Лејцестерија
| Lejcesterija | |
|---|---|
| |
| Lajcesterija u cvetu u Požeškoj ulici u Beogradu. | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Divizija: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Binomno ime | |
| Leycesteria formosa Wall.
| |
Lejcesterija (Leycesteria formosa Wall.) pripada rodu kome je naziv dao Volih (Nathaniel Wallich, 1786-1854) hirurg i botaničar danskog porekla koji je radio u Indiji u čast svoga prijatelja sudije Lejcestera (William Leycester)[1]. Ime vrste je po arealu koji pored ostalog obuhvata i ostrvo Formozu.
Areal[uredi | uredi izvor]
Vrsta vodi poreklo iz istočne Azije sa Himalaja, jugozapadne Kine, Nepala i Indije. Javlja se u senovitim šumama, često pored potoka do 3000 m.[2]
Opis vrste[uredi | uredi izvor]
Listopadni jednodomi žbun, uspravog habitusa, visine 1,8-2,4 m, širine 1,8-2,4 m. Stabljike uspravne, tanke, plavozelene boje, meke i šuplje. Njihova trajnost je od dve do pet godina, kada ih zamenjiju nove iz korena.
Listovi su prosti, krupni, ovalni, na vrhu zašiljeni, sa srcastom osnovom, meki, tamnozelene boje, crvenkasti dok se potpuno ne razviju; dugi 6-8 cm i 4-9 cm široki, celog ili talasastog oboda.
Cvetovi su hermafroditni, entomogamni u visećim cvastima, dužine od 5 do 10 cm. Pojedinačni cvet je sitan, levkastog oblika, bele boje, 2 cm dužine, prijatnog blagog mirisa sa upadljivim purpurnim priperkom u osnovi. Cveta tokom leta i u ranu jesen, od jula do oktobra.
Plod je meka, crvenoljubičasta sjajna bobica, prečnika oko 1cm sa više od 100 sitnih semena, zrela u oktobru-novembru. Plodove jedu ptice raznoseći seme na veće udaljenosti (ornitohorija). Plodovi nisu toksični, ali nisu ni jestivi zbog gorkog ukusa.
Bioekološke karakteristike[uredi | uredi izvor]
Lejcesterija zahteva osunčane položaje ili blagu senku. Vrsta je brzorastuća, traži plodno, hranljivo, ilovasto zemljište koje je rastresito i sa dobrom drenažom, mada se može nađi i na vlažnim staništima u kotlinama i pored vodotoka, gde nema dužeg zadržavanja voda. Vrsti odgovaraju kisela do neutralna zemljišta. Podnosi mraz i niske temperature, mada temperature ispod -15oS dovode do izmrzavanja nadzemnog dela, pa se korenov vrat štiti slojem malča u jesen. U proleće iz korena izrastaju nove stabljike. Slabe izdanke potrebno je iseći do zemlje tokom proleća. Otporna je na vetar i polutante u vazduhu[3].
Uspešno se razmnožava samosevom kada je seme u povoljnim uslovima[4].
Primena[uredi | uredi izvor]
Vrsta se koristi kao ornamentalna, zbog dekorativnosti cvetova i plodova. Koristi se u vrtovima i parkovima, pojedinačno ili u kombinaciji sa drugim sezonskim ili višegodišnjim vrstama perena i žbunova, za grupe ili bordure. Lejcesterija ima nekoliko hortikulturnih sorti:
- Leycesteria formosa 'Golden Lanterns' - kultivar sa sjajnim listovima zlatne boje.
- Leycesteria formosa 'Purple Rain' – nešto niži kultivar (50-180cm) tamnozelenih listova i cvetovima purpurne boje.
Jedan nepotvrđene izveštaj govori da je plod jestiv kada je zreo i potpuno mek; veoma je sladak i ima ukus melase, mada u drugim oblicima ima veoma gorak i ne baš poželjan ukus[5].
Šuplja stabljika upotrebljava se za izradu svirala[6].
Invazivnost[uredi | uredi izvor]
Leycesteria formosa navedena je kao jedna od 100 najinvazivnijih vrsta u Makaroneziji, dok služba za izveštavanje Evropske i mediteranske organizacije za zaštitu biljaka (European and Mediterranean Plant Protection Organization) 2014. ukazuje na potrebu praćenja ove vrste u Velikoj Britaniji, Irskoj, Francuskoj i Azorima.
Kod nas je vrsta retka, ali ogled sa semenom sakupljenim u privatnom dvorištu na Banovom brdu ukazuje na visok procenat klijavosti semena (98%) i energije klijanja posle 5 dana (84%) pa je potencijalno invazivna. Pored toga, klimatske promene, uslove na području Beograda čine sličnim onima u oblastima iz kojih je vrsta introdukovana i povećavaju šanse ove vrste da savlada disperzionu barijeru i postane invazivna. Trenutno se ova vrsta ne primećuje u prirodnim staništima Srbije, ali se može očekivati njeno širenje prodajom u rasadnicima i garden centrima. Da bi se sprečilo širenje lejcesterije na gradska i prirodna staništa, potreban je dalji monitoring.[7]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Edwards's Botanical Register. 2. 1839. str. xvi.
- ^ Polunin, Oleg; Stainton, Adam (1. 04. 1999). Concise Flowers of the Himalaya. Oxford University Press India. ISBN 978-0-19-564414-2.
- ^ Bean, W. (1981): Trees and Shrubs Hardy in Great Britain. Vol 1—4 and Supplement. Murray
- ^ Thomas. G. S. Ornamental Shrubs, Climbers and Bamboos. Murray. 1992. ISBN 978-0-7195-5043-0.
- ^ Leycesteria formosa Himalayan Honeysuckle PFAF Plant Database
- ^ Gamble, J. S. (1972) A manual of Indian timbers : an account of the growth, distribution, and uses of the trees and shrubs of India and Ceylon, with descriptions of their wood-structure. Dehra Dun: Bishen Singh Mahendra Pal Singh
- ^ Dragana Skočajić, Mihailo Grbić, Marija Nešić, Ivana Bjedov and Dragica Obratov-Petković (2019): Leycesteria formosa: an ornamental but potentially invasive species in Serbia, 15th Conference on Ecology and Management of Alien Plant invasions, 9-13 September, Prague
Литература[uredi | uredi izvor]
- Polunin, Oleg; Stainton, Adam (1. 04. 1999). Concise Flowers of the Himalaya. Oxford University Press India. ISBN 978-0-19-564414-2.
- Edwards's Botanical Register. 2. 1839. стр. xvi.
