Bosiljka Janić
Bosiljka Janić | |
|---|---|
 Bosiljka Janić rođ. Cincar-Jankovića i Golub Janić, fotografija Milana Jovanovića, Beograd 1906. | |
| Datum rođenja | 1869. |
| Mesto rođenja | Ćuprija, Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 2. februar 1936. (66/67 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina Jugoslavija |
Bosiljka Janić (rođ. Cincar-Janković; Ćuprija, 1869 — Beograd, 2. februar 1936) bila je srpska dobrotvorka koja je osnovala tri zadužbine, Zadužbinu Samuila i Goluba S. Janića pri Filozofskom fakultetu i Učiteljskoj školi u Skoplju, Zadužbinu Samuila i Goluba S. Janića pri Srpskoj kraljevskoj akademiji i Fond Sofije Samuila i Bosiljke Goluba S. Janića. Bosiljka je bila udata za Goluba Janića.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Porodica, školovanje i udaja[uredi | uredi izvor]
Bosiljka, unuka vojvode Cincar-Janka, rođena je 1869. godine je u Ćupriji od oca Đorđa Cincar-Jankovića, okružnog načelnika i majka Jelene Cincar-Janković, kćerke Teodora Mihailovića, srpskog trgovca koji je poslovao u Sofiji u Bugarskoj. Bosiljkin otac rođen je u Hotinu u Rusiji (danas Ukrajina) i završio je vojnu kadetsku školu u Rusiji, bio je ađutant kneza Mihaila Obrenovića, sreski načelnik u više mesta, komandant aleksinačke okružne vojske 1862, pomoćnik u okružnom načelstvu i okružni načelnik. Bosiljka je imala dva starija brata i dve starije sestre.
Osnovnu školu završila je u mestu rođenja, a Višu žensku školu u Beogradu.
Bosiljka se udala za Goluba Janića, (1853-1918), beogradskog milionera, veletrgovca, rentijera. Golub Janić je nakon očeve smrti 1899, preuzeo razgranate porodične poslove, jedno vreme bio je poslanik u Skupštini, a osnovao je i dugi niz godina predsedavao Društvom Srpska Braća i Udruženjem Starosrbijanaca .
Golub i Bosiljka delili su zajedničku ljubav prema Južnoj ili Staroj Srbiji, odnosno Makedoniji, kao zemlji svojih predaka i pomagali crkvu i akciju srpske države, kao i srpsko stanovništvo, posebno u zapadnoj Makedoniji.
Golub i Bosiljka Janić živeli su u Beogradu na Prestolonaslednikovom trgu 18 (Terazije 17, 18, 23), u kući podignutoj oko 1870. godine. Kuća je imala ulaz iz Skopljanske (Pašićeve, Nušićeve) ulice, a podignuta je pored kuće gospođe Tomanije Obrenović, čiji je unuk bio kralj Milan Obrenović. U kući Goluba Janića bilo je od 1905. godine sedište Društva Srpska braća , dok se u njegovom hotelu Balkan preko puta kuće, uoči Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata nalazilo sedište četničke organizacije. U kući se nalazilo i jedno odeljenje namenjeno za okupljanje studenata iz neoslobođenih krajeva, gde su na zidovima bile brojne fotografije vojvoda i četnika .[1] U prostranoj kući, koja je u parteru prema Terazijama imala jedan veliki lokal, pregrađen kasnije u dva lokala, između ostalog, bilo je sprovedeno etažno grejanje sa radijatorima. U stambenom delu bio je šestosoban stan.
Pre ratova u dvorišnoj kući bilo je prostora za ulazak kočija, a kasnije se nalazila garaža za automobil.[2] Štale sa konjima i kočije držane su u ulici Kralja Milutina. Ostala je priča da se Bosiljka nadmetala sa Dragom Mašin ko ima lepša kočija i konje.
Ova kuća je Bosiljkinim testamentom bila predviđena za imovinu Fonda Sofije Samuila i Bosiljke Goluba Janića, a srušena je 1955. prilikom zidanja zgrade Savezne industrijske komore (Priveredne komore Jugoslavije, danas Privredne komore Srbije).
Dobar deo godine Golub i Bosiljka provodili su u banjama u Srbiji i odmaralištima izvan zemlje.
Golub i Bosiljka nisu imali dece.
Ratne godine[uredi | uredi izvor]
Za vreme Prvog svetskog rata Bosiljka i Golub jedno vreme živeli su zajedno sa Bosiljkinom starijom sestrom Poleksijom, udovicom kasacionog sudije Konstantinta Radovanovića i njenom kćerkom Zorom udatom za pukovnika Branislava Milosavljevića i njihovom decom u Novom Pazaru.
Posle su se Golub i Bosiljka vratili u Beograd, gde je 1918. u vreme kad je srpska vojska već došla do Beograda, umro Golub Janić.
Kasniji život[uredi | uredi izvor]
Nakon smrti Goluba Janića 1918, Bosiljka je, prema njegovom testamentu, određena za naslednika svih poslova i celokupne imovine. Sporazumno predala je neka od imanja porodici Golubovih srodnika, uključujući i Rusku krunu u Dečanskoj ulici. Bosiljka se 1921 primila nasledstva i nastavila da vodi poslove.
Sledeći primer svog dede vojvode Cincar-Janka koji je pomagao crkve i manastire u Srbiji i Vojvodini, Bosiljka Janić, kao i njen brat Toma Cincar-Janković i muž Golub Janić, celog života učestvovala je u dobrotvornom radu pomažući crkve, manastire, siromašne stanovnike Beograda i Južne (Stare) Srbije, odnosno Makedonije: „Osim što je neposredno pomagala sirotinji, kroz ceo svoj život izdašno je pomagala i sve one akcije koje su bile upravljene na dobro srpstva (...) ona je davala obilne priloge našim crkvama i manastirima“.[3]
Bosiljka Bosa Janić je umrla 2. februara 1936. u 12:30 u sanatorijumu „Vračar“, opelo je održano 3. februara u 15:30 u crkvi Sv. Nikole na Novom groblju, i sahranjana je u porodičnoj grobnici broj 1, parcela broj 4, na ulasku u Novo groblje u Beogradu.[4] U nekrologu objavljenom u Politici od 3. februara. 1936. ističe se da je Bosiljka „rođena u staroj beogradskoj porodici Cincar-Jankovića, a udata za poznatog nacionalnog radnika Goluba Janića, koji je pre rata sa pok. Ljubom Jovanovićem osnovao nacionalno udruženje Srpska braća i bio jedan od prvih narodnih pregalaca u organizoavnju četničke akcije u Južnoj Srbiji“. Za Bosiljku se dalje kaže da „je imala sve vrline blagorodne Srpkinje, vaspitane u predratnoj patrijarhalnoj skromnosti. Neobično darežljiva prema sirotinji, koju je obilato i neposredno kroz ceo život pomagala, pok. Bosa bila je dobrotvor mnogih humanih društava u zemlji, a izdašno je pomagala i naše kulturne i nacionalne akcije. Za svoj humani rad pok. Bosa bila je odlikovana ordenom Sv. Save“.[5]
Zadužbine[uredi | uredi izvor]
Bosiljka Janić osnovala je tri zadužbine.
Zadužbina Samuila i Goluba S. Janića pri Filozofskom fakultetu i Učiteljskoj školi u Skoplju[uredi | uredi izvor]
Za života, 1929. osnovala je Zadužbinu Samuila i Goluba S. Janića pri Filozofskom fakultetu i Učiteljskoj školi u Skoplju, deponujući 50.000 dinara kod Državne hipotekarne banke sa namenom da se od 5% kamate zadužbine nagrađuju svetosavski temati koji obrađuju pitanja iz istorije (političke, književne i umetničke) i etnografije Južne Srbije .[6]
Zadužbina Samuila i Goluba S. Janića pri Srpskoj kraljevskoj akademiji[uredi | uredi izvor]
Svojim testamentom od 14. januara. 1928., odnosno 18. novembra 1931. osnovala je navjeći fond, Zadužbinu Samuila i Goluba S. Janića pri Srpskoj kraljevskoj akademiji, poklonivši imanje vrednosti 7 miliona tadašnjih dinara, odnosno hotel Balkan na Terazijama, kao i novac, sa ciljem da se iz prihoda Zadužbine u visini prihoda starog hotela Balkan , koji su tada iznosili 540.000 tadašnjih dinara godišnje, podižu svake godine po jedna zgrada osnovne škole sa stanovima za učiteljice u Južnoj Srbiji, odnosno današnjoj Makedoniji, počevši od njenih zapadnih delova, prvo u gostivarskom, potom tetovskom srezu: „a zatim u celoj Južnoj Srbiji“. Dodatkom testamentu od 18. novembra 1931. godine Bosiljka je samo konstatovala umanjenje nasledne mase zbog eksproprijacije dela imanja starog hotela Balkan : „za šta mi je opština isplatila samo sumu od dinara 3. 100.000“. Ukupna sredstva u nekretnini na uglu tadašnje ul. kralja Milana br. 18 (danas Terazije) i Prizrenske 2 i gotovina kod Vračarske zadruge i Državne hipotekarne banke namenjena izgradnji novog hotela Balkan bila je 6.337.796,00 tadašnjih dinara.
Iako Zadužbina Samuila i Goluba Janića nije namenjena za ostvarivanje ciljeva Srpske kraljevske akademije nauka, ali je namenjena za prosvetne i kulturne svrhe, Akademija se preko punomoćnika advokata Milana A. Fotića, primila nasledstva pod uslovima koje je odredila Bosiljka Janić, ostavilja .[7]
Fond Sofije Samuila i Bosiljke Goluba S. Janića[uredi | uredi izvor]
Bosiljka je testamentom osnovala i Fond Sofije Samuila i Bosiljke Goluba S. Janića, zaveštavši imovinu od 1,5 miliona tadašnjih dinara, odnosno svoju kuću na Prestolonaslednikovom trgu br. 19 (danas Terazije, na uglu sa Nušićevom ul.), čija je vrednost 1938. godine procenjena na 1.304,000,00 tadašnjih dinara .[8], od čega je fondu trebalo da ostane 1.149.000,00 dinara, a nakon podmirivanja drugih troškova iz tog dela nasleđa, sa namenom da se iz prihoda obezbeđuje odeća za siromašne učenike osnovnih škola u Južnoj Srbiji.[9]
U Fondu Sofije Samuila i Bosiljke Goluba S. Janića , prema testamentu, dva člana Upravnog odbora fondacije, uvek su iz porodice. Za prve članove petočlanog Upravnog odbora fondacije iz porodice Bosiljka određuje brata Tomu Cincar-Jankovića i rođaka Dragoljuba Radojlovića“, državnog savetnika, a za druga tri člana Bogdana Popovića, univerzitetskog profesora i akademika, Stevana Jovanovića Resavca, trgovca, i pukovnika Todora Simića. Članovi odbora su prema testamentu dobijali „na ime nagrade po 20 (dvadeset dinara) u zlatu od svake sednice“, koje se održavaju prema potrebi „a najviše jedanput mesečno“. Za članove odbora iz porodice, posle smrti imenovanih, odredila je svoje bratance: „Moga brata Tomu Cincar-Jankovića i moga rođaka Dragoljuba Radojlovića imaju zameniti u odboru moji bratanci, a ostale popunjavaće sam odbor“. Pored ovoga, Bosiljka je u svom testamentu predvidela da u slučaju da Zadužbina Samuila i Goluba Janića , kojom prema testamentu upravlja Srpska Kraljevska akademija, u roku od tri godine posle prijema nasleđa, odnosno hotela Balkan i novca, ne sazida ni jednu školu „dužna je celokupno moje imanje i sav dotle prikupljeni prihod predati odboru koji rukuje Fondom Sofije Samuila i Bosiljke Goluba Janića. Pored dve fondacije, Bosiljka je testamentom darivala i Društvo za podizanje hrama Sv. Save sa 20.000,00 dinara, oštinu svog rodnog grada Ćuprije sa 10.000,00 dinara i sa po 5.000,00 dinara u Đupriji Fond siromašnih đaka osnovne škole , podružnicu Ženskog društva i pravoslavnu crkvu , a u Beogradu Kolo Srpskih sestara, Žensko društvo (za Dom Gospođa), Društvo knjeginje Ljubice, Društvo srpske majke, Materinsko udruženje, Udruženje studentkinja, Dom starica i staraca i Udruženje matera i domaćica Srbiji .[10]
Bosiljka je polovinu imovine čija je ukupna vrednost u nekretninama, gotovini i pokretnoj imovini bila procenjena, ostavila porodici.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Stevan Simić, Srpska revolucionarna organizacija , komitsko četovanje u Staroj Srbiji i Makedoniji 1903-1912, Beograd. 1998. str. 80.
- ^ Vid. Komisijski izveštaj o pregledu, opisu i proceni zgrade u ul. Terazije br. 23 i Njegoševoj 1 , Arhiv Srbije, Fond
- ^ Zadužbine i fondovi , Beograd 1937. pp. 341, vid. ASANU, Zadužbina Samuila i Goluba Janića iz Mavrova .
- ^ Čitulja, Politika, 3. februar 1936. pp. 16.
- ^ Vid. Politika, Dnevne vesti, 3. februar 1936. pp. 15.
- ^ Pismo dekana Filozofskog fakulteta u Skoplju Ministarstvu prosvete od 29. 12. 1929. u kome dostavlja predlog pravilnika fondacije usvojen je na sednici Saveta Filozofskog fakulteta od 16. 10. 1928, Rešenje državnog saveta Kraljevine SHS od 19. 03. 1929, Ukaz kralja Aleksandra od 14. aprila 1929., Arhiv Srbije, Fond
- ^ Pismo Fotića Predsedništvu od 24. 02. 1936., Saglasnost predsedništva i članova Skupštine na predlog predsedništva da se primi rukovanja zaveštanjem od 12. 03. 1936., Pismo sekretara SKAN Fotiću kojim potvrđuje da se SKAN prima zaveštanja po testamentu od 12. 03. 1936. (br. 173), Pismo predsednika SKAN Jevremu i Tomi Cincar-Jankoviću sa predlozima o izvršenju zaveštanja od 08. 12. 1936. (br. 986). Vid. Fond Samuila i Goluba Janića, dosije br.462, Arhiv Srbije, Zadužbina Samuila i Goluba Janića , Arhiv SANU
- ^ Prema proceni Ministarstva prosvete vrednost imovina je bila veća od 1,5 miliona dinara, dok je mesečno donosila prihod od 10,750,00 din, Zadužbinski odsek, Izveštaj pravnog referenta Zadužbinskog odseka šefu Zadužbinskog odseka od 11. jula 1938 .
- ^ Testament Bosiljke G. Janić rođ. Cincar-Janković, Zaključak o pravnosnažnosti testamenta Bosiljke Janić , Sreski sud Beograd, januar 1938, O br. 304/36, Pravila Fonda Sofije Samuila i Bosiljke Goluba Janića i dr, Fond Samuila i Goluba Janića, Arhiv Srbije , Arhiv SANU
- ^ Testament Bosiljke G. Janić rođ. Cincar-Janković, Zaključak o pravnosnažnosti testamenta Bosiljke Janić , Sreski sud Beograd, januar 1938, O br. 304/36, Pravila Fonda Sofije Samuila i Bosiljke Goluba Janića i dr, Fond Samuila i Goluba Janića, Arhiv Srbije, Arhiv SANU.
