Srpska pravoslavna crkva u Stanišiću
| Srpska pravoslavna crkva u Stanišiću | |
|---|---|
 Stanišić, Srpska pravoslavna crkva | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Stanišić |
| Opština | Sombor |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1772. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od velikog značaja |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture |
| www | |
Srpska pravoslavna crkva u Stanišiću, ili Hram Svetog Nikolaja, u mestu u opštini Sombor, počela je sa izgradnjom 1772. godine. Verovatno je i pre toga postojala neka crkvica jer se 1769. godine u jednom popisu napominje da selo ima jedan hram i pet sveštenika. Sadašnja velika srpska crkva, koja se nalazi na najlepšem mestu u Stanišiću, osvećena je i propojala tek 20. decembra 1806. godine, na dan Sv. Ignjatija Bogonošca. Da gradnja crkve traje duži niz godina bila je veoma česta pojava jer su se one gradile isključivo prilozima vernika.
Pravoslavna crkva u Stanišiću je posvećena prenosu moštiju Svetog Nikole, dan crkve je 22. (9) maj.
O crkvi[uredi | uredi izvor]
Hram Svetog Nikolaja, iako relativno malih dimenzija, predstavlja najlepši ukras centra Stanišića. Skromna jednobrodna građevina sa polukružnom apsidom je klasični primer seoske crkve u Vojvodini. Spoljašnji izgled crkve je veoma jednostavan, bez posebnog ukrašavanja, sa nekoliko prostih pravougaonih prozora na bočnim stranama građevine. „Toranj sa svojom visinom i elegantnim baroknim završecima, ostvaren uočevidnoj nesrazmeri sa skromnom arhitekturom samog crkvenog broda”[1] je savršeno uklopljen u arhitektonsku celinu.
Unutrašnjost crkve[uredi | uredi izvor]
Ikonostas „Hrama Svetog Nikolaja” u Stanišiću je rad nepoznatog autora nastao u drugoj polovini XVIII veka.
Ikonostas je ukrašen ikonama različite umetničke vrednosti, različitih stilova izrade i vremena nastanka. Ikone u soklu, koje predstavljaju "hrišćanske vrline", su novi rad i bez ikakvih kvaliteta. Na četiri prestone ikone su predstavljeni: "Sveti Nikola", "Bogorodica sa Hristom", "Isus Hristos" i "Sv. Jovan Krstitelj ". Na severnim i južnim dverima su "Arhiđakon Stefan" i "Arhanđel Mihailo", dok su na carskim dverima prikazane "Blagovesti" i "Jevanđelisti" . U drugoj zoni ikonostasa nalazi se Središnja Velika ikona na platnu koja predstavlja "Tajnu večeru", a sa strana je po šest ikona sa stojećim figurama apostola. Treću zonu krasi središnja ikona na kojoj je predstavljeno "Krunisanje Bogorodice", a sa strana su praznične ikone. U sredini gornjeg dela ikonostasa nalazi se "Raspeće", levo ikona Bogorodice, a desno Jovan Bogoslov. Sasvim bočno levo je "Žrtva Avramova", a desno "Mojsije i goruća Kupina". Iznad toga u polukružnom luku su scene "Stradanja" . Ikonostas uopšte nema rezbarene dekoracije, izuzev carskih dveri, Raspeća i ikone Bogorodice, i Jovana Bogoslova. Njihov slikarski rad je zografskog porekla i verovatno su nastale oko polovine ili u prvoj polovini XVIII veka. Gotovo sve ikone su slikane na lesonitu, izuzev prestonih ikona koje su na drvetu sam bočnih dveri koje su novijeg datuma. Slikarski rad odaje majstora ili majstore skromnijih slikarskih mogućnosti. Najuspešnije slikarsko rešenje je postignuto na sceni Krunisanja Bogorodice sa pojedinim prazničnim ikonama.
Pored ikonostasa u crkvi se nalazi veći broj pokretnih ikona i slika. Celivajuće ikone su rađene uljem na drvetu i sve su slabiji rad XIX veka (možda prve polovine). Zanimljive su dve manje ikone (Obe 14*28 cm) rađene u tehnici ulja na drvetu, koje predstavljaju "Blagovesti" i "Vavedenje". Ove dve ikone, koje su odličan rad majstora "prelaznog stila", su delovi diptiha. Kutija u kojoj su bile je uništena, a one su izrezane i imaju okvir u obliku simetrične barokne vinjete.[2]
Stanišićki sveštenici[uredi | uredi izvor]
- 1784. – 1812. Grigorije Borđoški [3]
- 1813. – 1838. Marko Borđoški
- 1838. – 1863. Petar Čupić (iz Bajše) [4]
- 1864. – 1899. Dimitrije Teofanović (1819-1900. iz S. Karlovaca)
- 1900. – 1940. Milan Zurković-Milivojević (rođ. 1874. g. u Somboru)
- 1940. – 1949. Vladimir Rodzjanko
- 1949. – 1950. Dušan Parabak (iz Jagodnjaka)
- 1950. – 1951. Ramon Nikolić (iz Kulpina)
- 1951. – ??? Vojin Vukanić i Uroš Jovankin (somborski sveštenici)
- 1953. – 1955. Miladin Kalić (iz Stapara rođ.1913.g.)
- 1955. – 1957. Vladimir Dejanović (iz Đurđeva)
- 1957. – 1979. Predrag Bajić (rođ. 1920. g. u Mostaru)
- 1979. - 1981. Dolazio jeromanah Mitrofan Rajić iz somborskog Svetostefanskog manastira
- 1981. - 1983. Jovan Jocković
- 1983. - 1991. Ostoja Nijemčević
- 1991. - 1993. Željko Tešić
- 1993. – 2002. Branko Vujinović
- Od 2002. godine stanišićki sveštenik je Slavoljub Lugonjić iz Bugojna
