Spomenik žrtvama fašizma (Adis Abeba)

Spomenik žrtvama fašizma (Jekatit 12), je monumentalni spomenik na Trgu Žrtava (Sidist Kilo) u Adis Abebi, Etiopija, koji je izveo jugoslovenski vajar Antun Augustinčić uz pomoć Frane Kršinića i saradnika 1955. godine.

Spomenik je dar tadašnjeg predsednika Josipa Broza Tita i naroda FNR Jugoslavije Etiopiji.^[1]

Spomenik[uredi | uredi izvor]

Spomenik u obliku belog kamenog obeliska sa dva friza bronzanih reljefa je podignut u spomen na žrtve odmazde koju je izvela italijanska vojska 1937. godine.

Za vreme italijanske okupacije Etiopije (1936-1941), dva omladinca iz Eritreje Abraha Deboh i Moges Asgedom izveli su atentat na maršala Gracijanija 19. februara 1937, tadašnjeg italijanskog potkralja za Italijanske istočne Afrike tokom svečanosti održane ispred Palate Adis Abeba (danas zgrada univerziteta). Maršal Gracijani je bio ranjen, ali je preživeo atentat. U znak odmazde naredio je ubijanje stanovnika Adis Abebe u ludom činu osvete. Procenjuje se da je stradalo oko 30.000 građana u tri dana nakon masakra koji je trajao od 19. do 21. februara 1937. godine. Događaj se zbio zapravo 12. po tadašnjem etiopskom kalendaru (19. po gregorijanskom) zato se spomenik zove Jekatit 12 (12. februar, prvi dan masakra).

Za sve vreme svoje vladavine etiopski car Hajle Selasije je svake godine 12. februara polagao venac u podnožju obeliska. Ni pučistički vođa koji je svrgnuo Selasija 1974, pukovnik Mengistu Hajle Marijam nije napustio tu praksu. Tek nakon pada socijalističke vlasti, došlo je do promena. Jedno vreme venac je polagao samo gradonačelnik Adis Abebe, ali je odnedavno vraćena stara praksa, da to mora napraviti predsednik Etiopije.

Spomenik je beli obelisk koji na dnu ima dva friza reljefa s prizorima masakra i kasnijim pokopima žrtava nakon oslobođenja zemlje. Pri vrhu obeliska je figura Sabejskog Lava (carističkog simbola) ono što je neobično, njega nije skinuo ni režim Derg, koji je inače uklonio vrlo temeljito sve simbole Etiopskog carstva.

Antun Augustnčić je nakon Jekatita 12 izveo još dva javna spomenika u Etiopiji; Spomenik etiopskom partizanu u Holeti (1959) i Spomenik rasu Makonenu u Hararu (1959).