Kuferaši
Kuferaši (njem. Kofferbesitzer — došnjaci, stranci) je bio srpski kolokvijalni naziv za strance, odnosno austrougarske činovnike u austrougarskoj provinciji Bosni i Hercegovini u periodu između 1878-1918. godine. Ovaj germanizam je u srpskom jeziku vezivan za austrougarske državne činovnike koji su najčešće po vjerskom opredjeljenju bili rimokatolici, a koje je Austrougarska vlast dovodila u svoju provinciju BiH radi odanosti austrougarskoj carevini i radi poznavanja zvaničnog njemačkog jezika.[1] Kuferaši su najčešće bili Hrvati, Slovenci, Česi, Poljaci, Mađari, Nijemci i drugi narodi austrougarske monarhije. Prema procjenama, u austrougarsku provinciju BiH se u periodu 1878-1914 doselilo između 180.000 i 200.000 Hrvata, Slovenaca, Čeha, Nijemaca i drugih austrougarskih naroda.[traži se izvor]
Austrougarska politika naseljavanja rimokatolika[uredi | uredi izvor]
Austrougarska politika je bila takva da je u provinciji 62% svih državnih službenika bilo iz reda rimokatolika, najčeše onih koji su dovedeni iz drugih austrougarskih provincija, čime je vršeno plansko nasaljavanje provincije BiH rimokatolicima. Iz reda većinskog pravoslavnog stanovništva je u austrougarskoj državnoj službi bilo samo 29,92%, a samo 8,63% muslimana. Ovakav odnos nije bio srazmjeran ravnopravnoj zastupljenosti u odnosu na broj stanovnika provincije.[1] Pored naseljavanja austrougarskih činovnika, Austrougarska je vršila i plansko naseljavanje čitavih oblasti provincije rimokatoličkim stanovništvom. Austrougarske vlasti su rimokatoličko stanovništvo dovodile iz drugih austrougarskih provincija i dodjelivale mu zemljišne posjede. U današnjoj opštini Čelinac, austrougarske vlasti 1895. godine naseljavaju Ukrajince iz austrougarske provincije Galicije.[2]
Od samog početka austrougarske uprave 1878. godine, bečke vlasti planski pristupaju izgradnji velikog broja rimokatoličkih crkava. Najpoznatiji primjer je rimokatolička katedrala u Sarajevu koja je započeta 1884, a završena 1889. Katedrala je izgrađena u čast Franca Jozefa I a mađarskog arhitektu Jozefa Vancaša, koji je u provinciju doveden 1883. i od iste godine u Sarajevu imao zvanje austrougarskog vladinog arhitekte, je za njenu izgradnju 1989. odlikovao Franc Jozef I i papa Lav XIII. Isti arhitekta je u ime Austrougarske na području provincije projektovao i izgradio 70 rimokatoličkih crkava.
Samo ako se šizmatici sjedine sa crkvom rimokatoličkom i postanu rimokatolici, jedino onda Bosna može biti osigurana za Monarhiju.
jezuita Anton Puntigam
Po izgradnji rimokatoličke gimnazije u Travniku, austrougarske vlasti na njeno čelo 1895. godine dovode Austrijanca iz Štajerske, jezuitu Antona Puntigama, koji je u periodu 1895-1908 vršio zvanje generalprefekta i profesora gimnazije. U ovoj rimokatoličkoj gimnaziji se između ostalih obrazovao i ustaški poglavnik Ante Pavelić, čiju porodicu su isto tako austrougarske vlasti naselile u provinciju. Glavni cilj jezuite Puntigama je bio stvaranje konzervativne rimokatoliče elite vjerne Habzburzima, a koja bi vremenom preuzela sve ključne pozicije ne samo u provinciji BiH, nego i čitavom Balkanu. Temelj politike austrijskog dvora se zasnivao na ideji da su rimokatolici „idealni hrišćani, i najpouzdaniji stalni vojnici crkve i Monarhije“, a pravoslavci „ovce bez pastira“. Jezuita Puntigam je optuživao srpske pravoslavne sveštenike da su glavni nosioci „velikosrpske propagande“. Puntigam je zahtijevao i da se preduzmu mjere protiv Srba ukidanjem ćirilice. Puntigam je stalno upozoravao bečki dvor da su Srbi glavna prepreka za širenje rimokatoličanstva. Kada je Austrougarska 1914. objavila rat Srbiji, Puntigam je pokrenuo akciju u Beču da se na imanja Srba planski naseljavaju „dobri rimokatolici, vjerni caru“, sa ciljem da postanu većinsko stanovništvo u provinciji, te na taj način „vladi obazbjede uspješan rad“. Jezuaita Puntigam je Srbe nazivao „veleizdajnicima“, a od Bečkog dvora je zahtijevao angažovanje na pokatoličavanju Srba. Smatrao je da je pokatoličavanje Srba način da se Austrougarskoj obazbjedi odanost stanovništva u provinciji.[3]
Ministar spoljnih poslova Austrougarske, Đula Andraši je austrougarskom generalnom konzulu u Sarajevu davao još 1872. godine instrukcije da utiče na osmanske vlasti da u Podrinju naseljavaju rimokatoličko i muslimansko stanovništvo. Cilj naseljavanja rimokatolika i muslimana u Podrinju je bio prekid srpskog etničkog kontinuiteta uz rijeku Drinu, odnosno prekidanje prirodne veze Srba istočno i zapadno od Drine.[4]
Korjen i porijeklo riječi (etimologija)[uredi | uredi izvor]
Riječ „kuferaši“ potiče od germanizma „kufer“ (njem. Koffer — putnička torba), koji se u srpskom jeziku odnosi na putničku torbu. Time se asocira da se radi o strancima, došljacima koji su sa sobom donijeli samo putničku torbu.
Kuferaši u literaturi[uredi | uredi izvor]
U stručnoj srpskoj istoriografkoj literaturi o kuferašima i osjećanjima naroda prema njima piše Vladimir Ćorović. Dok se u srpskoj književnosti najčešće pominju kod Petra Kočića i Ive Andrića.
Ćorović o kuferašima[uredi | uredi izvor]
| „ | A stranaca je u Bosni i Hercegovini bilo mnogo. Od činovnika i državnih službenika bilo je do 1907. godine svega 32,22% domaćih; ostalo su sve bili „kuferaši”. Među državnim službenicima bilo je 61,56% katolika, 29,92% pravoslavnih i 8,63% muslimana. Razumljivo je stoga, što uspeh Štadlerov nije bio mali. Ali u zemlji se protiv tih stranaca javio vrlo snažan pokret. Jedno, što su uzimali hleb našim ljudima; a drugo, što su im data sva politička prava, pa su u našoj rođenoj zemlji radili protiv nas.[1] | ” |
| — Političke prilike u Bosni i Hercegovini — Vladimir Ćorović | ||
Kočić o kuferašima[uredi | uredi izvor]
Petar Kočić u svom djelu Sudanija kuferaše opisuje kao članove „stroge i bezdušne austrijske birokratske uprave“. Kočić kuferaše naziva došljacima koji predstavljaju austrougarsku vlast, a samu austrougarsku upravu naziva „nemilosrdna, tuđinska uprava i birokratija“.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Političke prilike u Bosni i Hercegovini / Vladimir Ćorović, Original objavljen u Beogradu, Biblioteka „Politika“ (1939) (jezik: srpski)
- ^ Istorija Jošavke, opština Čelinac[mrtva veza] (jezik: srpski)
- ^ Srpsko nasleđe: Sve što je srpski disalo uzeto na nišan Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. novembar 2015) (jezik: srpski)
- ^ Istorijske i strateške osnove Republike Srpske / Milorad Ekmečić, NSPM Analize God III, br. 5-6 (ovaj rad je predstavljen na naučnom skupu „Republika Srpska — 15 godina opstanka i razvoja“, koji je održan u Banjaluci 26–27. juna 2007. godine.) (jezik: srpski)
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Kraljačić, Tomislav (1978). „Struktura administracije u Bosni i Hercegovini u razdoblju Kalajeve uprave”. Jugoslovenski istorijski časopis. 17 (1-4): 215—222.
- Kraljačić, Tomislav (1987). Kalajev režim u Bosni i Hercegovini (1882—1903). Sarajevo: Veselin Masleša.
- Džaja, Srećko M. (1994). Bosnien-Herzegowina in der österreichisch-ungarischen Epoche (1878-1918): Die Intelligentsia zwischen Tradition und Ideologie. München: R. Oldenbourg Verlag.
- Džaja, Srećko M. (2002). Bosna i Hercegovina u austrougarskom razdoblju (1878-1918): Inteligencija između tradicije i ideologije. Mostar: ZIRAL.
- Vladimir Ćorović, Političke prilike u Bosni i Hercegovini / Original objavljen u Beogradu, Biblioteka „Politika“ (1939) (jezik: srpski)
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Projekat Rastko: Političke prilike u Bosni i Hercegovini / Vladimir Ćorović, Original objavljen u Beogradu, Biblioteka „Politika“ (1939) (jezik: srpski)
- Srpsko nasleđe: Sve što je srpski disalo uzeto na nišan Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. novembar 2015) (jezik: srpski)
- Projekat Rastko: Petar Kočić — SABRANA DJELA (jezik: srpski)
- Žanrovska fleksibilnost Kočićevog djela — Institut za književnost i umetnost, Beograd, Republika Srbija[mrtva veza] (jezik: srpski)
- Uspostavljanje austrougarske vlasti (jezik: srpski)
- Fokus: Ugašena srpska ognjišta u Podrinju i Hercegovini[mrtva veza] (jezik: srpski)