Veliko Crniće
Veliko Crniće | |
|---|---|
 Pravoslavna crkva u Velikom Crniću | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Braničevski |
| Opština | Malo Crniće |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  566 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 34′ 25″ S; 21° 16′ 34″ I / 44.5735° S; 21.276166° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 97 m |
.svg)  Veliko Crniće Veliko Crniće na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 012 |
| Registarska oznaka | PO |
Veliko Crniće je naselje u Srbiji, u opštini Malo Crniće, u Braničevskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 566 stanovnika. Površina atara naselja obuhvata 1199,4 hektara.[1]
Toponomastika[uredi | uredi izvor]
Iako datira iz znatno dublje prošlosti, prvi pomen naziva naselja Veliko Crniće zabeležen je 1467. godine u osmanskom popisu poreskih obveznika (defteru), na turskom jeziku, kao Karye-i Gorne Cerniçe (selo Gornje Crniće).[2] O kontinuitetu naseljenosti svedoče zapisi iz vremena austrijske (habsburške) Kraljevine Srbije (1718-1739), u kojima je u distriktu Požarevac (Passarovic) navedeno selo Crniće (Cernize).[3]
O nazivu mesta postoji više legendi, čiji je zajednički imenitelj da je prvobitno ime sadržalo pozitivno značenje izvedeno od reči belo (ili možda velo, u značenju veliko) – Beliće, Belišće i sl, ali da je usled nekakve velike nevolje (bolesti, haranja, paljevine, kletve), preimenovano u Crni(u)će. Neke od tih legendi vezane su za period srednjovekovne srpske države, a neke za vreme osmanske vlasti. Međutim s obzirom da se toponim Crniće pojavljuje u prvom turskom popisu poreskih glava, to je nemoguće da je do promene naziva došlo za vreme dominacije Turaka Osmanlija.
Prema najstarijoj legendi, koja govori još o vremenu pre Kosovskog boja, na poziv kneza Lazara u boj „belićki vojvoda“, koji je vladao selom i okolinom, nije se odazavao. Stoga ga je knez prokleo rekavši: „Da bog dâ od sada bio vojvoda crnićski!“[4] Kasnije, kada se grupa iseljenika iz Crnića nastanila nešto južnije, u blizini ušća Obrškog potoka u reku Mlavu, tamo će nastati Malo Crniće. Druga legenda govori o velikoj bolesti – kugi – od koje je stradala većina stanovništva Belića, koje se tada navodno nalazilo na mestu sadašnjeg Selišta, na levoj obali nekadašnjeg toka Mlave (prostor oko sadašnjeg starog groblja „Selište“), nakon koje je preživelo samo sedam porodica. Mesto gde su se iselile četiri porodice, nekoliko stotina metara severoistočno, na desnoj obali reke, nazvano je Veliko Crniće, a mesto kuda su otišle tri porodice, kilometar južnije, dobilo je ime Malo Crniće.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Antički ostaci[uredi | uredi izvor]
Prostor oko današnjeg Selišta najverovatnije da je bio naseljen još u antičko rimsko vreme. Oblast današnje severne Srbije, koja je bila dobro naseljena u vreme Rimskog carstva, obišao je na svojim putovanjima 1860. i 1887. godine Feliks Kanic. On je naveo da mnoga naselja i njihova okolina sadrže rimske ostatke.[5] Godine 1887, utvrđujući trasu vojnog puta (Via militaris), koji je od Viminacijuma vodio na jug, ka Ćupriji (Horreum Margi) i Nišu (Nais) i dalje ka Solunu i Carigradu (Constantinopolis), Kanic je uz pomoć inženjera Čermaka zaključio da jedan njegov deo ide od Salakovca do Kališta.[6] Skromni ostaci tog puta mogu se i danas zapaziti u ataru Velikog Crnića, nekoliko stotina metara istočno od puta Požarevac-Petrovac.
Nedaleko od rimskog puta, u neposrednoj blizini sadašnjeg velikocrnićkog groblja Selište, Kanic je godine uočio ostatke antičkih građevinskih struktura. One su otprilike na polovini puta između rimske putne stanice Mutacijo ad Nonum (Mutatio ad Nonum), smeštene kraj današnjeg sela Nabrđe (na devetom kilometru od Viminacijuma), i isto toliko udaljenog konačišta i naselja Municipijuma, koji se sastojao od kastela (vojnog utvrđenja koje je koristila VII Klaudijeva legija) na istočnom obodu sela Kališta i grada (naselja) smeštenog u blizini ušća reke Vitovnice u Mlavu, između Obrškog potoka i današnje Batuše (u površini od nekoliko hektara).[7] Antičke sturkture s obe strane groblja u Velikom Crniću sastojale su se od zidova i kanala, koji su se, sa kratkim prekidom, protezali na jug do Malog Crnića, a dva fragmenta natpisa s tog lokaliteta dospela su, prema Kanicu, u Narodni muzej u Beogradu.[8] Danas antički ostaci više nisu vidljivi, mada se deo materijala (delovi opeke i grnčarije) povremeno nalazi prilikom poljoprivrednih radova.
Kultura[uredi | uredi izvor]
Verovanja i praznoverice[uredi | uredi izvor]
Stanovništvo Velikog Crnića, pre delimične modernizacije, koja će stidljivo otpočeti tek krajem 19. i početkom 20. veka, a zapravo dobiti na snazi tek u drugoj polovini 20. veka, gotovo stoprocentno agrarno, slabi ili nikako obrazovano bilo je podložno raznim vidovima sujeverja i praznovericama. Zapravo, pojedina praznoverja mogu se naći i u sadašnjem dobu, na kraju druge decenije 21. veka. Stotinak godina ranije etnolog Borisav Lj. Radovanović obišao je Veliko i Malo Crniće, Batušu i Kalište u potrazi za praznovericama. Najveći broj praznoverica odnosio se na novorođenčad i decu. Čim se čuje da se u nekoj kući rodilo dete odmah se nose darovi – povoj i novac, a ako je devojčica i kudeljica vune ili težine (kučine) da bi joj porasla dugačka kosa. Žena koja je donela poklone pljuje na dete i izgovara „gad“, kako ga ne bi urekla. Posle zalaska Sunca porodilja ne izlazi iz kuće da ne bi izgubila mleko, a pored sebe drži metlu „ciganske grebene“, glavicu belog luka i nož kako bi dete odbranila od veštica. Voda u kojoj se dete okupalo posle sunčevog zalaska ne izbacuje se kako dete noću ne bi plakalo, a ako neko novorođenče puno plače onda ga neka baba odnese do drveta klena, koje izbuši svrdlom kako bi dete ozdravilo i prestalo da plače. Dečje pelene se ne prostiru po plotu (tarabi) kako dete ne bi imalo retke zube, a prilikom prvog šišanja kum stavi kumče na garav bakrač kako bi rasla crna kosa. Pošto dete prohoda, majka za njim prospe vodu kako bi išlo brzo kao voda, a da bi brže raslo maže mu kvasac po čelu.[9]
Vera i crkvena organizacija[uredi | uredi izvor]
Stanovnici Velikog Crnića gotovo u potpunosti ispovedali su, i ispovedaju, pravoslavnu veru. Selo, međutim, do početka 21. veka nije imalo svoju crkvu. Ipak, tokom 19. i prve polovine 20. veka Veliko Crniće je imalo svoju parohiju. Velikocrnićkoj parohiji pripadala su i sela Malo Crniće i Kravlji Do.
Do promene u organizaciji crkve došlo je 1942. godine, kada je, odlukom episkopa braničevskog, Venijamina Taušanovića (1884 – 1952), E. br. 3095/42, formirana Malocrnićka parohija, kojoj su pripala sela Malo Crniće i Kravlji Do, a Veliko Crniće je uključeno u novoformiranu Salakovačku parohiju (danas, skupa sa selima Salakovac, Trnjane i Nabrđe, potpada pod Trnjansko-salakovačku parohiju, koja je u sastavu Arhijerejskog namesništva Požarevačkog, Braničevske eparhije). Do ukidanja Velikocrnićke parohije došlo je kada je u Salakovcu završena gradnja crkve posvećene Sv. mučenici Marini, započeta četiri godine ranije (1938).[10]
Do izgradnje crkve, stanovnici Velikog Crnića su za svoje verske potrebe posećivali crkve u okolnim naseljima. Najranija dostupna bogomolja bila je crkva Svetih arhistratiga Mihaila i Gavrila, u Zaovinskoj šumi, u blizini sela Toponica. Tokom istorije crkva manastira Zaova, kako je taj sakralni objekat najčešće nazivan, više puta je bila rušena i obnavljana, a kada je podignuta i ko su bili njeni ktitori nije još utvrđeno. Pretpostavlja se da datira iz 16. ili 17. veka, mada su mnogi istraživači skloni da, na osnovu legende o nesrećnoj sudbini devojke Jelice, koja je opevana u narodnoj pesmi „Bog nikome dužan ne ostaje“, gradnju vežu za 14. vek i vlasteline Radula i Pavla Radića.[11]
Jedna od najznačajnijih bogomolja u koje su Velikocrnićani odlazili u 19. veku bila je Crkva sv. Petozarnih mučenika u Smoljincu, podignuta 1847. godine na temeljima starije crkve (ima pretpostavki da je tu stariju crkvu sagradio još kralj Milutin). Matične knjiga koje su tamo vođene, u koje su upisivani rođeni, kršteni, venčani i umrli iz Velikog Crnića, datiraju iz 1837. godine. Otprilike u isto vreme kad i smoljinačka, podignuta je Crkva sv. Preobraženja u Šapinu, te je i ona delimično „pokrivala“ potrebe stanovnika Velikog Crnića. Godine 1892. izgrađena je, zaslugom industrijalca Antona I. Bajlonija (1841 – 1900), vlasnika mlina u Bratincu i Malom Crniću, Crkva sv. Ignjatija Bogonosca.[12]
Velikocrnićka (u izvorima se navodi kao: velikocrnićska, veliko-crnićska i belocrnićska) parohija bila je u sastavu Požarevačkog protoprezviterata, Beogradske arhidijeceze (do 1862), Eparhijske beogradske konzistorije (1863), Eparhije beogradske (od 1864. godine).
Sveštenici Velikocrnićke parohije do Prvog svetskog rata bili su:[13]
| Ime i prezime | Period službovanja | Napomena |
|---|---|---|
| Nikolaj Popović (Nikolaй Popovićъ) | 1854-1855 | |
| Ilija Protić (Iliя Protićъ) | 1856 | |
| Milić Popović (Milićъ Popovićъ) | 1857 | |
| Jovan Stefanović (Іovanъ Stefanovićъ | 1858-1867 | 1864. pominje se kao paroh malocrnićski |
| Živan Nedeljković (Živanъ Nedelьkovićъ | 1868-1873 | 1868. navodi se kao paroh donjocrnićski |
| Petar Jovanović | 1874-1879 | |
| Atanasije Milosavljević | 1880-1882 | u periodu 1876-1879. kapelan |
| Atanasije (Tanasije) K. Spasić | 1883-1890 | |
| Jovan Desimirović | 1891-1914 | u popisima se najčešće navodi kao malocrnićki paroh |
Izgradnja Crkve sv Nikole, u Velikom Crniću otpočela je 3. avgusta 2008. godine, nakon što je episkop (vladika) požarevačko-braničevski, dr Ignjatije Midić, osveštao mesto za početak radova. Tome je prethodila odluka supružnika, Vesne Nestorović-Ognjanović i Siniše Ognjanovića da crkvenoj opštini poklone plac površine 25 ari. Tetka darodavaca, Nadežda Nestorović, odlučila je da deo imetka, stečen radom u Parizu, ustupi za početak građevinskih radova. Inicijalne donacije, uz finansijsku podršku većeg broja meštana Velikog Crnića, i dozvolu crkvenih vlasti, omogućile su realizaciju projekta, koji je poveren arhitekti Aleksandru Jankoviću, iz Požarevca. Nakon četiri godine, 30. septembra 2012. godine, vladika Ignjatije je u oltar crkve položio mošti sv. kneza Lazara i osveštao crkvu. Dalji radovi na završetku crkve nastavljeni su freskopisanjem, koje je povereno ikonografu Slobodanu Janićijeviću, iz Jagodine.
Demografija[uredi | uredi izvor]
Tokom 19. veka i većeg dela 20. veka stanovništvo Velikog Crnića brzo je i u velikom broju raslo (osim relativne stagnacije izazvane svetskim ratovima), da bi od osamdesetih godina 20. veka počelo da stagnira, a deceniju kasnije znatno da opada.
U prvom modernom popisu u Kneževini Srbiji, 1834. godine u selu je, u 49 domova, živelo 267 stanovnika (137 muških i 130 ženskih). Dvanaest godina kasnije bilo ih je 365, a 1859. godine 445. U narednih 35 godina stanovništvo će se više nego udvostručiti, pa je 1895. godine, u 153 doma, živelo 938 stanovnika (466 muškaraca i 472 žene). Sledeći popis, obavljen 1921. godine, beleži tek neznatan rast, od 942 stanovnika, što je bez sumnje bila posledica stradanja i demografskih gubitaka u Balkanskim i Prvom svetskom ratu. Nakon novog rasta, zabeleženog 1931. godine (1018 stanovnika), sledi stagnacija u drugoj polovini decenije (1011 u 1935. godini) i pad izazvan Drugim svetskim ratom, tako da će 1948. godine biti popisano 988 stanovnika. Trend opšteg porasta stanovništva, svojstven ne samo Srbiji i Jugoslaviji, nego i većini sveta, nije mimoišao ni Veliko Crniće, pa će narednih deceniju i po populacija rasti, da bi 1961. godine dostigla svoj istorijski maksimum - 1057 stanovnika. Usledile su dve decenije relativne stagnacije, da bi najpre kriza i ratovi iz devedestih godina 20. veka, a potom i gubitak perspektive usled ekonomskog propadanja društva, vodili rapidnom opadanju broja stanovnika.[14]
U naselju Veliko Crniće, prema popisu iz 2011. godine, živi 478 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,6 godina (39,4 kod muškaraca i 43,6 kod žena). U naselju ima 189 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,23.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).
 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 0 | 1 | ||
| 80+ | 8 | 10 | ||
| 75—79 | 8 | 18 | ||
| 70—74 | 20 | 32 | ||
| 65—69 | 19 | 24 | ||
| 60—64 | 14 | 18 | ||
| 55—59 | 16 | 13 | ||
| 50—54 | 17 | 20 | ||
| 45—49 | 28 | 18 | ||
| 40—44 | 13 | 21 | ||
| 35—39 | 19 | 17 | ||
| 30—34 | 16 | 21 | ||
| 25—29 | 14 | 18 | ||
| 20—24 | 18 | 21 | ||
| 15—19 | 21 | 18 | ||
| 10—14 | 24 | 20 | ||
| 5—9 | 20 | 23 | ||
| 0—4 | 16 | 7 | ||
| Prosek : | 39,4 | 43,6 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 231 | 53 | 146 | 19 | 12 | 1 |
| Ženski | 270 | 43 | 152 | 66 | 9 | 0 |
| UKUPNO | 501 | 96 | 298 | 85 | 21 | 1 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 123 | 60 | 0 | 0 | 13 |
| Ženski | 67 | 36 | 0 | 0 | 4 |
| UKUPNO | 190 | 96 | 0 | 0 | 17 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 5 | 14 | 11 | 1 | 8 |
| Ženski | 1 | 1 | 10 | 0 | 0 |
| UKUPNO | 6 | 15 | 21 | 1 | 8 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 1 | 5 | 2 | 1 |
| Ženski | 0 | 0 | 5 | 3 | 7 |
| UKUPNO | 0 | 1 | 10 | 5 | 8 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 1 | 0 | 0 | 1 | |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| UKUPNO | 1 | 0 | 0 | 1 | |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Arhivirana kopija” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 06. 05. 2021. g. Pristupljeno 29. 08. 2018.
- ^ Momčilo Stojaković, Braničevski tefter: Poimenični popis pokrajine Braničevo iz 1467. godine, Zbornik za istočnjačku istorijsku i književnu građu, Knjiga 3, Beograd, 1987. Popis ce čuva y Arhivu Predsedništva vlade Turske y Carigradu (Baçbakanlik Arsivi) y fondu finansijskih deftera (Maliye defterleri) pod inventarskim brojem 5 m.
- ^ Johann Langer, Serbien unter der kaiserlichen Regierung : 1717 – 1739, Bd. III, Mittheilungen des K.K. Kriegsarchivs, Wien, 1889, 246.
- ^ Borisav Lj. Radovanović, Praznoverice i bajanje u nekoliko sela jugozapadnog Stiga, Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu, treća knjiga, Beograd, 1928, str. 98.
- ^ Felix Kanitz, Die römischen Funde in Serbien, Wien, 1861, 10-11.
- ^ Feliks Kanic, Srbija: zemlja i stanovništvo od rimskog doba do kraja XIX veka, Beograd, 1989, 218 (delo je prvi put publikovano kao: Das Königreich Serbien und das Serbenvolk von der Römerzeit bis zur Gegenwart, Wien, 1904)
- ^ F. Kanic, Srbija..., 219-220
- ^ F. Kanic, Srbija..., 218
- ^ Borisav Lj. Radovanović, Praznoverice i bajanje..., 98-101.
- ^ Istorijski arhiv Požarevac, Crkvene matične knjige Opštine Malo Crniće, br. 292-343 – Napomena.
- ^ Manastir Zaova – Crkva svetih arhistratiga Mihaila i Gavrila, Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture Smederevo, dostupno na: http://spomenicikulture.org.rs/sr/kulturna-dobra/manastir-zaova-crkva-svetih-arhistratiga-mihaila-i-gavrila Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. septembar 2018) (pristupljeno: 4. septembra 2018)
- ^ D. Milenković, „Crkva Petozarnih mučenika“, Reč naroda, 27. novembar 2007, Požarevac (online), dostupno na: http://recnaroda.co.rs/arhiva/arc/nov07/27/1.htm Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. avgust 2018) (pristupljeno: 4. septembra 2018); IA Požarevac, Crkvene matične knjige Opštine Malo Crniće (popis); Crkva svetog Preobraženja u Šapinama, Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture Smederevo, dostupno na: http://spomenicikulture.org.rs/sr/kulturna-dobra/manastir-zaova-crkva-svetih-arhistratiga-mihaila-i-gavrila Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. septembar 2018) (pristupljeno: 4. septembra 2018).
- ^ Državni kalendari (sa šematizmom) Kneževine i Kraljevine Srbije, Beograd, 1854-1914 (poglavlja o nadležnosti ministarstva prosvete i vera
- ^ Leposava Cvijetić, „Popis stanovništva i imovine u Srbiji 1834. godine“, Mešovita građa (Miscellanea), knj. 13, Istorijski institut, Beograd, 1984, str. 40; Glasnikъ Družtva srpske slovesnosti, svezka III, Beograd, 1851, str. 188-189; Državopisъ Srbiԑ, III svezska, Bѣograd, 1869, str. 72; Državopis Srbije, IX sveska, Beograd, 1879, str. 86-87; Državopis Srbije, XVI sveska, Beograd, 1889, str. 114-115; Statistika Kraljevine Srbije, Knjiga 1, Beograd, 1892; Popis stanovništva i domaće stoke u Kraljevini Srbiji 31 decembra 1895. godine, Statističko odeljenje Ministarstva narodne privrede, Beograd, 1897, str. 224-225; Definitivni rezultati popisa stanovništva od 31. januara 1921. godine, Kraljevina Jugoslavija – Opšta državna statistika, Sarajevo, 1932, str. 60-61; Definitivni rezultati popisa stanovništva od 31. marta 1931. godine, Knjiga I, Prisutno stanovništvo, broj kuća i domaćinstava, Beograd, 1937, str. 56; Tihomir J. Aranđelović (prir), Imenik – registar naseljenih mesta Kraljevine Jugoslavije, Prva knjiga, Beograd, (1935?); „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ Leposava Cvijetić, „Popis stanovništva i imovine u Srbiji 1834. godine“, Mešovita građa (Miscellanea), knj. 13, Istorijski institut, Beograd, 1984, str. 40; Glasnikъ Družtva srpske slovesnosti, svezka III, Beograd, 1851, str. 188-189; Državopisъ Srbiԑ, III svezska, Bѣograd, 1869, 72; Državopis Srbije, IX sveska, Beograd, 1879, 86-87; Državopis Srbije, XVI sveska, Beograd, 1889, 114-115, dostupno na: http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1889/Pdf/G188911002.pdf (pregledano 11. septembra 2018); Statistika Kraljevine Srbije, Knjiga 1, Beograd, 1892, dostupno na: http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1892/Pdf/G189211001.pdf (pregledano 11. septembra 2018); Popis stanovništva i domaće stoke u Kraljevini Srbiji 31 decembra 1895. godine, Statističko odeljenje Ministarstva narodne privrede, Beograd, 1897, str. 224-225.
- ^ Definitivni rezultati popisa stanovništva od 31. januara 1921. godine, Kraljevina Jugoslavija – Opšta državna statistika, Sarajevo, 1932, str. 60-61;Definitivni rezultati popisa stanovništva od 31. marta 1931. godine, knjiga I, Prisutno snanovništvo, broj kuća i domaćinstava, Beograd, 1937, str. 56; „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- Momčilo Stojaković, Braničevski tefter: Poimenični popis pokrajine Braničevo iz 1467. godine, Zbornik za istočnjačku istorijsku i književnu građu, Knjiga 3, Beograd, 1987
- Feliks Kanic, Srbija: zemlja i stanovništvo od rimskog doba do kraja XIX veka, Beograd, 1989
- Borisav Lj. Radovanović, Praznoverice i bajanje u nekoliko sela jugozapadnog Stiga, Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu, treća knjiga, Beograd, 1928
- Johann Langer, Serbien unter der kaiserlichen Regierung : 1717 – 1739, Bd. III, Mittheilungen des K.K. Kriegsarchivs, Wien, 1889
