Ljudski skelet

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ljudski skelet
Detalji
Identifikatori
Grčkiσκελετός
TAA02.0.00.000
FMA23881
Anatomska terminologija

Ljudski skelet je unutrašnja struktura ljudskog tijela. Sastoji se od oko 270 kostiju pri rođenju, pri čemu se ukupan broj kostiju kod odraslih smanji na oko 206 kostiju nakon što se neke kosti srastu zajedno.[1] Koštana masa kostura dostiže maksimalnu gustinu oko 21. godine života. Ljudski skelet se može podijeliti na aksijalni i apendikularni skelet.[2] Aksijalni skelet sastoji se od lobanje, kičmenog stuba i grudnog koša, sa ukupno 80 kostiju. Apendikularni skelet, koji je pričvršćen na aksijalni skelet, čine kosti udova, lopatice i karlice, sa ukupno 126 kostiju.

Ljudski skelet obavlja šest glavnih funkcija: podrška, kretanje, zaštita, proizvodnja krvnih ćelija, skladištenje minerala i endokrina regulacija.

Ljudski skelet nije tako polno dimorfan kao kod mnogih drugih vrsta primata, ali postoje suptilne razlike među polovima u morfologiji lobanje, zuba, dugih kostiju i karlice. Uopšte, ženski skeletni elementi imaju tendenciju da budu manji i manje robusni od odgovarajućih muških elemenata u određenoj populaciji. Ženska karlica se takođe razlikuje od mužjaka kako bi se olakšao porođaj.[3] Za razliku od većine primata, ljudski mužjaci nemaju kosti penisa.[4]

Podjela skeleta[uredi | uredi izvor]

Aksijalni skelet[uredi | uredi izvor]

Aksijalni skelet (80 kostiju) sastoji se od kičmenog stuba (32–34 kosti; broj pršljenova se razlikuje od čovjeka do čovjeka, jer se donja dva dijela, sakralna i kokcigealna kost mogu razlikovati u dužini), grudnog koša (12 pari rebara i grudna kost) i lobanje (22 kosti i 7 pridruženih kostiju).

Aksijalni skelet omogućava uspravno držanje ljudi, prenoseći težinu sa glave, trupa i gornjih ekstremiteta prema donjim ekstremitetima zglobova kukova. Kosti kičme su poduprte mnogim ligamentima.

Apendikularni skelet[uredi | uredi izvor]

Apendikularni skelet (126 kostiju) sastoji se od grudnog pojasa, gornjih udova, karličnog pojasa ili karlice, te donjih udova. Apendikularni skelet omoguće kretanje i zaštitu glavnih organa za varenje, izlučivanje i razmnožavanje.

Funkcije[uredi | uredi izvor]

Ljudski kostur izložen u Muzeju za osteologiju, Oklahoma Siti, Oklahoma

Skelet ima šest glavnih funkcija: podrška, kretanje, zaštita, proizvodnja krvnih ćelija, skladištenje minerala i endokrina regulacija.

Podrška[uredi | uredi izvor]

Kostur pruža okvir koji podržava tijelo i održava njegov oblik. Karlica, povezani ligamenti i mišići pružaju podlogu za karlične strukture. Bez rebara, kostalnih hrskavica i interkostalnih mišića, pluća bi se urušila.

Kretanje[uredi | uredi izvor]

Zglobovi između kostiju omogućavaju kretanje, neki omogućavaju širi opseg pokreta od drugih. Kretanje pokreću skeletni mišići koji su pričvršćeni na skelet na raznim mjestima na kostima. Mišići, kosti i zglobovi pružaju glavnu mehaniku pokreta, a sve koordinira nervni sistem.

Vjeruje se da je smanjenje gustine koštane kosti u praistorijsko vrijeme smanjilo okretnost i spretnost ljudskog kretanja. Prelazak sa lova na poljoprivredu doveo je do toga da se gustina kostiju ljudi značajno smanjila.[5][6][7]

Zaštita[uredi | uredi izvor]

Kostur pomaže u zaštiti mnogih vitalnih unutrašnjih organa od oštećenja.

Proizvodnja krvnih ćelija[uredi | uredi izvor]

Skelet je mjesto hematopoeze, razvoja krvnih ćelija koji se odvija u koštanoj srži. Kod djece se hematopoeza javlja, prije svega, u mozgu dugih kostiju poput butne kosti i tibije. Kod odraslih se javlja uglavnom u karlici, lobanji, pršljenovima i grudnoj kosti.[8]

Skladište minerala[uredi | uredi izvor]

Koštani matriks može da skladišti kalcijum i učestvuje u metabolizmu kalcijuma, a koštana srž može da skladišti gvožđe u feritinu i učestvuje u metabolizmu gvožđa. Međutim, kosti nisu u potpunosti napravljene od kalcijuma, već od mješavine hondroitin sulfata i hidroksiapatita, pri čemu hidroksiapatiti čine 70% kostiju. Hidroksiapatit se sastoji od 39,8% kalcijuma, 41,4% kiseonika, 18,5% fosfora i 0,2% vodonika. Hondroitin sulfat je šećer koji se primarno sastoji od kiseonika i ugljenika.

Endokrina regulacija[uredi | uredi izvor]

Koštane ćelije oslobađaju hormon zvan osteokalcin, koji doprinosi regulaciji šećera u krvi (glukoze) i taloženju masti. Osteokalcin povećava izlučivanje inzulina i osjetljivost, pored toga što pojačava broj ćelija koje proizvode inzulin i smanjuje zalihe masti.[9]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Mammal anatomy : an illustrated guide. New York: Marshall Cavendish. 2010. str. 129. ISBN 9780761478829. 
  2. ^ „SKELETNO MIŠIĆNI SISTEM ČOVEKA” (PDF). Institut za biologiju i ekologiju, Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Kragujevcu. 
  3. ^ Thieme Atlas of Anatomy, (2006), p 113
  4. ^ Clellan S. Ford; Frank A. Beach (1951). Patterns of Sexual Behavior. New York: Harper & Row. ISBN 0-313-22355-6. 
  5. ^ „Switching Farming Made Human Bone Skeleton Joint Lighter”. Smithsonian Magazine. 23. 12. 2014. 
  6. ^ „Light human skeleton may have come after agriculture”. Arhivirano iz originala 05. 03. 2016. g. Pristupljeno 4. 3. 2017. 
  7. ^ „With the Advent of Agriculture, Human Bones Dramatically Weakened”. 22. 12. 2014. Arhivirano iz originala 13. 03. 2017. g. Pristupljeno 4. 3. 2017. 
  8. ^ Fernández, KS; de Alarcón, PA (decembar 2013). „Development of the hematopoietic system and disorders of hematopoiesis that present during infancy and early childhood.”. Pediatric Clinics of North America. 60 (6): 1273—89. PMID 24237971. doi:10.1016/j.pcl.2013.08.002. 
  9. ^ Lee, Na Kyung; Sowa, Hideaki; Hinoi, Eiichi; Ferron, Mathieu; Ahn, Jong Deok; Confavreux, Cyrille; Dacquin, Romain; Mee, Patrick J.; McKee, Marc D. (2007). „Endocrine Regulation of Energy Metabolism by the Skeleton”. Cell. 130 (3): 456—69. PMC 2013746 Slobodan pristup. PMID 17693256. doi:10.1016/j.cell.2007.05.047. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Људски_скелет&oldid=26801155”