Dušan Bogdanović (političar)
| Dušan Bogdanović | |
|---|---|
 Dušan Bogdanović | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 20. oktobar 1885. |
| Mesto rođenja | Vrebac, kod Gospića, Austrougarska |
| Datum smrti | 7. septembar 1944. (58 god.) |
| Mesto smrti | Jevrejsko groblje, Beograd, Srbija |
| Državljanstvo | Srbin |
| Religija | Pravoslavlje |
| Profesija | Političar Publicista |
| Porodica | |
| Deca | Ljubomir Bogdanović |
| Politička karijera | |
| Politička stranka | Jugoslovenska republikanska stranka Zemljoradnička stranka Narodna seljačka stranka |
Dušan Bogdanović (Vrebac, kod Gospića, 20. oktobar 1885 — Jevrejsko groblje, 7. septembar 1944) bio je srpski i jugoslovenski publicista i političar i po određenim kazivanjima učesnika NOB-a, čovek, koji je bio predviđen za prvog predsednika Srbije.[1] Tokom Drugog svetskog rata dostigao je vrhunac političkog delovanja i bio jedan od glavnih antifašista i vođa Narodnooslobodilačkog pokreta u okupiranoj Srbiji. Dušanov politički saborac dr Dragoljub Jovanović pisao je o njegovoj nepokolebljivoj odanosti idealima, Rusiji i Republici, kojih se nije odrekao ni na samom kraju pred streljačkim vodom meseca septembra 1944. godine.[2]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je 20. oktobra 1885. godine u selu Vrebac, kod Gospića. Nakon završene osnovne škole u rodnom selu, školovanje nastavlja u gimnazijama u Gospiću i Karlovcu. Studije filozofije upisuje u Zagrebu i počinje sa političkim delovanjem. Bio je predsednik Srpskog pevačkog društva Balkan, sa kojim je 1905. gostovao u Kraljevini Srbiji. U to vreme je, pod pseudonimom Podvelebićanin, slao dopise listu Srbobran, organu srpsko-hrvatske koalicije. Zbog učestvovanja u demonstracijama protiv austrougarskih vlasti biva izbačen sa fakulteta te studije nastavlja širom Evrope u Beču, Pragu, Lozani, Berlinu i u Lajpcigu gde se obreo kao stipendista Vlade Kraljevine Srbije. Boraveći na stranim univerzitetima usavršio je znanje nemačkog, francuskog, engleskog i italijanskog jezika.[3]
Godine 1914, neposredno pre objave rata, poslednjim vozom se preko Nemačke prebacio u Rusiju i preko Rumunije prešao u Beograd. Po dolasku se odmah prijavio u dobrovoljce i učestvovao u borbama na Drini.[4] Sa vojskom i narodom prelazi Albaniju i stiže na ostrvo Krf gde je uređivao jedan vojni list. Nakon molbe šefa srpske vojne misije Milana Pribićevića (rođenog brata Svetozara Pribićevića) upućene srpskoj vladi, marta meseca 1917. godine, Dušan odlazi preko Švajcarske u SAD, gde je postavljen na funkciju Milanovog zamenika. Dušan, Milan i guslar Petar Perunović Perun su vodili propagandu u korist Kraljevine Srbije i radili na prikupljanju jugoslovenskih iseljenika koji su bili voljni da se bore kao dobrovoljci na Solunskom frontu.[5] Pored funkcije zamenika šefa vojne misije, Dušan je bio i član Jugoslovenskog narodnog veća, organa koje je bilo predstavnik jugoslovenskog pokreta u SAD-u.[3]
Po povratku u Kraljevstvo SHS, 1919. godine radio je u Ministarstvu agrarne reforme, a zatim se posvetio publicistici i prevođenju. Preveo je Čerčilove knjige „Svetski rat” u periodu između 1934. i 1936. godine.
U političkom smislu bio je najpre republikanac, a zatim je prešao u Zemljoradničku stranku, gde je pripadao je levom krilu stranke. Odvojio se od zemljoradničke stranke zajedno sa dr Dragoljubom Jovanovićem i posle osnivanja Narodne seljačke stranke, 1940. godine, postao potpredsednik i član njenog Glavnog odbora i Izvršnog odbora.
Uoči Drugog svetskog rata, preko njega je Komunistička partija Jugoslavije (KPJ) održavala kontakt sa ovom strankom, a tokom okupacije bio je veza između KPJ i pripadnika Narodne seljačke stranke. Bio je aktivan pobornik Narodnooslobodilačkog pokreta i borbe protiv okupatora. Zajedno sa Dragomirom Milosavljevićem, članom NSS iz Banatskog Brestovca, i sa Perom Pavkovim, vlasnikom kafane Kod Pere Sremca iz Krnjače, rukovodio je dopremanje hrane za banjičke logoraše i partizanske jedinice u Sremu. Hrana je sakupljana iz sela u okolini Pančeva i Pančevačkog Rita sve do njegovog hapšenja.[1]
U jesen 1943. godine pozvan je da pređe na oslobođenu teritoriju, u vezi formiranja Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), ali je uhapšen u noći između 19. i 20. oktobra 1943. godine od strane specijalne policije.[6] Do njegovog hapšenja je došlo nakon oktobarske provale, početkom oktobra 1943, kada su uhapšeni Vera Miletić i Vasilije Buha, koji su odali veliki broj članova partije i simpatizera NOP-a.[7]
Po hapšenju je bio odveden u zatvor u Đušinoj ulici, a nakon šest meseci provedenih u samici prebačen u Banjički logor. Streljan je 7. septembra 1944. na Jevrejskom groblju u Beogradu, a sahranjen je u Aleji streljanih rodoljuba 1941—1944. na Novom groblju.
Sve vreme boravka u zatvoru u Đušinoj ulici i Banjičkom logoru, držao se hrabro, dostojanstveno i razborito. Imao je hrabrosti da otvoreno kaže Bošku Bećareviću da se sveo na ulogu bednog fašističkog sluge, a pred streljanje je zajedno sa još nekoliko zatvorenika dobaciovao upravniku logora Svetozaru Vujkoviću i agentu Radanu Grujičiću, da će ih uskoro stići zaslužena kazna od naroda. Neposredno po poslatoj poruci, bio je izboden kamama od strane stražara, a nakon toga streljan.[8]
U svojoj izjavi o učestvovanju u NOB-u, Pera Pavkov je izneo tvrdnju da je Dušan Bogdanović od samog početka rata bio predviđen za predsednika Srbije, kao i da je to u svom govoru potvrdio Dušanov saborac dr Siniša Stanković. Predsednik Prezidijuma Narodne skupštine Srbije je u svom govoru prilikom oslobođenja Beograda izjavio da to mesto nije trebalo da pripadne njemu, već Dušanu Bogdanoviću.[1]
Jedna ulica u Beogradu, na Vračaru, je do 2004. godine nosila naziv Dušana Bogdanovića, kada je preimenovana u Ulicu Patrijarha Gavrila.
Porodica[uredi | uredi izvor]
Dušanov rođeni brat bio je sekretar i šef kabineta ministra unutrašnjih poslova Setozara Pribićevića, advokat i dugogodišnji narodni poslanik Narodne radikalne stranke (JRZ) Isa Bogdanović. Dušanov sin bio je jugoslovenski glumac i član JDP-a Ljubomir Bogdanović, a unuk glumac i režiser Srđan Klečak.[3]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Rakezić, Saša (2022). Priče iz Drugog rata. Muzej Jugoslavije. str. 112—116.
- ^ Jovanović, Dragoljub (2008). Medaljoni. Knjiga 3. Beograd: Službeni glasnik. str. 368—369.
- ^ a b v Njegomir, Jovan (1991). Vrebac, Zavođe i Pavlovac. Koreni vekovnog trajanja. Beograd: Mesne zajednice Vrebac i Pavlovac. str. 429—436.
- ^ Marjanović, J (1964). Beograd. Beograd. str. 93—94.
- ^ Micić, Milan (2014). Srpsko dobrovoljačko pitanje u Velikom ratu (1914-1918). Beograd: Radio-televizija Srbije. str. 162—166.
- ^ Pavlović, D (1998). Znamenite ličnosti na ulicama Beograda. Beograd: „Narodna knjiga”, Beograd i „Alfa”. str. 60.
- ^ Tasić, N (1995). Istorija Beograda. Beograd. str. 446.
- ^ Begović, S (1989). Logor Banjica 1941-1944, 2. knjiga. Beograd. str. 150—151.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mala enciklopedija Prosveta. Beograd 1959. godina.
- Pavlović D, Znamenite ličnosti na ulicama Beograda, Beograd 1998.
- Marjanović J, Beograd, Beograd 1964.
- Tasić N. i dr, Istorija Beograda, Beograd 1995.
- Begović S, Logor Banjica 1941-1944, 2. knjiga, Beograd 1989.
