Episkop niški Jeronim
| Jeronim Jovanović | |
|---|---|
 Jeronim Jovanović | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1825. |
| Mesto rođenja | Šabac, Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 22. jun 1894. (68/69 god.) |
| Mesto smrti | Salcburg, Austrougarska |
Jeronim (svetovno ime Jovan Jovanović; Šabac, 1825 — Salcburg,[1] 10 / 22. jun 1894) je bio episkop šabački i niški.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Episkop Jeronim je poreklom iz Bosanske krajine iz porodice Brišinac[2] ili Bišinac.[3] Rođen je u Šapcu 1825. godine i svetovno ime bilo mu je Jovan.
U Šapcu je završio osnovnu školu i dva razreda gimnazije. Treći razred gimnazije i bogosloviju je završio u Beogradu 1845. godine. Po završetku bogoslovije je do 25. godine života bio učitelj u selu Drenovac - srez mačvanski. Na Bele poklade 11. / 23. marta 1850. godine rukopoložen je za đakona, a na Petrovdan 29. juna / 11. jula iste godine za prezvitera i postavljen je za mišarskog paroha, ali ubrzo ostaje udov - bez dece.
Godine 1853, odlazi u Kijev na Duhovnu akademiju i završava je 1858. godine. Po povratku u Srbiju postavljen je za veroučitelja u Beogradskoj gimnaziji. Pošto se zbližio s ljudima koji su bili u opoziciji vladi kneza Mihaila, premešten je po kazni na parohiju u Šopiću. Podržava mitropolita Mihaila u njegovoj odbrani crkve od pojedinih ministara prilikom donošenja Zakona o crkvenim vlastima od 1862. godine. U sukobu je sa ministrom Cukićem i biva odlikovan protojerejskim činom, a od strane vlasti proteran u Jagodinu, pa u Kragujevac.
Mada ga narod bira za poslanika, povlači se u manastir Petkovica radi smirenja. Protojerej Jovan je bio starešina manastira Petkovica do 1875. godine, kada je postavljen za profesora i rektora Beogradske bogoslovije. U Prvom Srpsko-crnogorsko-turskom ratu 1876 — 1877. je glavni vojni sveštenik i preuzima brigu o ranjenicima. Oktobra 1877. zamonašio se, dobio monaško ime Jeronim i bio posvećen za vladiku šabačke eparhije. U toku Drugog srpsko-turskog rata daje državi za ratne ciljeve polovinu svoje episkopske plate. Episkop Jeronim nije mogao da se pomiri sa proterivanjem mitropolita Mihaila i uputio je protest srpskoj vladi, te je i on uz kaznu od 1000 dinara skinut sa eparhije marta 1883. godine.
Umesto da ode u manastir Gornjak, kuda je proteran, episkop Jeronim odlazi u Pariz, a potom u Švajcarsku, „da se uči”[2]. Posle abdikacije kralja Milana vraćaju se mitropolit Mihailo i episkop Jeronim u Srbiju 1889. godine.
Niški episkop[uredi | uredi izvor]
Vladika Jeronim je odmah (28. maja / 9. juna) dobio nišku eparhiju, na kojoj je ostao do smrti 10. / 22. juna 1894. godine. Kupio je odmah po dolasku u Niš, deo dvorišta Deferdar-džamije, na uglu dveju ulica Dvorske i Krunske. Tu je sagradio 1892. godine veliku kuću i još dve manje dvorišne. Još 1894. godine namenio je dve kuće i svoj knjižni fond za Legat za osnivanje Narodne biblioteke u Nišu.[4]
Umro je u bolnici Sv. Jovana (nem. St. Johann) u Salcburgu posle neuspešne operacije bubrega. Sahranjen je 16. /28. juna pored Saborne crkve u Nišu, mada je testamentom želeo da bude sahranjen „kod crkve sv. Pantelija više oltara spolja”.[5] Na opelu je činodejstvovao Mitropolit beogradski Mihailo. Posle izgradnje episkopske grobnice u Sabornoj crkvi 1911. godine, kovčeg sa telom episkopa Jeronima prebačen je u ovu grobnicu.
Iznad grobnice na južnom zidu hrama bila je spomen ploča od šarenog crvenkastog mermera visoka 75 sm. i široka 90 sm. na kojoj je posalo: „Episkop niški Jeronim / 1823 - 1894 / Prosvetnom dobrotvoru za večni pomen. Blagodarna njegova Zadužbina Narodna biblioteka u Nišu.”
Episkop Jeronim Jovanović je bio:
- korespondentni član Društva srpske slovesnosti od 13. / 25. januara, 1863. godine,
- dopisni član Srpskog učenog društva od 29. jula / 10. avgusta, 1864. godine,
- počasni član Srpske kraljevske akademije od 15. / 27. novembra, 1892. godine.
Zaveštanje episkopa Jeronima[uredi | uredi izvor]
Vladika Jeronim je 13. maja 1894. testamentom ostavio niškoj biblioteci svoju kuću sa imanjem, novac i 2000 knjiga i time postavio temelje Narodne biblioteke u Nišu.
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Milan Đ. Milićević: Dodatak Pomeniku od 1888, Izdanje Čupićeve zadužbine, Srpska kraljevska štamparija, Beograd, 1901 (Fototipsko izdanje: Slovo ljubve, Beograd, 1979. pp. 60-61)
- Petar V. Gagulić, protojerej: Veliki niški Saborni hram, Izdaje Srpska pravoslavna crkvena opština Niš, Štampa: „Grafika” - Prokuplje, 1961,. pp. 63.
- Feliks Kanic: Srbija - Zemlja i stanovništvo, knj. 2, izd. SKZ * Rad, Beograd, 1985, str. 165.
- Ljubomir Nikić, Gorgana Žujović i Gordana Radojčić-Kostić: Građa za biografski rečnik članova Društva srpske slovesnosti, Srpskog učenog društva i Srpske kraljevske akademije 1841 — 1947, Izd. SANU, Beograd, 2007, str. 123.
- Vladan Cvetičanin: Kulturna misija Narodne biblioteke „Stevan Sremac” u Nišu, Časopis Bibliozona, Godina I, br. 1, Izdavač: Narodna biblioteka „Stevan Sremac”, Niš, 2010, (str. 3-7.).
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Biografija na sajtu SANU
- Episkopi Niške eparhije od 343. do 2009. god.
- Srpska pravoslavna crkva Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. mart 2010)
- Eparhija šabačka
- Eparhija niška
- NARODNA BIBLIOTEKA"STEVAN SREMAC“ Niš
