Specijalni rezervat prirode Osredak

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Specijalni rezervat prirode Osredak jeste spomenik prirode u centralnoj Srbiji. Proglašen je specijalnim rezervatom prirode 2020. godine radi očuvanja močvara u dolini Zapadne Morave. Močvara je značajna za očuvanje kvaliteta vode Zapadne Morave i jedini je značajan močvarni lokalitet u radijusu od 100 km (62 mi).[1]

Lokacija[uredi | uredi izvor]

Osredak se nalazi skoro u geografskom centru Srbije, u dolini Zapadne Morave. Nalazi se u Rasinskom okrugu, prostire se na teritoriji grada Kruševca (sela Bela Voda, Globoder i Kukljin ) i opštine Trstenik (Bresno Polje). Udaljenost od poseda Kruševca i Trstenika je 14 km (8,7 mi) i 20 km (12 mi).[2]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Rezervat se nalazi u centralnom delu doline Zapadne Morave, smešten u fosilnom koritu reke koja se vremenom pretvorila u močvarno područje. Opisano je kao zeleno, vodeno ostrvo zaštićene prirode okruženo poljima obradive zemlje. Sastoji se od brojnih vodotoka, meandara, mrtvica i preko 40 malih, veštačkih jezera nastalih u procesu kopanja šljunka. Rezervat, grubo oblikovan kao bočna osmica, prostire se duž obe obale Zapadne Morave, omeđen Belovodskom Rekom sa desne strane Morave i Kukljinskom Rekom sa desne strane. Zapadna Morava vijuga za 5 km (3,1 mi) kroz rezervat.[3][4][5]

Zabeleženo je da je u periodu 1890-2014 Zapadna Morava 9 puta promenila tok u oblasti Osredak. Močvara je važna za očuvanje kvaliteta vode reke. Deluje kao „bubrezi” Zapadne Morave. Delimično zagađena voda se izliva u močvarno područje. Prolazeći kroz močvarnu vegetaciju, organska materija i drugi materijali u vodi se talože, a voda je upola manje zagađena kada se vrati u reku na drugom kraju močvare.[6]

Postoji skladište paleozojskog kristalizovanog škriljaca sa visokim stepenom metamorfizma . Formira korito ispod, sa raznim sedimentima iznad njega: neogenski stenski kompleks, kvartarni stenski kompleks, belovodski peščar i panonsko - pontski sedimenti.[7][8]

Biodiverzitet[uredi | uredi izvor]

Osredak je opisan kao odličan pokazatelj flore i faune u ovom delu Srbije i važna lokacija za ptice selice.[9]

U rezervatu su zabeležene 44 biljne vrste. Osredak je najznačajniji kao stanište žutog lokvanja sa srcolikim listovima, koji je i sam u Srbiji zaštićen kao prirodna retkost. Neki od kanala u močvari su potpuno prekriveni njome.[10] Ostale ugrožene biljne vrste koje se nalaze u rezervatu su šiljasti šaš, poljski rastavić i gavez. Rezervat obuhvata i neke od preostalih poplavljenih šuma hrasta lužnjaka, ali i šumske plohe bele vrbe, krhke vrbe, crne topole, srebrne topole i ljubičaste vrbe.[11]

Zabeležene su 83 vrste ptica, od kojih su 82 autohtone. Međutim, procenjuje se da najmanje 120 vrsta ptica živi u rezervatu ili posećuje tokom seobe. Kako su većina njih močvarne ptice, Osredak se takođe našao na listi zaštićenih močvara.[12]

Ostale životinje uključuju tipične predstavnike faune vodozemaca i reptilskih močvara, kao što su velika zelena žaba, obična krastača, zelena krastava žaba, evropska barska kornjača, beoluška, rečna zmija i smuk.[13]

Zaštita[uredi | uredi izvor]

Istraživanje područja počelo je 2009. godine. Zavod za zaštitu životne sredine Srbije je 2014. godine prosledio Vladi studiju zaštite koja je 28. februara 2020. objavila uredbu o proglašenju rezervata i stavljanju pod zaštitu države.[14][15]

Ukupna površina rezervata je 24.575 ha (60.730 acres).[16] Od toga je 62,6% pod drugim stepenom zaštite, dok je preostalih 37,4% pod trećim. Takođe, samo 662 ha (1.640 acres) ili 0,37% je državno zemljište, dok je preostalih 99,63% u privatnom vlasništvu.[17][18]

Glavne probleme u rezervatu izaziva nelegalno odlaganje otpada na njegovim rubovima, posebno građevinskog otpada. Pojedini stanovnici, takođe nelegalno, nastavljaju da kopaju šljunak na lokaciji. Problem je i pecanje, kako ilegalno tako i legalno, jer je dozvoljeno na skoro čitavoj 5 km (3,1 mi) dug tok Zapadne Morave kroz rezervat, izuzev manjeg dela označenog kao riblje mrestilište.[19]

U junu 2021. godine, Pošta Srbije, nacionalna pošta Srbije, izdala je prigodne marke i koverte sa umetničkim prikazom rezervata.[20]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Carstvo žutih lokvanja” [Realm of yellow water lilies]. Politika. 21. 7. 2020. str. 30. 
  2. ^ „Carstvo žutih lokvanja” [Realm of yellow water lilies]. Politika. 21. 7. 2020. str. 30. 
  3. ^ „Carstvo žutih lokvanja” [Realm of yellow water lilies]. Politika. 21. 7. 2020. str. 30. 
  4. ^ Daljine.rs (5. 6. 2020). „Brzansko moravište, Osredak i Blederija zaštićeni kao područja prirode” [Brzansko Moravište, Osredak and Blederija protected as natural monuments]. Daljine.rs. 
  5. ^ Government of Republic of Serbia (28. 2. 2020). „Uredba o proglašenju specijalnog rezervata prirode "Osredak", Služeni Glasnik Republike Srbije br. 17/2020” [Decree on declaration of the special nature reserve "Osredak", Official Gazette of the Republic of Serbia, No. 17/2020]. Politika. 
  6. ^ „Carstvo žutih lokvanja” [Realm of yellow water lilies]. Politika. 21. 7. 2020. str. 30. 
  7. ^ „Carstvo žutih lokvanja” [Realm of yellow water lilies]. Politika. 21. 7. 2020. str. 30. 
  8. ^ Daljine.rs (5. 6. 2020). „Brzansko moravište, Osredak i Blederija zaštićeni kao područja prirode” [Brzansko Moravište, Osredak and Blederija protected as natural monuments]. Daljine.rs. 
  9. ^ „Carstvo žutih lokvanja” [Realm of yellow water lilies]. Politika. 21. 7. 2020. str. 30. 
  10. ^ „Carstvo žutih lokvanja” [Realm of yellow water lilies]. Politika. 21. 7. 2020. str. 30. 
  11. ^ Daljine.rs (5. 6. 2020). „Brzansko moravište, Osredak i Blederija zaštićeni kao područja prirode” [Brzansko Moravište, Osredak and Blederija protected as natural monuments]. Daljine.rs. 
  12. ^ „Carstvo žutih lokvanja” [Realm of yellow water lilies]. Politika. 21. 7. 2020. str. 30. 
  13. ^ „Carstvo žutih lokvanja” [Realm of yellow water lilies]. Politika. 21. 7. 2020. str. 30. 
  14. ^ „Carstvo žutih lokvanja” [Realm of yellow water lilies]. Politika. 21. 7. 2020. str. 30. 
  15. ^ Government of Republic of Serbia (28. 2. 2020). „Uredba o proglašenju specijalnog rezervata prirode "Osredak", Služeni Glasnik Republike Srbije br. 17/2020” [Decree on declaration of the special nature reserve "Osredak", Official Gazette of the Republic of Serbia, No. 17/2020]. Politika. 
  16. ^ „Carstvo žutih lokvanja” [Realm of yellow water lilies]. Politika. 21. 7. 2020. str. 30. 
  17. ^ Daljine.rs (5. 6. 2020). „Brzansko moravište, Osredak i Blederija zaštićeni kao područja prirode” [Brzansko Moravište, Osredak and Blederija protected as natural monuments]. Daljine.rs. 
  18. ^ Government of Republic of Serbia (28. 2. 2020). „Uredba o proglašenju specijalnog rezervata prirode "Osredak", Služeni Glasnik Republike Srbije br. 17/2020” [Decree on declaration of the special nature reserve "Osredak", Official Gazette of the Republic of Serbia, No. 17/2020]. Politika. 
  19. ^ „Carstvo žutih lokvanja” [Realm of yellow water lilies]. Politika. 21. 7. 2020. str. 30. 
  20. ^ Miroslav Nikolić (12. 7. 2021). Evropska zaštita prirode [European nature protection]. Politika (na jeziku: srpski). str. 30. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Специјални_резерват_природе_Осредак&oldid=27534499”