Маклен (биљка)
| Maklen | |
|---|---|
| |
| Dva stabla maklena u zelenom prostoru Novog Beograda. | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Divizija: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Binomno ime | |
| Acer monspessulanum | |
| Sinonimi | |
|
Spisak
| |
.jpg)
.jpg)
Maklen (Acer monspessulanum L.) je vrsta javora, a narodni nazivi su još i žestilj, žešljika, paklen, tvrdak, šestil...[1]. Vrsta je dobila epitet po gradu Monpeljeu u južnoj Francuskoj.
Opis vrste[uredi | uredi izvor]
Maklen je listopadno drvo ili žbun visoko 5-15 m okruglaste, guste krune i debla prečnika do 75 cm, sa sivom korom koja je kod mladih stabala glatka, a na starijim dosta debela i sitno, ali duboko ispucala. Izdanci su sjajni, crvenkastosmeđi, sa crvenkastim lenticelama. Sitni, izduženi, tupi, pupoljci pokriveni su brojnim jajastim, golim, crvenkastim ili crnosmeđim ljuspama, koje su u početku dlakave. Koren prilagodljiv plitkim zemljištma stenovitih terena.
Listovi naspramni, kožasti, sjajni, sitniji od ostalih javora, dugi 3-6 cm, široki 3-7 cm, na dršci dugoj 2-5 cm. List trorežnjevit, celog ili plitko nazubljenog oboda sa tri glavna nerva i sa srcastom osnovom, adaksijalno tamnozelen, abaksijalno svetliji, plavkastozelen, u jesen žut.
Cvasti su rastresite gronje u početku uspravne, kasnije viseće, sa malo cvetova. Sitni, žutozeleni petočlani cvetovi su jednodomni, jednopolni, na dugim drškama. Cvet je sa 8 prašnika i nadcvetnim sinkarpnim tučkom od dve karpele. Cveta aprila- maja sa listanjem.
Plod šizokarpijum (dve krilate orašice koje se rastavljaju kada su zrele) sa leđnim linijama krila pod oštrim uglom; pojedinačni plod dug 2-3 cm izduženo objajast, sa zaobljenim vrhom, leđna linija prava. Perikarp široko objajast debeo, blago stisnut, tamnosmeđe boje, gusto i ravnoomerno žiličast. Krila svetlije crvenkasto smeđe boje. Plod dozreva u avgustu- septembru[2][3].
Seme uglavnom okruglasto, kotiledoni poprečno višestruko izgužvani. Klijanje nadzemno, kotiledoni izduženi do 25 mm dugi, do 5 mm široki. Primarni listovi ovalni zašiljenog vrha, srcolike osnove, naredni ražnjeviti, kasniji trorežnjeviti. Plodovi ostaju na granama do kraja godine, treba ih sakupiti u septembru-oktobru. U zavisnosti od godine i kvaliteta uroda u jednom kilogramu nalazi se 15000 do 30000 semena[4].
Areal[uredi | uredi izvor]
Maklen je mediteranska vrsta i od prirode je rasprostranjen u jugozapadnoj Aziji (Iran, Sirija), južnoj i srednjoj Evropi (Turska, Balkan, Italija, južna Francuska, Španija, Portugal), i severozapadnoj Africi (Tunis, Alžir, Maroko) u svetlim lišćarskim šumama na sunčanim stenovitim padinama od nizijskog regiona do 1300 m nadmorske visine. U Srbiji javlja se u šumama belog graba (Carpinetum orientalis serbicum Rudski)[2].
Bioekološke karakteristike[uredi | uredi izvor]
Raste na sunčanim područjima na suvom i rastresitom krečnjačkom zemljištu. Otporan je na sušu i sporog je rasta[2].
Značaj[uredi | uredi izvor]
Za šumarstvo u Srbiji je zbog sporog rasta bez značaja. U Japanu ga često upotrebljavaju kao bonsai jer je spororastuća vrsta malih listova. U ozelenjavanju je pogodan za manje prostore zbog skladne, dekorativne krune i kožastih listova, a kao kserofit dobija na značaju zbog globalnog otopljavanja. Može da se primeni kao živa ograda. Drvo je tvrdo, pogodno za obradu i ogrev.
Razmnožavanje[uredi | uredi izvor]
Razmnožava se semenom i vegetativno - kalemljenjem.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Simonović, D. (1959): Botanički rečnik, imena biljaka. Srpska akademija nauka - posebna izdanja, knjiga CCCXVIII
- ^ a b v Jovanović, B. (1985): Dendrologija. IV izmenjeno izdanje. Univerzitet u Beogradu. Beograd
- ^ Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd
- ^ Stilinović, S. (1985): Semenarstvo šumskog i ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Acer monspessulanum - genetic conservation units and related resources. European Forest Genetic Resources Programme (EUFORGEN)