Venačne planine
U periodu pre definisanja teorije tektonike ploča, venačnim ili nabranim planinama smatrane su planine nastale horizontalnim pomeranjem slojeva u geosinklinalama usled bočnog pritiska. [1]
Postanak venačnih planina[uredi | uredi izvor]
Tokom duge geološke istorije Zemljina kora se mnogo puta preoblikovala. Njena duga i burna prošlost najbolje se ogleda u slojevima sedimentnih stena. Slojevi su se nekada taložili u morima i jezerima, tako da prirodno leže horizontalo, mlađi preko starijih. Međutim osim u ovom položaju, slojevi se sreću i izdignuti u velike nabore, izlomljeni i prevrnuti, stariji preko mlađih.
Kada su slojevi sedimentnih stena izloženi velikim pritiscima i visokim temperaturama, oni postaju savitljivi. Teško je zamisliti da se nešto tvrdo i krto poput stene može saviti a da ne pukne. Ali u izvesnim uslovima to je moguće. Prilikom sudara litosfernih ploča slojevi su se savijali u bore raznovrsnih oblika i veličine. Nabiranjem i izdizanjem slojeva nastale su nabrane ili venačne planine.
Morfogeneza venačnih planina predstavlja vrlo komplikovan i dug morfotektonski proces. Posmatrano evolutivno, on ima dve osnovne faze: nabiranje i navlačenje slojeva. Analogno tome i klasifikacija venačnih planina može se izvršiti na dva osnovna genetska tipa na: nabrane i šarijaške planine. Venačne planine se u Evropi prostiru od Atlantskog okeana na zapadu do Crnog mora i Kaspijskog jezera na istoku. Orijentacioni pravac pružanja mlađih venačnih planina je zapad-istok. Od svih planina na Zemljinoj površini, struktura i reljef Alpa najbolje su proučeni.[2][3]
Nabrane venačne planine[uredi | uredi izvor]
Nabrane planine imaju određen pravac pružanja koji se poklapa sa pravcem pružanja slojeva, a stoga je zavisan od pravca potiska. Odlikuju se pojavom nizova planinskih venaca i grebena u čijoj se strukturi jasno zapažaju različiti oblici bora i nabiranja uopšte. Takvi su planinski venci Alpa, Anda, Himalaja, itd. U našoj zemlji venačne planine su Beljanica, Kučaj, Stara planina, itd.[3]
Šarijaške venačne planine[uredi | uredi izvor]
Šarijaške planine imaju specifičnu tektonsku strukturu koja se manifestuje pojavom sistema navlaka i poremećenom superpozicijom slojeva. Karakterišu se tipski neodređenim morfološkim crtama i nemaju individualisanu morfologiju. Njihova klasifikacija je isključivo tektonska vezana za strukturu, odnosno tektonski sklop. Njihovo izdvajanje kao posebnog planinskog tipa više je rezultat tektonskih nego geomorfoloških principa. Kao primer planina ovog tipa mogu se uzeti Alpi.[3]
Venačne planine Evroazije[uredi | uredi izvor]
- Kantabrijske planine
- Pirineji
- Alpi
- Karpati
- Balkan (Stara planina)
- Krimske planine
- Kavkaz
- Betijske planine
- Apenini
- Dinaridi
- Helenidi
- Hindukuš
- Zagros
- Kopetdag
- Pamir
- Kvenlun
- Tjanšan
- Karakorum
- Himalaji[4][5]
Venačne planine Severne i Južne Amerike[uredi | uredi izvor]
Venačne planine Australije[uredi | uredi izvor]
Venačne planine Afrike[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Mastilo, N. (2005): Rečnik savremene srpske geografske terminologije, Geografski fakultet, Beograd
- ^ Tadić, M. (2010): Geografija za 5. razred osnovne škole, Zavod za udžbenike, Beograd
- ^ a b v Petrović, D. i Manojlović, P. (2003): Geomorfologija, Geografski fakultet, Beograd
- ^ Ristić, K. (1993): Regionalna geografija 1, Univerzitet u Beogradu, Beograd
- ^ Vujadinović, S. i Šabić, D. (2014): Regionalna geografija Evrope, Geografski fakultet, Beograd
- ^ Vujadinović, S. i Šabić, D. (2009): Regionalna geografija Južne Amerike, Geografski fakultet, Beograd
- ^ Vujadinović, S. i Šabić, D. (2011): Regionalna geografija Australije, Geografski fakultet, Beograd
- ^ Tadić, M. (2011): Geografija za 7. razred osnovne škole, Zavod za udžbenike, Beograd
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Normativna kontrola: Državne |
|---|
