Spomenik bitke na Neretvi
_03.jpg)
|
Ovaj članak je deo članka o Spomenicima posvećenim Narodnooslobodilačkoj borbi 1941—1945.
|
Spomenik bitke na Neretvi (poznat i pod nazivom Spomenik bitke za ranjenike) je monumentalni spomenik podignut borcima NOVJ i svim ostalim žrtvama koje su pale tokom bitke na Neretvi (20. januar – 1. april 1943). Spomenik se nalazi na vrhu prevoja Makljen (1123 m) iznad Prozora. Sagrađen je 1978, a srušen 2000. godine. Autor spomenika je vajar dr Boško Kućanski.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Područje od Prozora do reke Neretve bilo je tokom Četvrte neprijateljske ofanzive 1943. godine poprište najtežih borbi između snaga NOVJ na jednoj i snaga Vermahta, italijanske vojske, ustaša, domobrana i četnika na drugoj strani. Snage NOVJ su se povlačile pred okupatorskim snagama od Bihaća u pravcu jugoistoka i pri tome ulazile u sukob sa ostalim neprijateljskim jedinicama. Jedna od žešćih borbi tokom ofanzive bio je napad Treće divizije NOVJ na italijanski garnizon u Prozoru 15. i 16. februara. Borbe su trajale narednih mesec i po, tokom čega su partizani spasili 4000 ranjenika. Po tome je bitka ostala upamćena i pod nazivom bitka za ranjenike.
Na 35. godišnjicu bitke na Neretvi, 1978. godine, izgrađen je spomenik palim borcima u bici, napravljen po zamisli vajara i profesora, dr Boška Kućanskog. Predsednik Odbora za izgradnju spomem-obeležja bio je Mustafa Sefo. Spomenik je svečano otvorio predsednik SFRJ Josip Broz Tito, 12. novembra, između 9:30 i 10:00 časova ujutro, uz prisustvo državnog vrha i velikog broja stanovništva iz Prozora i okolnih mesta.[1]
Spomenik su eksplozivom uništili nepoznati počinioci u noći 12./13. novembra 2000. godine. Uglavnom je ostala sačuvana samo unutrašnja struktura greda, dok je spoljni kameni omotač u potpunosti srušen.
Godine 2010, Komisija za zaštitu nacionalnih spomenika proglasila je spomenik na Makljenu nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.[2]
Opis spomenika[uredi | uredi izvor]
Spomenik je velika kamena gromada ukopana u široku visoravan, visok 14, a širok 12 metara. Težak je 700 tona. Izgled spomenika podseća na cvet koji širi latice. Nalazi se na mestu jedne od najžešćih bitaka, koja je vođena da bi se zaštitili ranjenici.[3]
Boško Kućanski je prilikom izgradnje spomenika, ovako opisao njegovo ostvarenje:[4]
| „ | Prilikom rješavanja konkursnog zadatka pošao sam od prastarog narodnog običaja da se na puteve heroja polaže cvijeće. Zato se u tlocrtu mog rješenja nalazi vitalističko cvjetna forma vanzemaljskih dimenzija, koja je upisana na poprištu bitke kamenitom Makljenu i u čijem se pupoljku nalazi omnifacijalni skulpturalni oblik kao simbol bitke i trijumfa nepobjedivog života. Skulpturalni elementi spomenika treba da asociraju na volumene okolnih stjenovitih brda u pokretu koje u prodoru sa sobom nose spomeničku figuraciju vezanu za istorijske događaje i treba da djeluju kao podsticaj za dublju nadgradnju u gledaočevoj imaginaciji. | ” |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Vjesnik SSRNH, 13. XI 1978, br. 11218, 4-5. str.
- ^ Prozor-Rama.org Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. januar 2012), Pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ Neretva – Makljen, 22. str.
- ^ Prozor.net[mrtva veza], Pristupljeno 25. 4. 2013.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Gojko Jokić. Neretva – Makljen. „Turistička štampa“, Beograd 1979. godina.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Prozor-Rama.org: Odluka o proglašenju spomenika nacionalnim spomenikom BiH.
- Prozor.net:[mrtva veza] Spomenik na Makljenu na listi nacionalnih spomenika.
- Gornji Vakuf-x.com: Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. maj 2011) FOTO: Spomenik na Makljenu nekad i sad.
