Zoran R. Vujović
| Zoran R. Vujović | |
|---|---|
 Foto: Goran Vujović | |
| Lični podaci | |
| Nadimak | Vuja, Vujke |
| Datum rođenja | 17. maj 1962. |
| Mesto rođenja | Ljubljana, FNRJ, danas Slovenija |
| Datum smrti | 2. jun 2019. (57 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Srbija |
Zoran R. Vujović (Ljubljana, 17. maj 1962 — Beograd, 2. jun 2019) bio je srpskohrvatski fotograf i snimatelj. U mladosti je bio glumac a bavio se i video umetnošću.
U RTV Studio B proveo je skoro tri decenije, a ono po čemu će ostati upamćen jesu crno bele fotografije ljudi i rok grupa koji su, svojim načinom života i muzikom, obeležili osamdesete i prvu polovinu devedesetih godina u Beogradu, glavnom gradu bivše Jugoslavije. Zoran Vujović bio je poznat po nadimcima Vuja, Vujke, a na kulturno umetničkoj sceni pojavljivao se i pod pseudonimom Alhazar Wolf.
Zoranov mlađi brat Goran basista je u bendovima od kojih je najpoznatiji bio Du Du A.
Biografija[uredi | uredi izvor]
1962—1979.[uredi | uredi izvor]
Njegov otac Radovan, rodom iz Ivanjice, bio je vojno lice, podoficir Jugoslovenske narodne armije, a majka Ana poreklom je iz Dalmacije (Hrvatska). Godine 1965. on se sa roditeljima doselio na Novi Beograd. Pohađao je Osnovnu školu Jovan Dučić (nekada Josip Broz Tito). Tokom osnovnog školovanja Zorana je najviše zanimalo likovno vaspitanje, te posećivanje izložbi u Muzeju savremene umetnosti izgrađenom 1965. godine na ušću Save u Dunav, sa novobeogradske strane. Što se tiče vannastavnih aktivnosti, uz oca koji je bio veliki zaljubenik u film, Zoran je i sam veoma rano razvio ljubav prema pokretnoj fotografiji. Nakon završene osnovne škole upisao je Školu za dizajn sa namerom da postane slikar. Međutim, zahvaljujući profesoru - fotografu Miodragu Đorđeviću i njegovom nekonvencionalnom pristupu nastavi, interes za fotografiju je preovladao. Prvi foto aparat, Zenit B, Zoran je uzeo od svog druga sa ciljem da pomoću njega reši jedan dizajnerski zadatak. U školskoj laboratoriji, uz asistenciju profesora Đorđevića, uspeo je da razvije prvi film. Podrška porodice Zoranu je značila mnogo. Ubrzo je kupio bolji foto aparat, nabavio neophodnu opremu i literaturu i u svom stanu improvizovao laboratoriju za razvijanje filmova. Bilo je to vreme analogne ili film fotografije.
1980—1989.[uredi | uredi izvor]
Početkom osamdesetih godina Beograd je postao sedište neformalnog muzičkog pokreta unutar jugoslovenske rok kulture. U tom sedištu Zoran je nastavio da se razvija kao fotograf, kako formalno tako i neformalno. Svoje prve fotografije objavio je 1982. godine u časopisu Vidici koji je u Beogradu počeo da izlazi početkom osamdesetih godina. Bila je to serija fotografija na kojima je Zoranov drug imitirao Mošu Pijade, a urednik Vidika Slavica Stojanović izabrala ih je kao ilustraciju za tekst Miše Pavlovića Anarhizam i marksizam. Potom je počeo da sarađuje i sa Magazinom Student, Nezavisnim omladinskim novinama (NON), Politikom, Pop Rok-om. U Union Filmu koji je 1980. godine promenio naziv i misiju (iz Udruženja za prikazivanje bioskopskih filmova posvetio se produkciji sopstvenih filmova) radio je kao scenski fotograf - snimao je objekte na terenu koji se mogu naći u filmu. Međutim, važno je istaći da, zahvaljujući fotografisanju ljudi i rok bendova koji su svojim načinom života i muzikom obeležili novi talas u Beogradu, Zoran je i sam postao njegov deo.
Krenem prvo u Manjež, pa odatle i u druge kafane (Šumatovac, Mornar, prim. aut.). Svuda gde se okupljalo društvo... (Studentski kulturni centar ili SKC, Akademija, prim. aut.). - opisuje Zoran svoj život osamdesetih godina u Beogradu. - Ni sam ne znam kako sam uspeo da napravim toliko fotografija na takvim mestima. ... Mnogi me pitaju da li sam spavao do početka devedesetih (obzirom da su tih godina žurke po beogradskim stanovima bile veoma česte, prim. aut.).[1]
Novinar Velja Pavlović je o Zoranovom životu i radu osamdesetih godina napisao:
Žurke su cvetale širom grada, Vujke je bio junak mnogih kao gradska faca i mladi umetnik od koga se očekuje. Srećom po sve nas, u tim situacijama on nije pazio samo na svoj status u gradu već je strasno beležio fotoaparatom, svi smo mislili frivolne i prolazne scene beogradskih žurki, a sad na tim fotkama vidimo najbolje uhvaćen duh jednog vremena. ... Osim žurki, Vujke je strasno bio zainteresovan za ličnosti koje tad stupaju na društvenu scenu, a SKC ih je bio prepun - od lažnih mesija do budućih ambasadora. ... Kad vas je fotografisao, priliku ste doživljavali kao čast, kompliment i par prijatnih trenutaka koje ćete provesti u neprekidnom ćaskanju s njim, što se na mnogim fotografijama lepo vidi, pa gledalac fotke ima utisak da razgovara ili komunicira s onim koga je Vujke ko zna kad slikao. Na taj način on se, krenuvši od life fotografije Anri Kartije-Bresona, koja je zaleđeni trenutak u vremenu, približavao svom drugom uzoru, Endiju Vorholu, čija fotka je i svojevrstan komentar na taj zaleđeni momenat.[1]
Što se formalnog obrazovanja iz oblasti fotografije tiče, pohađao je obrazovni smer za fotoreportere koji je, 1985. godine, pri Jugoslovenskom institutu za novinarstvo, pokrenuo fotograf Tomislav Peternek. Većina mladih ljudi, ukljujući tu i Vujovića, kojima je Peternek bio mentor, postali su značajna imena u različitim oblastima fotografije.
Osim bavljenja fotografijom, Zoran se 1981. godine u tek osnovanom Zid teatru, neformalnom pozorištu režisera Katarine Spaić, prvi put se susreo sa glumom. Sledila je uloga Zokija u filmu Jovana Jovanovića Pejzaži u magli[2] 1984. godine. Ovaj naturalistički i gotovo dokumentarni film koji govori o srednjoškolki iz disfunkcionalne porodice čiji se život prerano završava zbog zloupotrebe narkotika prvi se ozbiljno bavi životom zavisnika od heroina u Beogradu u prvoj polovini osamdesetih godina. Naime, u vreme proširivanja dometa ličnih sloboda, kao glavne ideje novog talasa unutar jednog režima koji nije više bio totalitaran, ali je i dalje bio neslobodan, broj korisnika heroina na beogradskim ulicama i žurkama naglo se povećao. Legenda kaže da je scena demoliranja stana u apstinencijalnoj krizi koju je Zoran u filmu odigrao toliko autentična da je fascinirala i samog Kventina Tarantina kada ju je video.
Zahvaljujući poznanstvima sa profesorima Fakulteta likovnih umetnosti (FLU) koja je stekao u kafani Kod grčke kraljice, Zoran je dva puta nedeljno uređivao kulturni program u klubu fakulteta koji je ubrzo dobio naziv Akademija ili Rupa. Uglavnom je radio performanse.
1990—1999.[uredi | uredi izvor]
Godine 1990. Zoran je objavio svoj prvi rad iz video umetnosti posvećen Robertu Smitsonu. Zahvaljujući mlađem bratu Goranu koji je bio basista u bendovima Kandinski, White Rabbit Band, Du DU A, Armagedon, Kazna za uši snimio je koncerte naših i stranih grupa koje su te godine gostovale u Beogradu.
Koncert je kao sportski događaj. - ističe Zoran razliku između fotografisanja koncerata i klupskih svirki. - Moraš da poznaješ muziku i konfiguraciju sale - da li je bina visoka ili nije. Treba da znaš gde će biti kulminacija nastupa, da poznaješ karakter grupe i kakve face pravi pevač. Moraš brzo da se krećeš. Da imaš osećaj. Refleks. ... Postao sam prepoznatljiv po krivom kadru, ključnom receptu koji posmatrača direktno uvodi u prostor, ludilo, približava ga zabavi i veselju.[1]
Krajem 1990. godine Zoranov otac iznenada je preminuo. U toku naredne dve godine zbog raspada Jugoslavije, ratova u njenim bivšim republikama i uvođenja sankcija atmosfera na kulturno umetničkoj sceni u zemlji promenila se iz osnova, a strani bendovi nisu više mogli da dolaze u Beograd. Godine 1991. Zoran je počeo da radi kao snimatelj na Radio Televiziji Studio B. Na tom mestu ostao je gotovo tri decenije. Sledeće godine, 1992, upisao je studije kamere na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu i počeo da se bavi snimanjem video spotova za rok grupe koje su još uvek bile aktivne kao i filmova. Godine 1995. nastao je Zoranov dokumentarni film Akademija Republika[3]. U filmu su kroz razvoj kluba Akademija, te fotografije i svedočenja ljudi koji su učestvovali u njegovom osnivanju, uređivanju programa, svirkama, performansima, modnim revijama ili su prosto dolazili da bi bili viđeni prikazane turbulencije u zemlji kroz promene na umetničkoj, a pre svega muzičkoj sceni u periodu od 1981. do 1995. godine.
O viziji koju je Zoran imao deceniju i po pre snimanja filma govorio je glumac i muzičar Petar Ilić Ćirilo:
Dugogodišnji veteran ... je ... uspeo da za istoriju sačuva jedan klub u dokumentarnom filmu koji je uradio. A uspomenu na taj klub, koji je bio žila kucavica grada, pre Vujketa niko se nije setio da zabeleži, a imali smo svi obavezu da gomila noći koje smo proveli u njemu ne nestane u hodnicima sećanja...[1]
Devedesete godine završavaju se NATO bombardovanjem SRJ. Kada je o dekadi ratnih godina reč, od velikog je značaja istaći da je Zoran, u okviru svog posla, učestvovao u društveno političkim zbivanjima u zemlji šta je dobio međunarodnu satisfakciju - počast hrabrom novinaru (snimatelju i fotografu) i priznanje za doprinos slobodi štampe tokom 1999. godine.[4][5]
2000—2019.[uredi | uredi izvor]
Deo Zoranovih fotografija propraćen njegovim kratkim pričama kao sećanjima na vreme i mesto njihovog nastajanja koje je zapisao novinar Petar Jončić izdat je 2017. godine od strane Službenog glasnika pod nazivom Deca srebrne emulzije: fotovizija 1981-2000[1][6]. U rekonstrukciji vremena obuhvaćenog u Zoranovoj monografiji svojim tekstovima, komentarima i pesmama pomogli su: Velja Pavlović, Zorica Nešović, Uroš Đurić, Srđan Đile Marković, Milena Marković, Olivera Miloš Todorović, Milorad Milinković, Petar Ilić Ćirilo, Zoran Kostić Cane i Branko Rosić.
Fotografije Zorana Vujovića svedočanstvo su dvostrukog vremena. Svedočanstvo o osamdesetim godinama, keje sada nedvosmisleno predstavljaju eldorado naših života. Period kada su novinari slavnog britanskog muzičkog lista NME dolazili u Beograd ne bi li uhvatili kadrove iz scene koja je važila za najzanimljiviju u Evropi posle Engleske. U knjizi Zorana Vujovića nalaze se fotografije kluba Akademija koji se takođe nalazio na preporukama engleskih magazina i novina koje su obznanile da dobar klupski provod može biti lociran i negde dole na Balkanu. Fotografije iz katakombi mladosti mnogih, iz Rajićeve ulice, dokaz su da je nekada bilo šansi za nešto više. Svi ti junaci iz čuvene Rupe, a i šire, nalaze se u foto odblescima bezbrižnosti osamdesetih. I odmah nakon njih dolaze devedesete koje Vujović isporučuje kao dokument da su osamdesete okončane i s njima snovi o Njujorku na Balkanu. I opet su katakombe Akademije bitne, ali ovaj put kao azil od beznađa koji se odigrava iznad Rajićeve i dalje. Treći segment knjige predstavljaju heroine Beograda uhvaćene u kadrovima bezbrižnih osamdesetih ili turobnih devedesetih. Vujovićeva knjiga je kompilacija kadrova koji su obeležili jedan značajni period u Beogradu i učinili ga zahvaljujući i ovim stranicama - besmrtnim. - Branko Rosić[1]
Zoran Vujović umro je u Beogradu, 2. juna 2019. godine nakon kratke i teške bolesti.
Izložbe fotografija[uredi | uredi izvor]
Samostalne
- 1989: Space lift, Knjižara Magaza, Beograd
- 1990: 166 glamur Belgrade photos, Klub FLU, Beograd
- 2003: Galerija Fleka, FLU, Beograd
- 2017: Retrospective, Klub Manijak, Beograd
Grupne
- 1992: Beogradska fotografska underground scena, SKC, Beograd
- 1993: Manufaktura, B Galerija KC Beograd, Beograd
- 2016-2018: Iza ekrana, Galerja Štab, Galerija ULUS i Galerija 73, Beograd, KC Pančevo, Pančevo, Galerija Artget KC Beograd i Galerija SKC, Beograd
- 2018: Deca srebrne emulzije, Galerija Pro3or, Beograd[7]
- 2019: U potrazi za animom, Galerija SKC, Beograd[8]
Snimljeni filmovi[uredi | uredi izvor]
- 1994. Fras se širi, režiser Olivera Miloš Todorović
- 1995. Akademija Republika, autorski film Zorana Vujovića[3]
- 1995 Superstvarnost, režiser Sonja Savić
- 1996. S puta u nepoznato, režiser Olivera Miloš Todorović
- 1999. Zona B, režiser Rade Vučić
Monografije[uredi | uredi izvor]
- Zoran Vujović (2017) Deca srebrne emulzije: fotovizija 1981-2000, JP Službeni glasnik, Beograd[6]
Nagrade[uredi | uredi izvor]
- 1995: Nagrada novinara za film Akademija Republika, Festival dokumentarnog i kratkometražnog filma, Beograd
- 1995: Nagrada Endi Vorhol za kameru i autentičnu atmosferu u filmu Akademija Republika, Košice, Slovačka
- 2017: Nagrada ULUPUDS-a za monografiju Deca srebrne emulzije: fotovizija 1981-2000, 62. Međunarodni beogradski sajam knjiga, Beograd
- 2018: Treća nagrada Zaharije Orfelin u kategoriji za najlepšu knjigu, Međunarodni sajam knjiga, Novi Sad
- 2018: Nagrada za najbolje opremljeno umetničko izdanje, 13. Međunarodni sajam knjiga, Podgorica
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ Vujović, Zoran (2017). Deca srebrne emulzije: fotovizija 1981-2000. Beograd: JP Službeni glasnik. str. 53, 54, 85, 97, 113, 114, 135, 150, 155, 153. ISBN 978-86-519-2108-0.
- ^ „Pejzazi u magli (1984)”. IMDb. Pristupljeno 20. 11. 2021.
- ^ a b " AKADEMIJA REPUBLIKA" movie by Zoran Vujović 1/3 (na jeziku: srpski), Pristupljeno 2021-11-20
- ^ Goutevitch, Filip (2000). Attacks on the Press in 1999: A Worldwide Survey by the Commitee to Protect Journalists. New York, USA: SRJ Committe Protect Journalists. str. 362. ISBN 0-944823-19-X.
- ^ „Committe to Protect Journalists”. Pristupljeno 21. 11. 2021.
- ^ a b „DECA SREBRNE EMULZIJE | Službeni glasnik”. www.slglasnik.com. Pristupljeno 2021-11-20.
- ^ „Izložba fotografija Zorana Vujovića Vuje u galeriji PROZOR”. Pristupljeno 21. 11. 2021.
- ^ Foto grupa "Iza ekrana". „U potrazi za animom”. Arhivirano iz originala 21. 11. 2021. g. Pristupljeno 21. 11. 2021.
