Spomenik ustanku naroda Banije i Korduna
Spomenik ustanku naroda Banije i Korduna je monumentalni spomenik podignut na Petrovcu, najvišem vrhu Petrove gore. To je bilo poprište jedne od očajnih epizoda Drugog svetskog rata, kada je oko 300 Srba naoružanih samo roguljama, izginulo napadajući ustaše utvrđene na vrhu, za vreme proboja obruča na Petrovoj gori 1942. godine. Spomenik je simbol stradanja i herojske borbe ponajpre srpskog stanovništva ovog kraja, koje je na tom području već od proleća bilo izvrgnuto ustaškim zločinima. Nakon osnivanja prvih partizanskih jedinica po Kordunu i Baniji, Hrvati i Srbi zajedno su se borili protiv fašizma i okupacije. Na tom je području takođe bio osnovan Glavni štab Hrvatske, delovala partizanska bolnica, a 1944. u Topuskom održano zasedanje ZAVNOH-a.[1]
Autor spomenika je vajar Vojin Bakić. Izgradnja spomenika završena je 1981. godine.
Rad na spomeniku[uredi | uredi izvor]
Vojin Bakić je nakon spomenika kod Kamenske još jednom, 1970. godine, u drugom krugu osvojio konkurs za veliki projekat. Naime, u prvom konkursu prvu je nagradu osvojio Igor Toš, ali mu je projekat oduzet nakon sukoba oko koncepta izgradnje spomenika.[1] Radilo se o podizanju spomenika narodu Banije i Korduna, koji su bili jedno od većih ustaničkih antifašističkih žarišta u Hrvatskoj, te u spomen velikim stradanjima tamošnjeg srpskog stanovništva. Predsednik Odbora za izgradnju spomenika bio je Vladimir Bakarić. Bakić je ovaj spomenik podizao celu deceniju, sve dok konačno nije bio završen 1981. godine i svečano otvoren 4. jula.
Opis spomenika[uredi | uredi izvor]
Spomenik je arhitektonsko-plastičko delo, izrađeno od armiranog betona i obloženo pločama od nerđajućeg čelika, a podignut je na Petrovcu, najvišem vrhu Petrove gore.[2] Osim što vrši funkciju reprezentativnog dela, u unutrašnjosti spomenika bio je uređen muzej u kojem se nalazila stalna postava vezana uz Narodnooslobodilačku borbu ovog kraja, dok je oko spomenika bio uređen kompleks za rekreaciju. Smeštanjem muzeja, spomenik je zapravo dobio edukativno-izložbenu funkciju. Na vrhu spomenika nalazi se vidikovac s kojeg puca pogled prema Sloveniji, Bosni i Zagrebu.[3]
Akademik Tonko Maroević napominje da je Bakiću za inspiraciju poslužila skulptura Razrezane površine, čime zapravo hoće da kaže da je to bio Bakićev svojevrstan „korak unatrag”, pošto je uzor za dizajn spomenika vidio u svom delu iz sredine 1970-ih. Već je početkom 1980-ih Bakić osetio zamor u svome stvaralaštvu, tako da je i to jedan od razloga viđenja uzora u starijoj skulpturi.[4]
Devastacija posle 1991.[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Nakon 1991. spomenik i spomen-kompleks su zapušteni, muzej je nakon 1995. devastiran, a i do dan danas traje oštećivanje spomenika. Ljudi skidaju i odnose skupocenu oplatu od nerđajućeg čelika, dok lokalna i državna vlast ne provodi nikakve sankcije protiv počinilaca uprkos protestima antifašističkih udruženja.[5] Sem toga, na vrhu spomenika neplanski je postavljen odašiljač preduzeća „Odašiljači i veze d.o.o.“, što dodatno narušava njegov izgled.[6]
Avgusta 2011. godine, u Hrvatskoj je pokrenut „Apel za obnovu sedam kapitalnih spomenika NOB-u“, lista na kojoj se našao i Spomenik narodu Banije i Korduna.[7]
Važnu ulogu u revitalizaciji i brizi za spomenik ima kustoski kolektiv „WHW“ još od 2004. godine. „WHW“ je 2007. i 2008. organizovao dve izložbe (u Gracu i Zagrebu) kojima je ukazao na važnost Bakićeve ostavštine. Takođe je 2013. godine pokrenuo akciju „Petrova gora: jučer, sutra, kako misliti Petrovu goru“ na koju se javilo 30-ak ljudi.[1]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
|
Ovaj članak je deo članka o Spomenicima posvećenim Narodnooslobodilačkoj borbi 1941—1945.
|
- ^ a b v Spomenik Vojina Bakića na Petrovoj gori oronuli kostur pred raspadom (29. XII 2013 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. februar 2014), pristupljeno 10. 2. 2014.
- ^ Dušan Matić. Vojin Bakić, moj prijatelj. „Euroknjiga“, Zagreb 2007. godina, 59. i 115. str.
- ^ Pionirov glasnik: Ovde je metak ludovao[mrtva veza], pristupljeno 17. avgusta 2011.
- ^ Tonko Maroević. Vojin Bakić. „Globus“, Zagreb 1998. godina, 40. str
- ^ Anali galerije Antuna Augustinčića. „Galerija Antuna Augustinčića“, Klanjec 2006. godina, 418.-419. str.
- ^ Boris Čučković, Tradicija zaborava, članak u: Ljetopis SKD Prosvjete 2010, 242. str.
- ^ Glas-slavonije. hr, pristupljeno 17.10. 2011.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Spomenik na Petrovoj gori gotovo posve “oglodan” – sve manje šanse i za njegovu obnovu (27. IX 2013), pristupljeno 10. 2. 2014.
- Spomenik Vojina Bakića na Petrovoj gori oronuli kostur pred raspadom (29. XII 2013) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. februar 2014), pristupljeno 10. 2. 2014.
