Klara Feješ

klara feješ
klara feješ
	Klara Feješ (mađ. Fejős Klára), snimljeno 1939.
Lični podaci
Datum rođenja	29. januar 1921.
Mesto rođenja	Budimpešta, Mađarska
Datum smrti	12. novembar 1943. (22 god.)
Mesto smrti	Bačka Palanka, Kraljevina Jugoslavija
Profesija	studentkinja medicine
Delovanje
Član SKOJ od	1937.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
U toku NOB	član PK SKOJ-a za Vojvodinu; i OK za Bačku i Baranju

Klara Feješ (mađ. Fejős Klára; Budimpešta, 29. januar 1921. — Bačka Palanka, 12. novembar 1943) bila je studentkinja medicine i istaknuta učesnica Narodnooslobodilačke borbe u Vojvodini.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođena je 29. januara 1921. godine u Budimpešti u zanatlijskoj porodici jevrejskog porekla.^[1] Otac joj je učestvovao u mađarskoj proleterskoj revoluciji. Kasnije je bio progonjen i primoran da ilegalno napusti zemlju. Godine 1923. i Klara sa svoje dve sestre dolazi u Jugoslaviju. Posle dve godine provedene u Kanjiži, prelaze u Kikindu. Tu Klara završava osnovnu školu i gimnaziju. Potom upisuje studije medicine u Beogradu.

Još kao mlada gimnazijalka Klara pristupa naprednom omladinskom pokretu i u VI razredu gimnazije postaje član SKOJ-a. Aktivna je u literarnoj sekciji, u kulturno-prosvetnim društvima u URSS-ovim sindikatima.

Na studijama radi u Vojvođanskoj menzi, stecištu najnaprednijih studenata iz Vojvodine. Učestvuje i u mnogim akcijama i demonstracijama koje je organizovala studentska omladina Beograda. Za vreme letnjeg raspusta 1940. godine Klara učestvuje na marksističkom kursu na Testeri u Fruškoj gori. Marta 1941. kao član MK SKOJ-a u Kikindi član je redakcije Omladinca.

Nakon okupacije, kao član OK SKOJ-a za severni Banat, prelazi na rad u Petrovgrad (Zrenjanin), koji je postao sedište PK KPJ, a nešto kasnije i PK SKOJ-a za Vojvodinu. Krajem septembra po odluci PK KPJ, odlazi na rad u Bačku. Kao lični sekretar i kurir Svetozara Markovića Toze, tokom 1942. godine Klara će boraviti u više mesta Bačke pomažući u uspostavljanju veza i obnavljanju partijskih i skojevskih organizacija, izdavanju, prevođenju i rasturanju propagandnog materijala. U ratu su je zvali i „Edeš“.

Posle pada organizacionog sekretara PK Svetozara Markovića Toze, novembra 1942. godine Klara napušta Novi Sad. Sa članovima PK boravi u Vrbasu, Paragama, Silbašu i Bačkoj Palanci. Po partijskim zadacima često boravi u Novom Sadu. Postaje centralna figura omladinskog pokreta u Bačkoj. Septembra 1943. ulazi u oblasni komitet SKOJ-a za Bačku i Baranju, kao član. (Trebalo je da bude sekretar.)

Stalno u pokretu, vešta u prerušavanju, hladnokrvna i snalažljiva, 12. novembra 1943. našla se u Bačkoj Palanci na izvršavanju važnog zadatka. Tu su joj ušli u trag organi kontrašpijunaže. Pri pokušaju hapšenja Klara se nije predala već je pružila otpor i u borbi sa mađarskim žandarmima poginula.

U istoriografiji je ovaj događaj ovako opisan:

Po prelasku iz Srema u Bačku, Treći bačko-baranjski odred bio je podeljen na pet grupa kako bi mogao da razvije svoju delatnost u svim delovima Bačke. Prisustvo Odreda izazvalo je odmah reakciju mađarskih okupatorskih snaga, koje su preduzimale paljenja, a kasnije i akciju većeg razmera. Za vreme ofanzive dve grupe boraca Trećeg bačko-baranjskog NOP odreda povukle su se u Bačku Palanku s namerom da se tu sklone. Okupator je preko svojih agenata doznao za sklonište partizana, opkolio je kuću i u borbi ubio Klaru Feješ, Živka Popovića i Dušana Vidovića. U istoj kući, samo u drugom skloništu nalazili su se Dušan Alimpić - Vlada, Bogdan Stojaković - „Crni Đorđe“ i Leposava Andrić - Baba, ali njih neprijatelj nije pronašao. Oni su iste večeri uspeli da se neopaženo izvuku, a zatim su se prebacili u Frušku goru.
— Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda, Tom I, knjiga 17, 1958.^[2]

Tela troje partizana zakopali na stočnom groblju. Posmrtni ostaci su odmah nakon oslobođenja Bačke Palanke na jesen 1944. godine preneti i sahranjeni u porti pravoslavne crkve .^[3]

Po Klari Feješ je imenovano više ulica u Vojvodini, studentski dom u Novom Sadu^[4], jedna osnovna škola u Kikindi i mesna zajednica u zrenjaninskom naselju Mužlja.

Izvori[uredi | uredi izvor]

^ Romano, Jaša (1980). Jevreji Jugoslavije 1941–1945: žrtve genocida i učesnici narodnooslobodilačkog rata. Beograd: Jevrejski Istorijski Muzej, Saveza jevrejskih opština Jugoslavije.
^ Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda, Tom I, knjiga 17: Borbe u Vojvodini 1941-1944 god., Vojnoistoriski institut Jugoslovenske narodne armije, Beograd, (1958). str. 512. — Feješ Klara - „Edeš“ se pominje i na stranama 23, 37, 513 i 516.
^ „Priče iz Nove i Stare Palanke (Bačka Palanka)“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. jun 2016), Nemci u Vojvodini - Podunavske Švabe
^ Studentski dom „Feješ Klara“, Novi Sad

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Osnovna škola „Feješ Klara“ / Fejős Klára Általános Iskola, Kikinda / Nagykikinda (jezik: srpski), (jezik: mađarski), (jezik: engleski), (jezik: nemački)

[1] Romano, Jaša (1980). Jevreji Jugoslavije 1941–1945: žrtve genocida i učesnici narodnooslobodilačkog rata. Beograd: Jevrejski Istorijski Muzej, Saveza jevrejskih opština Jugoslavije.

[2] Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda, Tom I, knjiga 17: Borbe u Vojvodini 1941-1944 god., Vojnoistoriski institut Jugoslovenske narodne armije, Beograd, (1958). str. 512. — Feješ Klara - „Edeš“ se pominje i na stranama 23, 37, 513 i 516.

[3] „Priče iz Nove i Stare Palanke (Bačka Palanka)“ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. jun 2016), Nemci u Vojvodini - Podunavske Švabe

[4] Studentski dom „Feješ Klara“, Novi Sad

[1]

[2]

[3]

[4]