Nacionalni savet rusinske nacionalne manjine

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Nacionalni savet
rusinske nacionalne manjine
Nacionalni sovit
ruskeй nacionalneй menšini
National Council of the
Rusyn National Minority
Zastava Rusina u Srbiji
Pregled
Datum osnivanja2002
NadležnostRepublika Srbija
SedišteRuski Krstur,
 Srbija
Rukovodioci
  • Borislav Sakač, (predsednik)
  • Željko Kovač, (predsednik izvršnog odbora)
Nadređena agencijaKancelarija za ljudska i manjinska prava
Veb-sajtrusini.rs/sr

Nacionalni savet rusinske nacionalne manjine (NSRNM, rsn. Национални совит рускей националней меншини) je nacionalni savet koji zastupa rusinsku nacionalnu manjinu u Srbiji. Osnovan je 2002. godine, sa sedištem u Ruskom Krsturu. Sadašnji saziv, koji broji devetnaest članova, izabran je 2018. godine, a predsednik je Borislav Sakač.[1]

Delatnost[uredi | uredi izvor]

Grb rusinskog naroda, a ujedno i simbol NSRNM, naznačen u članu 6. Statuta NSRNM
Za više informacija pogledajte: Rusini u Srbiji

Preduslovi za osnivanje nacionalnih saveta, kao posebnih predstavničkih organa manjinske samouprave, stvoreni su 2002. godine, nakon usvajanja novih zakonskih rešenja u tadašnjoj Saveznoj Republici Jugoslaviji. Prva elektorska skupština Nacionalnog saveta rusinske nacionalne manjine održana je 2. novembra 2002. godine u Ruskom Krsturu, a drugi saziv je izabran 30. oktobra 2004. godine.[2]

Nakon ustavne transformacije SRJ (2003) i kasnijeg raspada Državne zajednice Srbije i Crne Gore (2006), Republika Srbija je preuzela sva ovlašćenja i obaveze u oblasti ostvarivanja i zaštite manjinskih prava. Donošenjem novog Ustava Srbije (2006), manjinski nacionalni saveti su definisani kao ustavna kategorija (75. član).[3]

Zajedničkom odlukom NSRNM i nadležnih organa Autonomne Pokrajine Vojvodine, koja je doneta 2008. godine, osnovan je Zavod za kulturu vojvođanskih Rusina (rsn. Завод за културу войводянских Руснацох). Iako je osnivačkom odlukom (član. 2) bilo propisano da će sedište zavoda biti u Ruskom Krsturu,[4] pojedini činioci su nedugo po osnivanju počeli da zagovaraju ideju o Novom Sadu kao prikladnijem sedištu. Ta zamisao je tokom vremena preovladala i među članovima NSRNM, tako da je krajem 2011. godine u saradnji sa nadležnim pokrajinskim vlastima izvršena izmena osnivačkog akta, čime je kao sedište zavoda ozvaničen Novi Sad.[5][6]

Nakon donošenja novog Zakona o nacionalnim savetima nacionalnih manjina (72/2009-221), izabran je novi saziv NSRNM, koji je 31. jula 2010. godine na zasedanju u Gospođincima usvojio Statut NSRNM. Nakon zakonskih izmena (55/2014-3), novoizabrani saziv NSRNM je 6. decembra 2014. godine na zasedanju u Novom Sadu usvojio novi Statut NSRNM. Pošto je kasnije došlo do dodatnih zakonskih promena (47/2018-17), novi saziv NSRNM je 14. decembra 2018. godine na zasedanju u Ruskom Krsturu usvojio sadašnji Statut NSRNM.[7]

Kao najviši organ rusinskog naroda u Srbiji, NSRNM je svojim statutom iz 2010. godine propisao (član 6.), a potom i potvrdio (2014. i 2018. godine), da zvanični naziv NSRNM na engleskom jeziku glasi, doslovno: National Council of the Rusyn National Minority.[8][9][10] Tom statutarnom odredbom, engleski naziv za rusinsku nacionalnu manjinu (engl. Rusyn National Minority) definisan je putem upotrebe međunarodno priznatog (ISO) termina za rusinski narod (engl. Rusyns).[11]

Odnos prema verskoj ravnopravnosti[uredi | uredi izvor]

Prema rezultatima popisa stanovništva iz 2011. godine, od ukupnog broja Rusina u Srbiji, čak 94,91% pripada hrišćanskim veroispovestima, od čega su 75,43% katolici, 18,53% pravoslavci, 0,70% protestanti i 0,03% pripadnici ostalih hrišćanskih zajednica.[12] Ta razmera je ostala potpuno nepromenjena u odnosu na prethodni popis stanovništva iz 2002. godine, koji je među Rusnima u Srbiji takođe zabeležio 75% katolika i 18% pravoslavaca.[13]

Nasuprot tome, na zvaničnom sajtu NSRNM, sadržaji o verskom životu Rusina u Srbiji posvećeni su isključivo grkokatoličkim Rusinima, dok se postojanje pravoslavnih Rusina, koji čine skoro petinu zajednice, uopšte ne pominje.[14][15] Isti propust je učinjen i na stranicama koje su posvećene istoriji Rusina u Srbiji, gde se takođe pominju samo grkokatolički Rusini.[16][17]

Prilikom donošenja odluke o izboru istorijskog datuma koji će biti proslavljan kao nacionalni praznik Rusina u Srbiji, članovi drugog saziva NSRNM su se 2007. godine opredelili za 17. januar,[18] kao dan kada je 1751. godine potpisan ugovor o doseljavanju dve stotine rusinskih porodica u tadašnji Veliki Krstur, koji je kasnije, upravo po Rusinima, prozvan Ruski Krstur. Međutim, taj ugovor je sadržao i restriktivnu odredbu kojom se naseljavanje dozvoljava samo grkokatolicima. Iako je ta odredba tokom istorije upotrebljavana za versku diskriminaciju pravoslavaca i njihovo proterivanje iz pomenutog mesta,[19][20][21] NSRNM se u aprilu 2007. godine opredelio za izbor upravo tog datuma, koji nikada ranije nije bio obeležavan niti zvanično proslavljan kao dan Rusina. Pošto restriktivne odredbe pomenutog ugovora iz 1751. godine nisu u skladu sa savremenim načelima verske tolerancije i ravnopravnosti, taj aspekt izabranog datuma se ne pominje na zvaničnom sajtu NSRNM, niti u javnim istupanjima predstavnika NSRNM.[22][23][24]

Nesnalaženje po pitanju verske ravnopravnosti došlo je do punog izražaja prilikom izrade informatora pod nazivom Rusini u Srbiji (rsn. Руснаци у Сербиї), koji je od strane NSRNM koncipiran kao publikacija koja će rusinsku zajednicu u Srbiji putem uporednih izdanja na rusinskom, srpskom i engleskom jeziku predstaviti domaćoj i stranoj javnosti. Iako je doživeo dva izdanja (2009, 2011), pomenuti informator je u celini bio posvećen istorijskoj, kulturnoj i verskoj baštini grkokatoličkih Rusina, dok postojanje pravoslavnih Rusina nije bilo pomenuto ni jednom rečju, čak ni kao statistički podatak.[25]

Slične tendencije su se manifestovale i prilikom izrade Nacionalne strategije razvoja rusinske zajednice u Srbiji, koja je usvojena krajem 2012. godine od strane trećeg saziva NSRNM. Umesto fokusiranja na definisanje rusinske nacionalne posebnosti, za šta se zalagao prof. dr Mihajlo Fejsa,[26] članovi NSRNM su odlučili da identitetska pitanja povežu sa verskom pripadnošću, uz primenu specifičnog i nadasve selektivnog pristupa, koji je došao do posebnog izražaja upravo u oblasti projektovanja buduće saradnje sa pojedinim verskim zajednicama. Selektivni pristup se ogledao u izričitom definisanju saradnje isključivo sa Grkokatoličkom crkvom, uz potpuno izostavljanje bilo kakvog pomena saradnje sa pravoslavnim ustanovama, čime su u neravnopravan položaj dovedeni pravoslavni Rusini, koji čine skoro petinu rusinske zajednice u Srbiji.[27]

Pored toga, u konačni tekst Nacionalne strategije je bez ikakvog obrazloženja ili pozivanja na konkretne činjenice umetnuta teza o navodnoj asimilaciji Rusina među pravoslavnim Srbima, što je bilo u potpunoj suprotnosti sa rezultatima svih prethodnih popisa stanovništva, koji su svedočili da pravoslavni Rusini čuvaju svoju narodnost podjednako kao i njihovi grkokatolički sunarodnici. Iako je teza o asimilaciji bila izrečena u istorijskom kontekstu, iz selektivnog narativa je izostavljen pomen čuvene predstavke rusinskih prvaka iz 1848. godine, koji su kolektivno protestvovali protiv asimilacije koja je vršena pod okriljem tadašnjih grkokatoličkih, a ne pravoslavnih ustanova. Teza o asimilaciji Rusina među pravoslavnim Srbima preuzeta je direktno iz radova pro-ukrajinskog istoričara, prof. dr Janka Ramača, koji je bio jedan od redaktora Nacionalne strategije.[28][29]

Tokom 2020. godine, pod okriljem sadašnjeg saziva NSRNM započete su konsultacije o izradi nove strategije razvoja rusinske zajednice u Srbiji, za naredni sedmogodišnji period,[30][31] čime je stvoren prostor za redefinisanje dosadašnjeg selektivnog pristupa, koji je bio zasnovan na favorizovanju većinskog (grkokatoličkog) i zanemarivanju manjinskog (pravoslavnog) dela rusinske zajednice.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Nacionalni savet Rusina (Republika Srbija): Članovi
  2. ^ Nacionalni savet Rusina (Republika Srbija): Istorijat
  3. ^ Ustav Republike Srbije: 98/2006-3
  4. ^ Službeni list APV, 7/2008.
  5. ^ RTV (2010): Keveždi: Ne treba seliti Zavod za kulturu Rusina
  6. ^ Službeni list APV, 22/2011.
  7. ^ Zakon o nacionalnim savetima nacionalnih manjina: 72/2009-221, 20/2014-36 (US), 55/2014-3, 47/2018-17
  8. ^ Statut Nacionalnog saveta rusinske nacionalne manjine (2010)
  9. ^ Statut Nacionalnig saveta rusinske nacionalne manjine (2014)
  10. ^ Statut Nacionalnog saveta rusinske nacionalne manjine (2018)
  11. ^ ISO 639 Identifier Documentation: Rusyn (rue)
  12. ^ Lađević 2014, str. 192, 194.
  13. ^ Panev 2006, str. 217-218.
  14. ^ „NSRNM: Grekokatolїcka cerkva”. Arhivirano iz originala 27. 06. 2021. g. Pristupljeno 27. 06. 2021. 
  15. ^ NSRNM: Veroispovest: Grkokatolička crkva
  16. ^ „NSRNM: Istoriяt”. Arhivirano iz originala 27. 06. 2021. g. Pristupljeno 27. 06. 2021. 
  17. ^ NSRNM: Rusini u Republici Srbiji
  18. ^ Utverdzeni predlog za nacionalni simvoli (2007)
  19. ^ Gavrilović 1967, str. 106-113.
  20. ^ Laboš 1979, str. 182-205.
  21. ^ Ramač 2014, str. 203-215.
  22. ^ NSRNM: Nacionalni simboli i nacionalni praznik
  23. ^ Danas (2008): Sačuvan identitet tokom više od četvrt milenijuma
  24. ^ Sve zavisi od kvaliteta kadrova u Savetu (2010)
  25. ^ Tamaš 2011.
  26. ^ Mihaйlo Feйsa (2012) Prilog ґu formovanю nacionalneй strateґiї
  27. ^ NSRNM (2012): Nacionalna strategija Rusina u Srbiji
  28. ^ Ramač 1993.
  29. ^ Ramač 2007.
  30. ^ Ruske slovo (2020): Nacionalna strateґiя
  31. ^ Ruske slovo (2021): Nacionalna strateґiя Rusnacoh u Republiki Serbiї 2021-2027

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Национални_савет_русинске_националне_мањине&oldid=27677772”