Dvorac Ambras

Dvorac Ambras
Schloss Ambras Innsbruck
Osnivanje	1563.
Lokacija	Inzbruk Austrija

Dvorac Ambras (nem. Schloss Ambras Innsbruck) je renesansni zamak i palata koji se nalazi u brdima iznad Inzbruka, u Austriji. Dvorac Ambras je 632 m iznad nivoa mora. Dvorac, koji se smatra jednom od najpopularnijih turističkih atrakcija Tirola, sagrađen je u 16. veku na mestu ranijeg zamka iz 10. veka, koji je postao sedište moći grofova Andeških. Kulturno-istorijski značaj zamka je usko povezan sa nadvojvodom Ferdinandom II (1529–1595) i služio je kao rezidencija njegove porodice od 1567. do 1595. godine. Ferdinand je bio jedan od najistaknutijih kolekcionara umetnosti u istoriji. Prinčevski vladar Tirola, sin cara Ferdinanda I, naredio je da se srednjovekovna tvrđava u Ambrasu pretvori u renesansni zamak kao poklon njegovoj ženi Filipini Velzer. Svoje svetski poznate zbirke smestio je u muzej: zbirke, koje se još uvek nalaze u Donjem zamku izgrađenom specijalno za potrebe tog muzeja, čine zamak Ambras Inzbruk jednim od najstarijih muzeja na svetu.

Donji zamak sadrži oružarnice koje predstavljaju remek dela evropske oružarske umetnosti od vremena cara Maksimilijana I do cara Leopolda I. Kao jedini renesansni objekat ove vrste koja je sačuvan na svom prvobitnom mestu, predstavlja spomenik kulture bez premca.

Iznad Donjeg zamka nalazi se čuvena Španska dvorana (Spanischer Saal), značajan primer nemačke renesansne arhitekture, koja sadrži komplikovan plafon sa umetnutim drvetom i zidove ukrašene sa 27 portreta vladara Tirola. U Gornjem zamku se nalazi obimna galerija habzburških portreta (Habsburger Porträtgalerie) sa slikama brojnih članova Austrijske dinastije Habzburga i drugih vodećih vladajućih evropskih dinastija, uključujući i mnoge portrete kneževske dece.

Istorija

Mnogo pre nego što je Inzbruk postao grad, spominjanje Amrasa ili Omrasa pojavilo se u dokumentima iz 10. veka. Ovo rano utvrđenje u tadašnjem jugozapadnom uglu Bavarske bilo je sedište moći grofova Andeških, koji su postali markgrofovi Istre, a kasnije vojvode kratkotrajne carske države Meranije od 1180. do 1248. godine. Ovo prvobitno utvrđenje je uništeno 1133. godine i od njega nema nikakvih tragova, iako je deo materijala iz prvobitne konstrukcije kasnije korišćen u modernoj građevini. Godine 1248. ruševine zamka i imovina prešli su u nasleđe od grofova Andeha na grofa Alberta IV od Tirola.

Zamak Ambras

Moderni dvorac Ambras sagradio je nadvojvoda Ferdinand II (1529–1595), drugi sin cara Ferdinanda I. Kada je 1564. postao provincijski suveren Tirola, Ferdinand II je naredio dvojici italijanskih arhitekata da pretvore postojeću srednjovekovnu tvrđavu u renesansni zamak za njegovu suprugu Filipinu Velzer (1527–1580), koju je tajno oženio. Ferdinand II je pripremio rezidenciju svoje porodice u Gornjem zamku, ispod koje je sagradio jednu od umetnički najvažnijih sala kasne renesanse — poznatu kao „Španska dvorana“ od devetnaestog veka. Godine 1567. Ferdinand II je ušao u Inzbruk, a pre toga je postavljen za administrativnog guvernera Kraljevine Bohemije, zauzimajući rezidenciju u Pragu 1547. Godine 1589. dodao je zgradu oružarnice Heldenrüstkammer, zapadno od Donjeg zamka, u svrhu smeštaja svoje zbirke „Heroja“, prve sistematske prezentacije predmeta u istoriji muzeja. Zamak Ambras je korišćen kao rezidencija Filipine, kao i mesto gde je Ferdinand II smeštao svoju kolekciju oružja, oklopa, portreta, kao i retkosti i dragocenih predmeta. Danas je muzej istorije umetnosti Dvorac Ambras u Inzbruku deo Muzeja istorije umetnosti Beča.

Filipina je postala popularna i omiljena figura zahvaljujući svojoj dobrotvornosti i spremnosti da pomogne drugima, posebno običnim ljudima u Tirolu. Čak je i plemstvo podnosilo svoje molbe bivšoj običnoj građanki. Kao znak naklonosti, ljudi su upućivali svoje pisane peticije „milosrdnoj gospođici“ ili „dostojanstvenoj princezi gđi. Filipini od Austrije“. Posle Ferdinandove smrti 1595. godine, drugi sin Ferdinanda i Filipine, markgrof Karlo od Burgaua, nasledio je zamak Ambras. Zbog malog interesovanja za očuvanje, zamak i njegove zbirke dospeli su u oronulo stanje i Karlo ih je 1606. prodao caru Rudolfu II. Car koji je boravio u Pragu ostavio je zbirku svog rođaka skoro u celini u zamku Ambras, pošto je i sam bio jedan od najznačajnijih habzburških kolekcionara.

Zamak Ambras

Narednih godina dvorac Ambras više nije imao status zvanične rezidencije i retko se u njemu živelo. Neadekvatne mere zaštite dovele su do gubitka vrednih knjiga, rukopisa i skica, a ubrzo je palata u velikoj meri propala. U sedamnaestom veku, car Leopold I (1640–1705) naložio je da se neke od najvrednijih fondova Ambrasovih zbirki — uglavnom knjiga i rukopisa — prenesu u Beč, gde se i danas mogu videti u Austrijskoj nacionalnoj biblioteci. Godine 1805. preostale zbirke Ambrasa bile su ugrožene porazom Austrije od strane Francuske imperije. Na sreću, nakon što je prepoznao značaj zbirke Ambras, Napoleon (1769–1821) ju je preneo na sigurno u Beč.

Godine 1855, nadvojvoda Karl Ludvig, tadašnji guverner Tirola, preuredio je palatu da bi se koristila kao letnja rezidencija. Za to vreme napravljene su značajne promene u palati i okolnom parku. Izgrađen je spoljašnji zid zamka sa ulaznom rampom za kočije obloženom bršljanom. Park je redizajniran kao engleski vrt. Nakon što se nadvojvoda Karl Ludvig odrekao prava nasledstva palata je ponovo zapostavljena. Godine 1880. pretvorena je u muzej i naknadno renovirana.

Godine 1919, nakon raspada Austrougarske imperije, dvorac Ambras je postao vlasništvo Republike Austrije. Godine 1950. Muzej istorije umetnosti u Beču je preuzeo upravu nad zamkom i njegovim zbirkama. Tokom 1970-ih, izvršena je sveobuhvatna restauracija Španske sale, stambenih četvrti Gornjeg zamka i unutrašnjeg dvorišta. Godine 1974. završena je Komora umetnosti i čuda. Godine 1976. završena je Habzburška portretna galerija koja pokriva period od petnaestog do devetnaestog veka. Godine 1981. oružarnice su ponovo otvorene u Donjem zamku.

Zbirke

Španska sala

Dvorac Ambras u Inzbruku je savezni muzej Republike Austrije. Administrativno je deo Muzeja istorije umetnosti u Beču i pripada KHM Muzejskom udruženju (KHM-Museumsverband).

Ferdinand II je bio jedan od najvažnijih pokrovitelja porodice Habzburg. Osnovao je zapažene Ambrasove zbirke i za njih naložio izgradnju muzeja u prostorijama „Donjeg dvorca“, koji je sagrađen po najnaprednijim zamislima tog vremena. Tri oružarnice i Komora umetnosti i čuda su od početka dizajnirane i korišćene kao muzej.

Španska sala

Španska sala, izgrađena između 1569. i 1572. godine, jedna je od najvažnijih samostojećih sala renesanse. Salom dugom 43 m dominira 27 portreta kneževskih vladara Tirola u celoj dužini. Danas se u ovoj sali održavaju poznati koncerti klasične muzike.

Sala umetnosti i čuda

Sala umetnosti i čuda nadvojvode Ferdinanda II je jedina renesansna sala umetnosti koja se još uvek može videti na svom prvobitnom mestu. Druge su opljačkane, poput onih u Minhenu, Pragu ili Štutgartu, ili im je promenjen karakter kao u Drezdenu ili Kaselu.

U Sali umetnosti i čuda u zamku Ambras mogu se videti artificialia, naturalia, scientifica, exotica, and mirabilia: prirodna čuda (retke, jedinstvene i izuzetne stvari iz prirode), kao i dragoceni predmeti, naučni predmeti, igračke ili luksuzni predmeti tog vremena i tako dalje. Prirodni i umetnički objekti po sadržaju predstavljaju program kasnorenesansnih enciklopedijskih zbirki. Posebnost kolekcija Ambrasa je da su one i dalje tamo gde su bile predviđene da budu viđene. I dalje se mogu pronaći korali raspoređeni u vitrine, strugovi od drveta ili slonovače, staklene figure, i slike na porcelanu i svili koje pripadaju najstarijim evropskim zbirkama azijske, afričke i američke umetnosti (exotica).

Mogu se naći i značajna dela evropskih umetnika, kao što je rezbarena „mala smrt“ od drveta Hansa Lajnbergera, kao i tipični predmeti umetničkih soba poput pehara od roga nosoroga, kokosa ili kamenog kristala, životinje od bronze, muzički i merni instrumenti, automati i satovi. Veoma važan deo kolekcije bili su portreti čudesnih ličnosti poput dlakavih ljudi, Vlada Cepeša i drugih.

Oružarnice

Oklopi u oružarnici Ambras

Ideja nadvojvode Ferdinanda II o muzeju bila je novina: on je sistematski prikupljao oklope od poznatih ličnosti svog vremena. On je predstavio oklope „kao večni spomen“ tim ličnostima – uglavnom vojnim komandantima – u „Heldenrüstkammer“ (Oružarnici heroja); neki su i danas izloženi u originalnim vitrinama iz 16. veka. Njegove Oružarnice sadrže veoma retke primerke oružja i oklopa iz 15. veka koji su prvobitno poticali iz zbirki cara Maksimilijana I i nadvojvode Žigmunda. Mogu se videti oklopi za turnire poput nemačkog nadmetanja, kao i oklop dvorskog diva Bartlme Bona, koji je učestvovao na turniru u Beču 1560. godine. Dvorska oružarnica (Leibrüstkammer) uključuje nadvojvodov privatni oklop i oklop dvora u Inzbruku. Ferdinandova kolekcija oklopa bila je jedna od najznačajnijih te vrste, ne samo zbog ideje kolekcije, već i zbog kvaliteta i kvantiteta njegovih predmeta. Danas, odabrani predmeti još uvek ilustruju ideju muzeja u Inzbruku u zamku Ambras, dok su mnogi oklopi izloženi u Carskoj oružarnici Muzeja istorije umetnosti u Beču.

Gornji zamak

Gornji zamak, najstariji deo zamka Ambras, sadrži galeriju portreta Habzburga. Oko 300 portreta od 15. do 19. veka, uključujući kralja Albrehta II, cara Maksimilijana I, Karla V i Ferdinanda I, do poslednjeg cara Svetog rimskog carstva, Franca II, savremenika Napoleona Bonaparte. Zbog različitih dinastičkih odnosa, zbirka prikazuje i pripadnike drugih evropskih dinastija. Portrete su naslikali poznati umetnici kao što su Lukas Kranah Stariji, Antonis Mor, Ticijan, Antonis van Dajk i Dijego Velaskez.

Štraserova kolekcija stakla je među najvažnijim te vrste u svetu. Sačinjena od strane profesora Rudolfa Štrasera tokom više od pedeset godina, ova kolekcija uključuje vredne komade stakla iz perioda renesanse i baroka iz najvažnijih evropskih regiona za proizvodnju stakla, na primer Venecije, Češke, Hola, Inzbruka i Šlezije. Visok kvalitet kolekcije sasvim je uporediv sa zbirkom ovih epoha u Muzeju stakla Korning u Njujorku.

Zbirka gotičke skulpture predstavlja predmete iz vremena cara Maksimilijana I (1459–1519). Glavno delo je impozantni oltarski komad Svetog Đorđa, koji je po narudžbini Maksimilijana uradio Sebold Boksdorfer i važan za Habzburge, Orden Svetog Đorđa.

Unutrašnje dvorište, sređeno između 1564. i 1567. godine slikanjem u sivom al fresco (siva slika na još vlažnom malteru), spada među najbolje očuvane primere fresaka iz 16. veka. Predstave kneževskih vrlina i muza, ženskih i muških heroja, kao i različita junačka dela nastojali su da prikažu kraljevstvo kao primer. Oni se odnose na svog poverenika nadvojvodu Ferdinanda II, pokrovitelja umetnosti i domaćina raskošnih svečanosti.

U kulturno-istorijskom smislu Kupalište Filipine Velser, jedino potpuno očuvano kupatilo iz 16. veka, predstavlja nešto posebno od kulturnog nasleđa.

Kapela posvećena Svetom Nikoli osveštana je prvi put 1330. godine i često obnavljana tokom vekova, a konačno ju je u 19. veku oslikao slikar iz Inzbruka August Verndle.

Srebrni novac zamka Ambras

Zamak Ambras je toliko popularan i poznat da je bio predmet jednog od najpoznatijih srebrnih kolekcionarskih kovanica: novčića od 10 evra sa zamkom Ambras.

Na aversu novčića nalazi se opšti pogled na zamak južno od Inzbruka sa vrtovima u renesansnom stilu koji čine centralni dizajn. Na reversu troje dvorskih muzičara prelaze duž Španske sale, na osnovu slike iz 1569. godine. Ovaj dizajn podseća na dvorske festivale za koje je Fedinand II posebno izgradio Špansku dvoranu.

Galerija

• 
  Zamak Ambras
• 
  Zamak Ambras
• 
  Koralno raspeće
• 
  Gravura Mathausa Meriana, oko 1650.
• 
  Slika Karla Konjole, 1818.
• 
  Fotografija Antona Gratla, 1898.
• 
  Razglednica, početak dvadesetog veka
• 
  Kolekcija oružarnice

Literatura

• Bousfield, Jonathan; Humphreys, Rob (2008). The Rough Guide to Austria (Fourth izd.). London: Rough Guides. str. 471–473. ISBN 978-1858280592. 
• Garber, Joseph (1928). Schloß Ambras: Die Kunst in Tirol. Vienna: Benno Filser. 
• Schneider, Elisabeth (1981). Schloss Ambras und seine Sammlungen. Regensburg: Schnell & Steiner. 
• Weller, Franz (1880). Die kaiserlichen Burgen und Schlösser in Wort und Bild. Vienna: Hof-Buchdruckerei. ISBN 0-00-322171-7. 

Spoljašnje veze

• Ambras Castle official website Arhivirano 2019-03-29 na sajtu Wayback Machine
• Ambras Castle 360° fullscreen panoramas