Robert Makdauel

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Robert Makdauel
Pukovnik Makdauel kod Doboja u oktobru 1944. godine
Lični podaci
Puno imeRobert Harbold McDowell
NadimakRanger
Datum rođenja(1894-05-23)23. maj 1894.
Mesto rođenjaSirija, Osmansko carstvo
Datum smrti2. jun 1980.(1980-06-02) (86 god.)
Mesto smrtiOkrug Pinelas,  Florida, SAD
Vojna karijera
VojskaKancelarija za strateške usluge

Robert Harbold Makdauel (engl. Robert Harbold McDowell; Sirija, 23. maj 1894 — Okrug Pinelas, 2. jun 1980) je bio američki istoričar, doktor istorijskih nauka i obaveštajni pukovnik Kancelarije za strateške usluge tokom Drugog svetskog rata.

Između avgusta i novembra 1944. godine, predvodio je američku savezničku misiju u štabu generala Dragoljuba Mihailovića, načelnika Štaba Vrhovne komande Jugoslovenske vojske u Otadžbini. Zajedno sa njim, učestvovao je u operaciji Halijard.

Obrazovanje i naučna karijera[uredi | uredi izvor]

Robert Harbold Makdauel je rođen 23. maja 1894. godine u Siriji, koja se tada nalazila u sastavu Osmanske imperije. Njegovi roditelji su bili Amerikanci jermenskog porekla.

Studije je započeo na Vuster koledžu u Ohaju 1915. godine, a nastavio na Državnom univerzitetu Ohajo. Na Univerzitetu Mičigen je magistrirao 1931. godine, a potom i doktorirao 1933. godine.[1]

Između 1928. i 1931. godine, radio je kao terenski istraživač u ekspediciji na obali Tigra, koja se bavila nasleđem Seleukida. Ekspediciju su organizovali Muzeji umetnosti Toledo i Muzej umetnosti Klivlend. Kao istraživač saradnik Instituta za arheološka istraživanja Univerziteta Mičigen, zaposlio se 1931. godine.

Od 1. maja 1935. godine je vodio izučavanje lokalnih numizmatičkih zbirki u Persiji. Iste godine je dobio priznanje Džon Simon Gugenhajm memorijalne fondacije (John Simon Guggenheim Memorial Foundation).

Na Univerzitetu Mičigen je bio asistent profesor istorije Balkana.[2]

Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]

Pukovnik Makdauel i general Mihailović na smotri Gorske kraljeve garde u Pranjanima, 6. septembra 1944. godine

Dolazak u štab generala Mihailovića[uredi | uredi izvor]

Krajem avgusta 1944. godine, Makdauel je sa još šestoricom pripadnika grupe „Rendžer“, došao iz Kaira na teritoriju Jugoslavije, sa zadatkom da se pridruži generalu Dragoljubu Draži Mihailoviću i uzme učešće u operaciji Halijard, čiji je cilj bio spasavanje američkih vazduhoplovaca oborenih iznad jugoslovenske teritorije 1943. i 1944. godine. Potpukovnik Džordž Musulin, koji se već nalazio u Mihailovićevom štabu, obavestio ga je 22. avgusta da Makdauel dolazi po direktom uputstvu američkog predsednika Frenklina Ruzvelta.

Makdauel je prisustvovao borbama pripadnika JVuO protiv bugarskih i nemačkih snaga. Uz Mihailovića se našao 12. septembra, kada je preko radija London emitovan poziv kralja Petra II Karađorđevića da se snage JVuO stave pod komandu Josipa Broza Tita. Tada je Makdauel izneo mišljenje Mihailoviću, potpukovniku Dragoslavu Račiću i kapetanu Nešku Nediću da oni treba da nastave svoj ratni put i da je ovo velika kraljeva greška.[3]

Pregovori sa Nemcima[uredi | uredi izvor]

U dva navrata, Makdauel se sastao sa Rudolfom Šterkerom, delegatom Hermana Nojbahera, specijalnog Hitlerovog savetnika za Balkan. Oba sastanka su održana u štabu generala Mihailovića, ali on njima nije prisustvovao. Makdaeul je čak tvrdio da se Mihailović protivio bilo kakvom sastanku sa nemačkim zapovednicima.[4] Šterker je navodno ponudio predaju nemačkih snaga zapadnim saveznicima radi dalje zajedničke borbe protiv boljševizma, na šta je Makdauel odgovorio:

Nemačka će kapitulirati pred sva tri saveznika i vaše intrige između Sovjetskog Saveza i zapadnih demokratija neće pomoći.

Napuštanje Mihailovićevog štaba[uredi | uredi izvor]

General Mihailović i pukovnik Makdauel (levo od njega) sa muslimanima u Bijeljini (28. septembar 1944)

Makdaeul je nastavio da se povlači sa štabom generala Mihailovića kroz istočnu i severnu Bosnu. U Osječanima kod Doboja, Makdaeul je održao govor pred okupljenim narodom. Na mnogim mestima je izvršena i smotra pripadnika Jugoslovenske vojske u Otadžbini. Nakon Čerčilove intervencije, Makdauelu je naređeno da napusti Mihailovićev štab.[5] Međutim, zbog nepovoljnog stanja na frontu, Makdauel nije mogao da uzleti i napusti Jugoslaviju. Zato je Josip Broz zatražio od Ficroja Maklejna, šefa britanske vojne misije pri Vrhovnom štabu Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, da se zauzme kod svojih pretpostavljenih za Makdauelom odlazak, jer njegovo prisustvo kod Mihailovića može narušiti odnose partizana sa britanskim i američkim saveznicima.[5]

Iz štaba OSS-a u Bariju, sugerisano mu je 9. oktobra da se pridruži najbližoj partizanskoj jedinici. On je odgovorio dva dana kasnije, da bi takav potez trenutno bio rizičan i neizvodljiv.

Makdauel je sa aerodroma kod Boljanića na Ozrenu 1. novembra 1944. godine napustio štab generala Mihailovića, koji je nakon toga praktično izgubio vezu sa američkim i uopšte zapadnim saveznicima. U njegovom štabu su do 11. decembra ostali još kapetan Nik Lalić i jedan njegov saradnik. Oni su mu ponudili da sa njima ode u Italiju, ali je Mihailović to odbio.

General Mihailović je pisao jugoslovenskom poslaniku Fotiću u Vašingtonu i pomenuo da je Makdaeul "veliki naš prijatelj".

Posleratna delatnost[uredi | uredi izvor]

Pukovnik Makdauel i general Mihailović prilikom smotre JVuO na Trebavi (oktobar 1944)

Posle hapšenja generala Mihailovića od novih komunističkih vlasti u Jugoslaviji 1946. godine, Makdauel je učestvovao u radu Komiteta za pravedno suđenje generalu Mihailoviću. Pred ovim komitetom je dao izjavu[6]:

Meni lično nije poznat nijedan slučaj nagodbi između Mihailovićevih komandanata i Nemaca, ali po obaveštenjima iz druge ruke i mojoj ličnoj oceni jugoslovenskog duha, mogu da zamislim da je takvih nagodbi bilo u onim krajevima koji su privremeno izmicali autoritetu generala Mihailovića. (...) ...očigledno je da je većina seljaka i intelektualaca u Srbiji ne samo poštovala već i volela generala Mihailovića.

Makdauel je do kraja života zastupao tezu je Jugoslovenska vojska u Otadžbini imala neuporedivo veći značaj u sabotažama nemačkih snaga i da su one upravo JVuO videle kao glavnog neprijatelja. Uz to, tvrdio je da je: „glavna briga partizanskog rukovodstva nije bila uništavanje Nemaca, već nacionalista i nacionalizma u Jugoslaviji i na Balkanu."[7]

Na osnovu rukopisa za knjigu "The Key Role in Southeastern Europe During World War Two of the Serbs and their Commander General Draza Mihailovich Despite their Abandonment by Churchill and Roosevel" koji je ostavio, 2012. godine se u Srbiji pojavila knjiga "Streljanje istorije".[8]

Bibliografija[uredi | uredi izvor]

  • Stamped and Inscribed Objects from Seleucia on the Tigris, 1934;
  • Coins from Seleucia on the Tigris, 1935;
  • The Key Role in Southeastern Europe During World War Two of the Serbs and their Commander General Draza Mihailovich Despite their Abandonment by Churchill and Roosevelt.

Galerija[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Robert H. McDowell”. John Simon Guggenheim Memorial Foundation. 
  2. ^ „War Speaker: Dr. Robert H. McDowell”. Ann Arbor News. 17. 11. 1941. 
  3. ^ Simić, Pera (2012). Draža: smrt duža od života. Beograd: Službeni glasnik. str. 208. ISBN 978-86-519-1418-1. 
  4. ^ Simić, Pero (2012). Draža: smrt duža od života. Beograd: Službeni glasnik. str. 238. ISBN 978-86-519-1418-1. 
  5. ^ a b Smith, Richard Harris (1. 8. 2005). OSS: The Secret History of America's First Central Intelligence Agency. Rowman & Littlefield. str. 138. ISBN 978-1-59921-658-4. 
  6. ^ Simić, Pero (2012). Draža: smrt duža od života. Beograd: Službeni glasnik. str. 237. ISBN 978-86-519-1418-1. 
  7. ^ Ford, Kirk (1992). OSS and the Yugoslav resistance, 1943-1945. Texas A&M University Press. str. 131. ISBN 978-0-89096-517-7. 
  8. ^ Makdauel, Robert (2012). Streljanje istorije : ključna uloga Srba u Drugom svetskom ratu. Beograd: Poeta. ISBN 978-86-86863-99-7. 


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Роберт_Макдауел&oldid=27546866”