Ketologija
Ketologija (od grčkog κῆτος, ketos, " kit "; i -λογία, -logia ) ili kitolov (poznat i kao kitologija ) je grana nauke o morskim sisarima koja proučava oko osamdeset vrsta kitova, delfina i pliskavica u naučnom redu Cetacea. Ketolozi, ili oni koji se bave ketologijom, nastoje da razumeju i objasne evoluciju kitova, distribuciju, morfologiju, ponašanje, dinamiku zajednice i druge teme.
U Meriam-Vebsterovom rečniku engleskog jezika, termin se pominje od oko 1828. godine. [1] U Mobi Diku, ili Belom kitu, klasičnom romanu američkog pisca i moreplovca Hermana Melvila, objavljenom 1851. godine, njegovo 52. poglavlje nosi naslov „Ketologija“, gde se pojam pominje od 1820. godine. [2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Zapažanja o Kitovima su zabeležena barem od klasičnih vremena. Drevni grčki ribari su napravili veštački zarez na leđnom peraju delfina upletenih u mreže kako bi mogli da ih razlikuju godinama kasnije.
Pre otprilike 2.300 godina, Aristotel je pažljivo vodio beleške o kitovima dok je putovao čamcima sa ribarima u Egejskom moru. Aristotel je bio jedan od prvih koji je kitove i delfine prepoznao kao sisare. [3] U svojoj knjizi (History of Animals) Istorija životinja, Aristotel je bio dovoljno pažljiv da napravi razliku između kitovi usani i kitovi zubani, što je taksonomsko razdvajanje koje se i danas koristi. Takođe je opisao ulješure i običnog delfina, navodeći da oni mogu da žive najmanje dvadeset pet ili trideset godina. Njegovo dostignuće je bilo izuzetno za svoje vreme, jer je i danas veoma teško proceniti životni vek naprednih morskih životinja. Nakon Aristotelove smrti, veliki deo znanja koje je stekao o kitovima je izgubljen, da bi bio ponovo otkriven tokom renesanse .
Mnogi srednjovekovni tekstovi o kitovima potiču uglavnom iz Skandinavije i Islanda, većina ih je stigla sredinom 13. veka. Jedan od poznatijih je Speculum Regale. U ovom tekstu su opisane različite vrste koje su živele oko ostrva Islanda . Pominju se orke koje su imale zube nalik psima i koji bi pokazali istu vrstu agresije prema drugim kitovima kao što bi divlji psi pokazali prema drugim kopnenim životinjama. Tekst je čak ilustrovao tehniku lova na orke, koji se danas zovu orke. Speculum Regale opisuje druge kitove, uključujući ulješure i narvale. Mnogo puta su viđeni kao strašna čudovišta, poput ubica ljudi i razarači brodova. Čak su nosili i čudna imena kao što su "svinjski kit", "konj kit" i "crveni kit". Ali nisu za sva opisana stvorenja rečeno da su žestoka. Videlo se da su neki dobri, kao što su kitovi koji su terali jata haringi prema obali. Ovo se smatralo veoma korisnim za ribare.
Mnoge od ranih studija bile su zasnovane na mrtvim primercima i mitovima. Malo informacija koje se prikupljalo je obično bila dužina i gruba anatomija spoljašnjeg tela. Pošto ove životinje žive u vodi ceo život, rani naučnici nisu imali tehnologiju da dalje proučavaju ove životinje. Tek u 16. veku stvari su počele da se menjaju. Tada bi se pokazalo da su kitovi pre sisari nego ribe.
Aristotel je tvrdio da su sisari. Ali Plinije Stariji je izjavio da su to ribe, a to su pratili mnogi prirodnjaci. Međutim, Pjer Belon (1517–1575) i G. Rondele (1507–1566) su uporno ubeđivali da su sisari. Tvrdili su da životinje imaju pluća i matericu, baš kao i sisari. Sve do 1758. godine, kada je švedski botaničar Karl Line (1707–1778) objavio deseto izdanje Sistema Naturae, na njih se gledalo kao na sisare.
Tek nekoliko decenija kasnije, francuski zoolog i paleontolog baron Žorž Kivje (1769–1832) opisao je životinje kao sisare bez ikakvih zadnjih nogu. Skeleti su sastavljeni i izloženi u prvim prirodnjačkim muzejima, a pažljiviji pogled i poređenje sa drugim izumrlim životinjskim fosilima naveli su zoologe da zaključe da kitovi potiču iz porodice drevnih kopnenih sisara.
Između 16. i 20. veka, veliki deo naših informacija o kitovima dolazi od kitolovaca. Kitolovci su bili najviše upoznati sa životinjama, ali njihove informacije su se odnosile na migracione rute i spoljašnju anatomiju, i samo malo informacija o ponašanju. Tokom 1960-ih, ljudi su počeli intenzivno da proučavaju životinje, često u namenskim istraživačkim institutima. Institut Tetis iz Milana, osnovan 1986. godine, sačinio je opsežnu ketologiju Mediterana. Ovo je proizašlo iz zabrinutosti zbog divljih populacija, kao i zbog hvatanja većih životinja kao što je orka, i zbog sticanja popularnosti emisija o delfinima u morskim parkovima.
Proučavanje kitova[uredi | uredi izvor]
Proučavanje kitova predstavlja brojne izazove. Kitovi provode samo 10% svog vremena na površini, a sve što rade na površini je disanje. Na površini se vidi vrlo malo od njihovog ponašanja. Takođe je nemoguće pronaći bilo kakve znake da je životinja bila u nekom području. Kitovi ne ostavljaju tragove koje se mogu pratiti. Međutim, balega kitova često pluta i može se sakupljati kako bi se otkrile važne informacije o njihovoj ishrani i o ulozi koju imaju u životnoj sredini. [4] Ketologija se sastoji od čekanja i pažnje.
Ketolozi koriste opremu uključujući hidrofone za slušanje poziva životinja koje komuniciraju, dvoglede i druge optičke uređaje za skeniranje horizonta, kamere, beleške i nekoliko drugih uređaja i alata.
Alternativni metod proučavanja kitova je ispitivanje leševa koje talasi izbace na obalu. Ako se pravilno sakupljaju i čuvaju, ovi leševi mogu pružiti važne informacije koje je teško dobiti u terenskim studijama. [5]
Identifikacija jedinki[uredi | uredi izvor]
Poslednjih decenija, metode identifikacije pojedinačnih kitova omogućile su tačno prebrojavanje populacije i uvid u životne cikluse i društvene strukture različitih vrsta.
Jedan takav uspešan sistem je foto-identifikacija. Ovaj sistem je popularizovao Majkl Big, pionir modernih istraživanja orki (kitova ubica). Sredinom 1970-ih, Big i Grem Elis su fotografisali lokalne orke u morima Britanske Kolumbije. Nakon što su pregledali fotografije, shvatili su da mogu prepoznati određene pojedinačne kitove gledajući oblik i stanje leđne peraje, kao i oblik sedla. One su jedinstvene kao ljudski otisak prsta; nijedna životinja nije po izgledu baš kao druga. Nakon što su mogli da prepoznaju određene pojedince, otkrili su da životinje putuju u stabilnim grupama koje se zovu mahune. Istraživači koriste identifikaciju fotografijama da identifikuju određene pojedince i mahune.
Fotografski sistem je takođe dobro funkcionisao u studijama grbavih kitova. Istraživači koriste boju prsnih peraja i boju i ožiljke metilja da identifikuju pojedince. Ožiljci od napada orka pronađeni na metiljima grbavih kitova se takođe koriste u identifikaciji.
Povezani časopisi[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Cetology (Merriam-Webster dictionary)
- ^ Herman Melvil. (1851). Mobi Dik, ili Beli kit. Glava 52. Ketologija.
- ^ „Dodge, John Vilas, (25 Sept. 1909–23 April 1991), Senior Editorial Consultant, Encyclopædia Britannica, since 1972; Chairman, Board of Editors, Encyclopædia Britannica Publishers, since 1977”, Who Was Who, Oxford University Press, 2007-12-01, doi:10.1093/ww/9780199540884.013.u172122
- ^ Lavery, T.J. et al. 2010. Iron defecation by sperm whales stimulates carbon export in the Southern Ocean. Proceedings of the Royal Society of London B. 277: 3527-3531
- ^ Lavery, T.J., Butterfield, N., Kemper, C.M., Reid, R.J., Sanderson, K: (2008). Metals and selenium in the liver and bone of three dolphin species from South Australia. Science of the Total Environment 390(1): 77–85
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Delfini u grčkoj mitologiji
- Tragači kitova - dokumentarna serija o kitovima, delfinima i pliskavicama
