1,15 M☉ |
| Poluprečnik | 7,47±0,54 R☉ |
| Luminoznost | 20,512+5,015 −4,030 L☉ |
| Površinska gravitacija (log g) | 3,71±0,10 cgs |
| Temperatura | 25,300±500 K |
| Rotaciona brzina (v sin i) | 165,3±4,5 km/s |
| Starost | 12.5 Myr |
| Secondary | |
| Masa | 7,21±0,75 M☉ |
| Poluprečnik | 3,74±0,53 R☉ |
| Luminoznost | 2,254+1,166 −768 L☉ |
| Površinska gravitacija (log g) | 4,15±0,15 cgs |
| Temperatura | 20,900±800 K |
| Rotaciona brzina (v sin i) | 58,8±1,5 km/s |
| Druge oznake | |
| Referentne baze podataka | |
| SIMBAD | data |
Spika ili alfa Device (lat. Spica, α Virginis, α Vir)[10][11] je najsjajija zvezda sazvežđa Devica, i jedina zvezda ovog sazvežđa prve magnitude. Njeno ime na latinskom jeziku znači „klas“[12] i na klasičnim prikazima ovog sazvežđa Spika se nalazi u klasu koji drži devica — Astreja, ćerka Zevsa i Temide.[13]
Zvezdani sistem[uredi | uredi izvor]
Varijacija sjaja Spike nije posledica zaklanjanja, već promene površine koja se vidi sa Zemlje.
Spika je spektroskopska dvojna zvezda, koja se sastoji od dve zvezde spektralnih klasa B1III-IV+ (plavi subdžin ili džin) i B2V (zvezda glavnog niza).[14] Udaljenost između komponenti je svega 0,12 AJ (period rotacije oko zajedničkog centra mase iznosi 4,0145 dana). Varijacija sjaja (koji se kreće između 0,95 i 1,05[15]) je posledica ne uzajamnog pomračivanja komponenti, već izduženosti jedne ka drugoj usled desjtva plimske sile, tako da tokom rotacije površina koja je vidljiva sa Zemlje nije ista. Bliskost komponenti dovodi do snažnog sudara sunčevog vetra jedne i druge zvezde, zbog čega je Spika snaćan izvor X zračenja. Spika, kao dvojni sistem, ima 1900 puta veću luminoznost od Sunca, u vizuelnom delu spektra. Pojedinačno posmatrano — primarna komponenta ima temperaturu od 22.400 K, ukupnu luminoznost 12.100 puta veću od Sunca (kada se uračuna i ultraljubičasta svetlost), radijus jednak 7 radijusa Sunca i masu jednaku 10,5 Sunčevih masa (što je verovatno dovoljno da evoluira u supernovu). Sekundarna komponenta ima temperaturu od 18.500 K, luminoznost 1500 luminoznosti Sunca, radijus 4 puta veći od Sunčevog i masu 6 puta veću od Sunca.[16]
I sama primarna komponenta je promenljiva, i to pulsirajuća promenljiva tipa ß Canis Maioris, sa periodom od 4,2 sata.[14]
Spika se nalazi svega 10° južno od ekliptike, tako da su česte okultacije sa planetama i Mesecom.[13]
Istorija posmatranja[uredi | uredi izvor]
Kao jedan od najbližih masivnih binarnih zvezdanih sistema Suncu, Spika je bila predmet mnogih opservacionih studija.[17]
Veruje se da je Spika zvezda koja je Hiparhu dala podatke koji su ga naveli da otkrije precesiju ravnodnevice.[18] Hram Menata (ranog Hatora) u Tebi bio je orijentisan na Spiku kada je izgrađen 3200. godine pre nove ere, i tokom vremena, precesija je polako ali primetno promenila lokaciju Spike u odnosu na hram.[19] Nikola Kopernik je napravio mnoga zapažanja o Spiki sa svojim domaćim trikvetrumom za svoja istraživanja precesije.[20][21]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d van Leeuwen, F. (2007). „Validation of the new Hipparcos reduction”. Astronomy and Astrophysics. 474 (2): 653—664. Bibcode:2007A&A...474..653V. S2CID 18759600. arXiv:0708.1752
. doi:10.1051/0004-6361:20078357. Vizier catalog entry
- ^ a b v Ducati, J. R. (2002). „VizieR Online Data Catalog: Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system”. CDS/ADC Collection of Electronic Catalogues. 2237: 0. Bibcode:2002yCat.2237....0D.
- ^ a b Ruban, E. V.; Alekseeva, G. A.; Arkharov, A. A.; Hagen-Thorn, E. I.; Galkin, V. D.; Nikanorova, I. N.; Novikov, V. V.; Pakhomov, V. P.; Puzakova, T. Yu. (2006). „Spectrophotometric observations of variable stars”. Astronomy Letters. 32 (9): 604. Bibcode:2006AstL...32..604R. S2CID 121747360. doi:10.1134/S1063773706090052.
- ^ Johnson, H. L; Morgan, W. W (1953). „Fundamental stellar photometry for standards of spectral type on the Revised System of the Yerkes Spectral Atlas”. The Astrophysical Journal. 117: 313. Bibcode:1953ApJ...117..313J. doi:10.1086/145697.
- ^ Bright Star Catalogue. Yale University Observatory. 1982.
- ^ Wilson, Ralph Elmer (1953). „General Catalogue of Stellar Radial Velocities”. Carnegie Institute Washington D.C. Publication. Washington: Carnegie Institution of Washington. Bibcode:1953GCRV..C......0W.
- ^ Herbison-Evans, D.; Hanbury Brown, R.; Davis, J.; Allen, L. R. (1971). „A study of alpha Virginis with an intensity interferometer”. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 151 (2): 161—176. Bibcode:1971MNRAS.151..161H. doi:10.1093/mnras/151.2.161 .
- ^ a b Tkachenko, A.; et al. (maj 2016), „Stellar modelling of Spica, a high-mass spectroscopic binary with a β Cep variable primary component”, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 458 (2): 1964—1976, Bibcode:2016MNRAS.458.1964T, S2CID 26945389, arXiv:1601.08069 , doi:10.1093/mnras/stw255
- ^ „V* alf Vir -- Variable Star of beta Cep type”. SIMBAD. Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Pristupljeno 2010-04-13.
- ^ „How to pronounce Spica”. Pristupljeno 2017-02-19.
- ^ „Main definitions of spica in English”. Oxford Dictionaries. Arhivirano iz originala 09. 03. 2019. g. Pristupljeno 2018-02-19.
- ^ Jančić, Radiša (2010). Rečnik botaničkih morfoloških pojmova. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti. str. 58. ISBN 978-86-7025-507-4.
- ^ a b Moore, Patrick (2005). Philip's Atlas of the Universe (na jeziku: engleski). London: Philip's. str. 228. ISBN 978-0-540-08791-4. Pristupljeno 16. 11. 2021.
- ^ a b Lesikar, Arnold. „Spica”. The Dome of the Sky. Arhivirano iz originala 30. 08. 2012. g. Pristupljeno 1. 2. 2013.
- ^ Murdin, Paul, ur. (2001). Encyclopedia of Astronomy & Astrophysics (na jeziku: engleski). Taylor & Francis. str. 4441. ISBN 978-0-7503-0440-5. Pristupljeno 16. 11. 2021.
- ^ Kaler, Jim (3. 7. 2009). „Spica”. Pristupljeno 1. 2. 2013.
- ^ Riddle, R. L.; Bagnuolo, W. G.; Gies, D. R. (decembar 2001). „Spectroscopy of the temporal variations of α Vir”. Bulletin of the American Astronomical Society. 33: 1312. Bibcode:2001AAS...199.0613R.
- ^ Evans, James (1998). The History and Practice of Ancient Astronomy. Oxford University Press. str. 259. ISBN 978-0-19-509539-5.
- ^ Allen, Richard Hinckley (2003). Star Names and Their Meanings. Kessinger Publishing. str. 468. ISBN 978-0-7661-4028-8.
- ^ Rufus, W. Carl (april 1943). „Copernicus, Polish Astronomer, 1473–1543”. Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. 37 (4): 134. Bibcode:1943JRASC..37..129R.
- ^ Moesgaard, Kristian P. (1973). „Copernican influence on Tycho Brahe”. Ur.: Jerzy Dobrzycki. The reception of Copernicus' heliocentric theory: proceedings of a symposium organized by the Nicolas Copernicus Committee of the International Union of the History and Philosophy of Science. Toruń, Poland: Studia Copernicana, Springer. ISBN 90-277-0311-6.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Jančić, Radiša (2010). Rečnik botaničkih morfoloških pojmova. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti. str. 58. ISBN 978-86-7025-507-4.
- Ian Ridpath and Wil Tirion (2017). Stars and Planets Guide (5th ed.), William Collins, London. ISBN 978-0-008-23927-5. Princeton University Press, Princeton. . ISBN 978-0-691-17788-5. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć). - „Night Sky~Big Dipper Navigation”. Souledout.org. Pristupljeno 2012-05-16.
- Levy, David H. (2005). Deep Sky Objects
. Prometheus Books. ISBN 1-59102-361-0. - Wilkins, Jamie; Dunn, Robert (2006). 300 Astronomical Objects: A Visual Reference to the Universe (1st izd.). Buffalo, New York: Firefly Books. ISBN 978-1-55407-175-3.
- Jeffrey, K. (2019-04-10). „These Are the First Pictures of a Black Hole — And That's a Big, Even Supermassive, Deal”. Time. Pristupljeno 30. 12. 2020.
- Overbye, Dennis (10. 4. 2019). „Black Hole Picture Revealed for the First Time – Astronomers at last have captured an image of the darkest entities in the cosmos – Comments”. The New York Times. Pristupljeno 30. 12. 2020.
- Landau, Elizabeth (10. 4. 2019). „Black Hole Image Makes History”. NASA. Pristupljeno 30. 12. 2020.
- Oldham, L. J.; Auger, M. W. (mart 2016). „Galaxy structure from multiple tracers - II. M87 from parsec to megaparsec scales”. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 457 (1): 421—439. Bibcode:2016MNRAS.457..421O. S2CID 119166670. arXiv:1601.01323 . doi:10.1093/mnras/stv2982.
- William Matthew O'Neil (1976). Time and the Calendars. Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-0642-5.
- „Virgo? Here's your constellation | Constellations | EarthSky”. 27. 5. 2021.
- „Hawaiian Astronomical Society - Virgo”.
- „Star Tales – Virgo”.
- „Mythology of the constellation Virgo”.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Spika u bazi astronomskih podataka SIMBAD (jezik: engleski)
- Spika na eSky
