Smail-aga Ćemalović
| Smail-aga Ćemalović | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 23. novembar 1884. |
| Mjesto rođenja | Mostar, Austrougarska |
| Datum smrti | 1945. (60/61 god.) |
| Mjesto smrti | Logor Jasenovac, Kraljevina Jugoslavija (dejure) NDH (defakto) |
Smail-aga Ćemalović (Mostar, 23. novembar 1884 — Jasenovac 1945) bio je srpski nacionalni radnik, političar i urednik listova Musavat i Srpska omladina.
U vrijeme Kraljevine Jugoslavije bio je i predsjednik mostarske opštine.[1] Pokrenuo je listove Musavat (1906—1909) i Srpska omladina (1912—1913) za prosvjećivanje srpske omladine islamske vjere u austrougarskoj provinciji Bosni i Hercegovini. Pored toga što se na osnovu vlastitog porijekla osjećao kao Srbin islamske vjere, bio je islamista i pristalica povratka osmanlijske vlasti u Evropu, te istaknuti protivnik austrougarske okupacije. Zbog nepokolebljivog Srpstva, ustaše su ga spalile u logoru Jasenovac 1945. godine.[2]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Osnovnu i trgovačku školu završio je u Mostaru, a trgovačku akademiju u Gracu. Godine 1906, je pokrenuo opozicioni list protiv austrougarske okupacije, pod nazivom Musavat (Jednakost)[3], koji je pod njegovim uredništvom izlazio do 1909. List Musavat uređivao je zajedno sa Osmanom Đikićem. List je bio zvanični organ Muslimanske narodne organizacije koja vodila autonomnu borbu. Zbog jednog članka u Musavatu bio je osuđen na 6 mjeseci teške tamnice u okovima. U tom članku je tražio, da se vojnici ne zaklinju caru Francu Jozefu, jer je smatrao da je suveren sultan, odnosno zalagao se za povratak turske vlasti na Balkan. Kad je Musavat premješten u Sarajevo, i kad su se vođe pokreta za muslimansku vjersko-prosvjetnu autonomiju približili vladi austrougarske provincije, Ćemalović je ostavio Musavat i pokrenuo list 1. septembra 1912. godine[4] Srpska omladina. Časopis "Srpska omladina" u Sarajevu je uređivao Smajo sa Vladimirom Gaćinovićem i Đorđom Pejanovićem. Prethodno je od 1910. godine Ćemalović pokrenuo u Sarajevu muslimanski list "Samouprava".[5]
Do Prvog svjetskog rata bio je u bliskim vezama sa istaknutijim ljudima Radikalne stranke i Narodne odbrane u Srbiji. Kada je počeo Prvi svjetski rat, 2. avgusta 1914. godine zatvoren je u Rogaškoj Slatini i odveden u Grac, gde je interniran.[6] Iz Graca je preveden u Mostar u vojni zatvor kao talac, pa je internisan u logor u Aradu, gdje je ostao do 1916. godine. Javlja se on jula 1918. godine kao predsednik demokratske muslimanske nezavisne stranke u Mostaru.
Poslije rata bio je u nekoliko navrata predsjednik opštine u Mostaru. Smail-aga je 1926-1928. godine bio gradonačelnik Mostara (gradski komesar), sa liste JMO, koja je bila sa radikalima u koaliciji. Postao je član Narodne radikalne stranke. Bio je 1936. godine predsednik Odbora za proslavu u Mostaru, kada je otkriveno spomen-turbe Osmanu Đikiću.[7] Spomenik je počeo da radi 1934. godine docent Univerziteta u Beogradu, Aleksandar Deroko. Ćemalović kao publicista u Mostaru je 1938. godine učestvovao u predizbornoj kampanji grupe oko radikala Ace Stanojevića.
Zbog njegovog srpskog nacionalnog opredjeljenja, ustaše su ga spalile u logoru Jasenovac 1945. godine.[2]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Filozofski fakultet Istočno Sarajevo: MOSTAR KAO KULTURNO SREDIŠTE HERCEGOVAČKIH SRBA KRAJEM XIX I POČETKOM XX VIJEKA” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 6. 1. 2009. g. Pristupljeno 24. 6. 2010.
- ^ a b Osman Hadžić, Narodna enciklopedija 1927. godine
- ^ "Srđ", Dubrovnik 31. oktobar 1906.
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1. maj 1913.
- ^ "Delo", Beograd 1. januar 1910.
- ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1. maj 1939.
- ^ "Pravda", Beograd 7. mart 1936.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Ćorović, Vladimir (1920). Crna knjiga: Patnje Srba Bosne i Hercegovine za vreme Svetskog Rata 1914-1918 (1. izd.). Beograd-Sarajevo.
- Osman Hadžić, Narodna enciklopedija 1927. godine
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Filozofski fakultet Istočno Sarajevo: MOSTAR KAO KULTURNO SREDIŠTE HERCEGOVAČKIH SRBA KRAJEM XIX I POČETKOM XX VIJEKA (jezik: srpski)
- Projekat Rastko: Vladimir Ćorović, Crna knjiga: Patnje Srba Bosne i Hercegovine za vreme svetskog rata 1914-1918. godine
- Projekat Rastko: Jeremija D. Mitrović: Srpstvo Dubrovnika (jezik: srpski)
