Ana Feldman

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ana Feldman
Puno imeAna Feldman
Datum rođenjaoko 1843.
Mesto rođenjaBeograd, Kneževina Srbija
Datum smrtinepoznato
Mesto smrtinepoznato
Kapetan na konju (Ana Feldman, 1866)
Grupa srpskih oficira (Ana Feldman, 1865)

Ana Feldman (Beograd, oko 1843) ili kako su je u Beogradu ponekad zvali, Anka Feldmanova bila je prva žena fotograf u Srbiji i jedina žena koja se pojavljuje u srpskoj fotografiji u 19. veku.[1]

Mladost[uredi | uredi izvor]

Podaci o Ani Feldman, prvoj ženi fotografu u Srbiji, veoma su šturi. Iz dostupnih izvora zna se da je bila jevrejskog porekla, najverovatnije rođena u Beogradu, na Dorćolu, oko 1843. godine. Otac joj je bio krojač, pa je kao sasvim mlada i ona počela da radi kao krojačica.[a][3] Već tada se zainteresovala za fotografiju, kada je upoznala bečkog fotografa Nikolausa Štokmana, koji je kao putujući dagerotipist, a kasnije i kalotipist, bio čest posetilac Beograda. Ponesena strašću za fotografijom Ana 1862. godine odlazi u Beč gde pokušava, oslanjajući se na podatke sa Štokmanove posetnice, pokušava da pronađe njegov atelje. Nažalost, ispostavilo se da je na posetnici adresa ateljea koji je, kako se obično radilo u to vreme, menjao prosečno tri vlasnika za jednu godinu. Nemajući kud dalje, Anka se zaposlila kao krojačica, što je jedino i znala da radi.[1] Ipak, ubrzo upoznaje bečkog fotografa Karla Geca, koji ju je primio za pomoćnu radnicu u svom ateljeu.[4]

Fotografski rad[uredi | uredi izvor]

U Gecovom ateljeu Ana je u početku radila jednostavne poslove. Naučila da lepi fotografije na kartone, ali je lagano počela da savladava tajne fotografskog zanata. Uz to, naučila je i da menja adrese, kao i da kao srpski državljanin strpljivo podnosi stalnu prismotru policije. U Beču je živela do 30. aprila 1865. godine na različitim adresama, a onda se vratila u Beograd opremljena aparatima i hemikalijama.[b] Već vična portretisanju, u Beogradu je u avgustu iste godine Ana započela svoj prvi samostalni posao. Daje oglas u časopisu Vidovdan, u kom nudi snimanje fotografija formata posetnice po ceni od "9 cvancika", što je bila niža cena u odnosu na konkurenciju u gradu.[v] Tim potezom Ana je već na samom početku svoje beogradske karijere uspela da se zavadi sa svim beogradskim fotografima. Ali to joj u početku nije smetalo jer je stekla "dobre veze u višim krugovima". Do svoje dvadesetpete godine stigla je da upozna i Feliksa Kanica, pa čak i da pravi fotografije za njega, iako je Kanic nije kasnije pomenuo u svojim knjigama. Istovremeno je stupila u "veoma blizak kontakt" sa izvesnom visokom ličnošću srpske vojne elite, od koje je u godinama koje su nastupale dobijala stalnu novčanu potporu. U Beogradu ostaje do jeseni 1866. godine, snimajući vrlo nekonvencionalno, sa jednim platnom kao pozadinom, oficire, vojnike, građane...[4] Ne zna se kako je Ana prošla u poslu u Beogradu, ali se zna da je snimila veliki broj fotografija mladih oficira srpske vojske i žandarmerije.[3] Toliko se često nalazila u njihovom društvu i snimala njihove likove i figure, da su se u leto 1866. godine Beogradom pronele glasine da je Feldmanova austrijska špijunka.[1]

U kasnu jesen 1866. godine Ana se vraća u Beč. Tada je, prvi put posle prvog susreta u Beogradu, videla i svog bivšeg poznanika Štokmana. Iako oženjen, pokušao je da kod Anke povrati nekadašnju naklonosti, ali ona odlazi svom starom poznaniku i poslodavcu Karlu Gecu.[g][d] Štokman i Gec su se posvađali, ali nije poznato da li samo zbog Ane ili i iz konkurentskih razloga i starih neizmirenih računa, ali se zna da se Štokman povukao tek kad mu je Gec za malu sumu ustupio svoj bečki atelje i u maju 1867. godine sa Anom otišao u Zadar, glavni grad tadašnje austrijske pokrajine Dalmacije.[1]

Zadarski period[uredi | uredi izvor]

O periodu života koji je Ana Feldman provela u Zadru zna se nešto više, jer je u vezi sa ovim boravkom između Zadra i Beča vođena prepiska i polemika, u kojoj je analizirana čak i priroda njenog odnosa sa Gecom.[đ][1]

Krajem maja 1867. godine Karl Gec predstavio se u Zadru kao vlasnik fotografskog ateljeau Beču, i izrazio želju da sa svojom saradnicom otvori fotografski atelje. U zadarskom Namesništvu su odugovlačili sa odgovorom, dok ne pribave informacije iz Beča, a Okružnom poglavarstvu dali su instrukciju za dalje vođenje postupka, u kojoj posebno ističu:

Zadarske vlasti dopustile su Gecu da opremu privremeno smestiti u jednu neuglednu prizemnu prostoriju, dok ne završi gradnju ateljea, ali su odugovlačili sa izdavanjem dozvole za rad, dok ne stignu tražene informacije iz Beča. Ubrzo je iz Beča stigao iscrpan izveštaj o Gecovom radu, ateljeu koji je prodao ali i informacije o tome da u Beču ima ženu i decu, kao i da mu Ana nije poslovna partnerka već ljubavnica. Takođe je stigla i dojava da Ana, prema starijim, nepotvrđenim informacijama, prima od nekog svog ranijeg obožavatelja mesečnu potporu u iznosu od 100 forinti. Posle ovakvog izveštaja Gec nije mogao otvoriti atelje pojednostavljenim postupkom, već je morao tražiti novnovu dozvolu za rad. Tada je Ana Feldman zatražila da se dozvola izda na njeno ime, ali joj je odgovoreno da za nju, kao stranu državljanku, ova procedura traje još duže. Ana se složila da to ipak bude na Gecovo ime, ali samo dva dana posle toga ponovno insistira da dozvola mora biti na njeno ime, jer je navodno iz Beča već stigla kartonska oprema sa otisnutim logotipom Atelie fotografico di Anna Feldmann. U pismu zadarskog okružnog poglavara od 10. avgusta 1867. godine, pored ostalog je napisano:

Namesništvo je najzad, 14. oktobra 1867. godine donelo rešenje da se „Ani Feldman iz Beograda odobri tražena dozvola za obavljanje fotografske delatnosti“, ali je istovremeno sugerisalo Okružnom poglavarstvu da nemaju obavezu da je o tome obaveste. Čak je i dodato:

Posle ovoga nema više pisanih dokumenata o ovom neobičnom fotografskom paru. Verovatno se nisu duže zadržali u Zadru, jer nisu sačuvane fotografije iz njihovog ateljea.[2]

Kraj života[uredi | uredi izvor]

Dalja sudbina pustolovne Ane Feldman nije sasvim razjašnjena. Krajem sedamdesetih godina 19. veka sretana je u različitim mestima Austrougarske carevine. Prema tvrdnjama kustosa u zadarskom gradskom muzeju nema fotografija sa njenim imenom na poleđini.[1] Ipak, u porodičnom albumu Drage Prukmajer (1907—1998), glumice nekadašnjeg zadarskoga Narodnog kazališta, koja se u Zadar doselila iz Virovitice, nalazi se fotografija iz druge polovine šezdesetih godina, sa logotipom Fotografien von Anna Feldmann & Carl Götz aus Wien. Prema porodičnom predanju, fotografija je snimljena u Požegi, što ukazuje da je pustolovni fotografski par iz Zadra otputovao u zapadnu Slavoniju. Ima navoda da je radila kao putujući fotograf i u Sremskoj Mitrovici, a moguće je i u drugim mestima današnje Vojvodine (na šta upućuju sačuvane fotografije tamošnjim muzejima), kao i u Požarevcu (oko 1878). O putujućem radu govori i činjenica da sve vreme svog fotografskog rada (čak i tokom rada u Beogradu) Ana izbegava da u logotipu navede sedišta firme svog samostalnog ili ortačkog ateljea, odnosno ističe samo "aus Wien" (iz Beča).[e][3]

Osamdesetih godina 19. veka, kad je imala tek oko 40. godina bila je, prema rečima jednog savremenika, već žena rasejanog i umornog izgleda, a početak 20. veka čini se da nije doživela.[1]

Fotografski radovi Ane Feldman[uredi | uredi izvor]

Ana Feldman bavila se fotografskim poslom u Beogradu u isto vreme kada i prva generacija ateljejskih fotografa mlade srpske Kneževine (Florijan Gantenbajn, A. N. Stojanović, Musil i Mirić, Panta Hristić). U njenom radu može se uočiti individualna nota koja se u tom periodu, tokom sedme decenije 19. veka, sasvim izgubila, potisnuta komercijalizacijom. Ana Feldman je snimala neformalne fotografije, neuštogljene poze i prva je među srpskim fotografima uspela da sačuva život na slici, pokret konja i jahača. Snimala je konjanike u vreme kada kolodijumski proces nije pružao bogzna kakvu osetljivost negativskih ploča, pa su neke fotografije bile neoštre usled pokreta životinje, ali upečatljive i tehnički korektne. Uglavnom je snimala na formatu posetnice, mada u beogradskim zbirkama ima i fotografija neuobičajeno velikog formata.[1] U svom radu koristila je majolik i ferlauf tehnike, kao i braon toner. Najveći broj do danas sačuvanih radova Ane Feldman može se naći u zaostavštini Feliksa Kanica, u Arhivu Srpske akademije nauka i umetnosti u Beogradu.[3]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Upućujući 21. juna 1867. Aninu molbu za davanje dozvole za rad Ministarstvu unutrašnjih poslova u Beču, zadarsko Namesništvo je između ostalog navelo da ona poseduje uredan, ali već zastareo srpski pasoš, da je 20. novembra 1859. stekla fotografsku kvalifikaciju i da je duže vreme radila u bečkom ateljeu Karla Geca. U izveštaju se takođe navodi da je Ana Feldman stara 24 godine, "Mojsijevog je zakona", neudata, rođena u Beogradu, navodno kći nekog krojača. U Beč je došla 1862. i prijavila se prvo kao krojačica, a potom kao fotografska pomoćnica. Stalno ju je posećivao Karl Gec i "uvijek su ga svi smatrali njezinim ljubavnikom".[2]
  2. ^ Iz izveštaja austrijskog Ministarstva unutrašnjih poslova.[2]
  3. ^ Tada vodeći beogradski fotograf Gantenbajn oglašavao je istu uslugu za 12 cvancika.[1]
  4. ^ Postoje podaci da je u to vreme Štokman imao suprugu u Beču, kao i još jednu u Pančevu![1] Poznato je da je 1858. držao fotografski atelje u Beogradu, kao i da je bio zet pančevačkog fotografa Nikole Lekića, a šezdesetih godina dodeljena mu je titula dvorskog fotografa kneza Milana Obrenovića.[2]
  5. ^ Gec je takođe bio osobena pojava. Imao je četvoro dece, između ostalih i tada već odraslu ćerku Anu, ali i prostodušnu i naivnu ženu koja nije uspevala da sagleda razliku između muževljeve ljubavnice i fotografske pomoćnice.[2] Tako su, neko vreme svi zajedno srećno živeli.[1]
  6. ^ Dokumentaciju o Aninom boravku u Zadru prikupio je zadarski fotograf i novinar Abdulah Seferović u zadarskom arhivu
  7. ^ Osim ortačkog ateljea sa Gecom beleže se još i logotipi Atelje Feldmann - Elberfeld i atelje fotografa Šandora Feldmana (Gyla).[3]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e ž z i j Malić, Goran (2003). „Istorija fotografije: PRIČA O ANKI FELDMANOVOJ”. Refoto. 6: 50—51. ISSN 1450-6394. 
  2. ^ a b v g d Seferović Sefi, Abdulah. „Photographia Iadertina - Putujući majstori”. ZadaRetro ili Zadranizam. Arhivirano iz originala 23. 09. 2017. g. Pristupljeno 9. 11. 2017. 
  3. ^ a b v g d Aleksandrić, Miroslav (2012). „Atelje Ana Feldman”. FotoMuzej. FotoMuzej, Beograd. Arhivirano iz originala 09. 03. 2017. g. Pristupljeno 10. 11. 2017. 
  4. ^ a b Milošević, Matea (4. 7. 2015). „Heroine duha – Ana Feldman”. rts.rs. Pristupljeno 9. 11. 2017. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Спољашње везе[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ана_Фелдман&oldid=27058729”